του Νίκου Κυριαζή.
Στο « Τελευταίο κρασί» ο Γ.Λεονάρδος επιστρέφει στο Βυζάντιο που την τελευταία του περίοδο της δυναστείας των Παλαιολόγων, είχε παρουσιάσει μυθιστορηματικά στη γνωστή τριλογία των «Παλαιολόγων». Εδώ όμως μας ταξιδεύει στην αρχή του Βυζαντίου, ουσιαστικά στο μεταίχμιο μεταξύ ύστερης ρωμαϊκής και πρώιμης βυζαντινής, ύστερης παλαιάς και πρώιμης χριστιανικής (ως επίσημης σχεδόν) θρησκείας της αυτοκρατορίας. Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα και σχετικά άγνωστη περίοδος και έτσι το «Τελευταίο κρασί» αποτελεί και μια προσφορά ιστορικής γνώσης όπως άλλωστε όλα τα πολλά ιστορικά του μυθιστορήματα.
Κεντρικό ιστορικό πρόσωπο είναι η Ευσέβεια, κόρη του Ευσέβιου, διοικητή της Μακεδονίας με έδρα την Θεσσαλονίκη που παντρεύεται τον Κωνστάντιο Α’ , γιο του Κωνσταντίνου Μέγα, που η ανατολική (ορθόδοξη εκκλησία) ονόμασε άγιο, συγχωρώντας τα φοβερά του εγκλήματα, μεταξύ άλλων τις δολοφονίες του γιού του Κρίσπου και της γυναίκας του Φαύστας, προφανώς ως ανταμοιβή για την αναγνώριση της χριστιανικής θρησκείας ως ισάξιας των παλαιών εθνικών και την μεταφορά της πρωτεύουσας της αυτοκρατορίας στην νέα πόλη του Βυζαντίου, Κωνσταντινούπολη.
Ο γιος του Κωνστάντιος Α’ ήταν ισάξιος του πατέρα του από την πλευρά των εγκλημάτων που διέπραξε (ανάμεσα τους σχεδόν όλοι οι συγγενείς του, όπως ο πρώτος του εξάδελφος Γάλλος) αλλά πολύ κατώτερος ως στρατιωτικός και πολιτικός παρόλο που βασίλευσε πάνω από είκοσι χρόνια. Στα χρόνια του επικρατούσε τρομοκρατία τουλάχιστον στους εύπορους αριστοκράτες που εύκολα μπορούσαν να διαβληθούν και να χάσουν την περιουσία τους (αν ήταν τυχεροί) και την ζωή τους. Ο συγγραφέας παρουσιάζει ζωντανά τις αυλικές δολοπλοκίες, τους ευνούχους, την δυσπιστία προς όλους, τις θρησκευτικές έριδες κυρίως μεταξύ ορθοδόξων και οπαδών του Αρείου (ιδιαίτερα κωμική η σκηνή που δυο ιερείς αρπάζονται από τα γένια λόγω δογματικών διαφορών μπροστά στον αυτοκράτορα), την αναρχία και τις επιδρομές των Γερμανικών φυλών.
Η Ευσέβεια κατόρθωσε όταν τον παντρεύτηκε και στα επτά χρόνια του γάμου τους μέχρι τον θάνατο της το 360μΧ να ασκήσει καταπραϋντική επίδραση στον Κωνστάντιο με μεγαλύτερο κατόρθωμα της την σωτηρία του μοναδικού συγγενή του αυτοκράτορα, του αδελφού του Γάλλου, Ιουλιανού, που ως μορφωμένη η ίδια, εκτιμούσε για την μόρφωση του.
Η ίδια έπεισε τον Κωνστάντιο να τον χρίσει Καίσαρα και στον θάνατο του το 361μΧ χωρίς άρρενα τέκνα , ο Ιουλιανός τον διαδέχτηκε.
Στους δεκαεννιά μήνες της βασιλείας του , μέχρι το θάνατο του σε πόλεμο με τους Πέρσες, τραυματισμένος θανάσιμα από δόρυ Άραβα (και όχι Χριστιανού όπως κατηγορήθηκαν οι Χριστιανοί) ο Ιουλιανός πέτυχε σχεδόν θαύματα, που τον κατατάσσουν ανάμεσα στους μεγαλύτερους αυτοκράτορες : σταθεροποίησε τα βόρεια σύνορα της αυτοκρατορίας με πολλές νίκες εναντίον των γερμανών, αποκέντρωσε την διοίκηση διευρύνοντας τις εξουσίες της τοπικής αυτοδιοίκησης, κατάργησε τους φόρους στις καλλιεργήσιμες εκτάσεις (μήπως ο κος Στουρνάρας θα έπρεπε να διδαχθεί από αυτό;) μείωσε τα φορολογικά βάρη γενικά, αυξάνοντας έτσι τα έσοδα του δημοσίου, γιατί μειώθηκε η φοροδιαφυγή, μια και με μικρή φορολογία το κίνητρο της φοροδιαφυγής μειώνεται. (Άλλο ένα μάθημα για την Τρόικα και τον κο Στουρνάρα!) Μείωσε τις κρατικές δαπάνες, κυρίως τις δαπάνες της αυλής, κατάργησε τις ασυλίες, τις απαλλαγές κλπ του κλήρου, εφαρμόζοντας και σε αυτούς την φορολογική ισονομία και επισύροντας έτσι την οργή του κλήρου, που τον ονόμασε Αποστάτη, αν και το μόνο που έκανε ήταν να εφαρμόσει ανεξιθρησκία, ακολουθώντας ουσιαστικά το διάταγμα των Μεδιολάνων του Κωνσταντίνου. Άλλωστε, τόσο ο Κωνσταντίνος όσο και ο Κωνστάντιος βαφτίστηκαν Χριστιανοί μόνο πριν πεθάνουν!
Βασικά πρόσωπα του μυθιστορήματος εκτός από τα παραπάνω ιστορικά, είναι η Μελισσάνθη, παιδική φίλη και μετά έμπιστη της Ευσεβείας και ο μετά σύζυγος της και σωματοφύλακας της Ευσεβείας, Ιούλιος.
Το «Τελευταίο κρασί» διαβάζεται ευχάριστα και εντυπωσιάζει επίσης με τις γνώσεις του συγγραφέα μέχρι τις λεπτομέρειες της τότε καθημερινής ζωής, όπως φαίνεται και από την εκτενή βιβλιογραφία που παραθέτει.
INFO: ΓΙΩΡΓΟΣ ΛΕΟΝΑΡΔΟΣ, « ΤΟ ΤΕΛΕΥΤΑΙΟ ΚΡΑΣΙ» , ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΩΚΕ3ΑΝΟΣ 201
Νίκος Κυριαζής
Πρόεδρος Οικονομικού Τμήματος Πανεπιστημίου Θεσσαλίας
Συγγραφέας
