Κλείνει ο Ελευθερουδάκης για να υποδεχτεί την Αθήνα, Παγκόσμια Πόλη Βιβλίου (Γ.Ν.Μπασκόζος)

Γιάννης Ν. Μπασκόζος

Το συμβολικό κλείσιμο του καταστήματος του Ελευθερουδάκη στην Πανεπιστημίου με μια ανακοίνωση στο facebook (κι αυτή συμβολική), ανοίγει ακόμα πιο πολύ το ρήγμα ανάμεσα στην παλιότερη και νεότερη εποχή. Που το υπογραμμίζει ανατριχιαστικά καθώς την ίδια μέρα ανακοινώθηκε ότι η Αθήνα ανακηρύχτηκε από την UNESCO Παγκόσμια  Πρωτεύουσα του Βιβλίου για το 2018. Είναι πολλοί συνυπεύθυνοι σε αυτή τη λυπηρή κατάσταση στο χώρο του βιβλίου: νόμοι, πολιτεία, παιδεία, πολιτικοί, οικονομική κρίση, επιχειρηματικές αστοχίες ( οι τελευταίες είχαν πρωτεύοντα ρόλο σε ορισμένες περιπτώσεις).

Προς τι λοιπόν τα κλάματα που διαβάζω στα site; Τα γεγονότα μας είχαν προλάβει, τα μηνύματα είχαν σταλεί. Ή δεν τ’ ακούσαμε, ή δεν τα νοιώσαμε καλά. Η χρονιά είχε δύο τέτοια μεγάλα γεγονότα και άλλα πολύ μικρότερα. Το ένα ήταν στην αρχή του 2016 με  την πτώχευση της αλυσίδας Παπασωτηρίου. Το δεύτερο ήταν το συμβολικό κλείσιμο του Ελευθερουδάκη, χθες. Η αλυσίδα είχε στην ουσία πτωχεύσει από το 2014, είχε προσπαθήσει να περισωθεί, να μπει σε ευεργετικούς νόμους αλλά τελικά δεν τα κατάφερε.  Και οι δύο αλυσίδες ήταν θύματα μιας εποχής ευμάρειας. Η εξάπλωσή τους σε πάνω από 20 υποκαταστήματα συνιστούσε μεγάλο άνοιγμα που μπορεί πριν το 2010 να ήταν ακόμα διαχειρίσιμο, όχι όμως κι αργότερα σε εποχή ταμειακής στενότητας, αδυναμίας νέων δανεισμών.

Σε αυτά πρέπει να προσθέσετε την κατάργηση της Ενιαίας Τιμής Βιβλίου που επέφερε έναν αθέμιτο ανταγωνισμό –  κανιβαλισμό τον είπαν κάποιοι. Η κρίση οδήγησε στα παζάρια έσχατο όπλο των εκδοτών να ξεστοκάρουν και ταυτόχρονα να αποκτήσουν ένα ελάχιστο ρευστό.  Με αυτήν την κίνηση πριόνισαν το κλαδί στο οποίο κάθονταν. Το αναγνωστικό κοινό βρίσκει πολύ φτηνό και ποιοτικό βιβλίο με ελάχιστα ευρώ, και έτσι δεν θα προτιμήσει να αγοράσει τους καινούργιους τίτλους. Είχαν προηγηθεί και τα δώρα στις εφημερίδες όπου και  εκποιήθηκε, στο όνομα της άμεσης ρευστότητας,  η υπεραξία καλών τίτλων.

Το κλείσιμο του Ελευθερουδάκη μας θυμίζει αυτά που δεν έχουν γίνει όλα αυτά τα χρόνια. Κάνει εντύπωση ότι ενώ στην εποχή της ευμάρειας εκδίδονταν δέκα χιλιάδες τίτλοι το αναγνωστικό κοινό παρέμεινε στα ίδια επίπεδα που ήταν μετά την μεταπολίτευση (όταν εκδίδονταν περίπου 2000 τίτλοι) ή που είναι σήμερα (περίπου 5.500 τίτλοι).  Κι αυτά που δεν έχουν γίνει είναι θεσμικά βήματα διαμόρφωσης νέων αναγνωστών. Από τα σχολεία, με δανειστικές βιβλιοθήκες, με καμπάνιες, με προσφορές, με έξυπνους τρόπους κτ.λ.

Να υποδεχτούμε λοιπόν την Αθήνα ως Παγκόσμια Πρωτεύουσα του Βιβλίου, αλλά να γνωρίζουμε ότι θα αναμετρηθούμε με τις προηγούμενες που έκαναν πολλά πράγματα (Μαδρίτη, Αλεξάνδρεια, Νέο Δελχί , Αμβέρσα , Μόντρεαλ , Τορίνο Άμστερνταμ, Βηρυτός, Μπουένος Άιρες κ.α). Στόχος της Παγκόσμιας Πρωτεύουσας Βιβλίου είναι να καταστήσει τα βιβλία προσβάσιμα σε ολόκληρο τον πληθυσμό της εκάστοτε πόλης, συμπεριλαμβανομένων των μεταναστών και των προσφύγων. Πάνω σε αυτό θα κριθούμε. Με τι σχέδιο, τι προτάσεις, τι κίνητρα; Εδώ μετά δυσκολίας γιορτάσαμε φέτος , για πρώτη φορά εμείς ανάμεσα στις περισσότερες  δυτικές πόλεις που χρόνια τιμούν τον θεσμό , την παγκόσμια ημέρα βιβλίου στις 23 Απριλίου.

Πόσα παιδιά στην Aλεξάνδρεια τώρα,
στην Aντιόχεια, ή στην Βηρυτό
(οι ρήτορές του οι αυριανοί που ετοιμάζει ο ελληνισμός),
όταν μαζεύονται στα εκλεκτά τραπέζια
που πότε η ομιλία είναι για τα ωραία σοφιστικά,
και πότε για τα ερωτικά των τα εξαίσια,
έξαφν’ αφηρημένα σιωπούν. (Ηρώδης Αττικός, Κ.Π.Καβάφης)