της Μαρίζας Ντεκάστρο
Πολλοί ρωτούν πώς επιλέγει ο κριτικός τα βιβλία για τα οποία γράφει. Μία περίπτωση είναι να τον κεντρίζει κάτι σε κάποιο βιβλίο και να το ψάξει. Αυτό το κάτι διαφορετικό το βρήκα στα εικονογραφημένα βιβλία Παραμύθια με καρπούζι της Ιωάννας Μπαμπέτα και Το δάσος που κοιμόταν της Ρεμπέκα Ντοτρεμέρ. Είναι βιβλία κάπως υβριδικά, που αν και λόγω της μορφής τους κατατάσσονται στις παιδικές εικονογραφημένες εκδόσεις, τις ξεπερνούν.
Παραμύθια με καρπούζι, της Ιωάννας Μπαμπέτα. Μέχρι τώρα η συγγραφέας μας έχει συνηθίσει στις σύντομες εικονογραφημένες ιστορίες για μικρά παιδιά με ποικίλα θέματα τα οποία αναπτύσσει χωρίς φιοριτούρες με άξονα την απλή, κοινή λογική. Στο τελευταίο της βιβλίο, ο τίτλος, η μορφή και η εικονογράφηση προσανατολίζουν για την πιθανή ηλικία των αναγνωστών. Επιφανειακά λοιπόν το βιβλίο φαίνεται να έχει ξεκάθαρο αποδέκτη, αφού επιπλέον διαχειρίζεται ένα από τα πολύ συνηθισμένα θέματα στη λογοτεχνία για μικρά παιδιά, το θέμα της απώλειας (εδώ της γιαγιάς). Αυτή είναι η γραμμή, ο καμβάς, της πρώτης ανάγνωσης.
Καθώς όμως ξεδιπλώνεται η αφήγηση, η γραφή της Ιωάννας Μπαμπέτα αλλάζει σταδιακά, γίνεται πιο πυκνή, εμβαθύνει στα συναισθήματα που, ενώ ακουμπούν στη σχέση της ηρωίδας με τη γιαγιά της, εξελίσσονται στο χρόνο γλυκαίνοντας την απώλεια. Αυτή η μετατόπιση της αρχικής οπτικής και η ανάπτυξή της είναι που κάνει τη διαφορά και βοηθά το βιβλίο να προσεγγίσει και αναγνώστες λίγο μεγαλύτερους. Αυτό που με κέντρισε λοιπόν είναι η προσωπική εξέλιξη της συγγραφέως! Το κορίτσι της ιστορίας μεγαλώνει από καλοκαίρι σε καλοκαίρι, προχωράει προς την εφηβεία και νιώθει τα πρώτα σκιρτήματα της αγάπης … Ο Λεωνίδας δε με νευρίαζε πιά…. πόσο αληθινό! Η γιαγιά όλο μικραίνει και μικραίνει, μέχρι που κρατάει συντροφιά στις αναμνήσεις των δικών της.
Η Ντανιέλα Σταματιάδη ακολούθησε στην εικονογράφηση, όπως άλλωστε περιμέναμε, αυτές τις μετατοπίσεις. Υπάρχει μια ειλικρίνεια στη ζωγραφική της έτσι όπως αποδίδει συναισθήματα χαρούμενα και λυπητερά, αλλά πάντα ανθρώπινα. Εξαιρετική!
Το δάσος που κοιμόταν, της Ρεμπέκα Ντοτρεμέρ. Η εικονογράφος ζωγραφίζει πίνακες από τη φύση, μια πόλη και τους κατοίκους της- στο τσίρκο, στο καφενείο, στην ορχήστρα, στην παιδική χαρά- που έχουν πέσει σε βαθύ ύπνο και γράφει μια ιστορία χωρίς να γίνεται συγγραφέας με την κλασική έννοια. Μάλλον σχολιάζει αυτό το ανοίκειο φαινόμενο δανείζοντας τις σκέψεις και τη φωνή της σε δυο μικροσκοπικούς περιπατητές παραμυθένιας εποχής, έναν ηλικιωμένο κύριο κι έναν νεαρό. Σχεδιασμένοι με ελαφρές γραμμές χωρίς χρώμα, περιφέρονται στις δικές τους λευκές σελίδες και, χωρίς να διαταράσσουν την ηρεμία των κοιμισμένων πλασμάτων, παρατηρούν από μακριά και συζητούν όσα απεικονίζονται στα μεγάλα, γεμάτα λεπτομέρειες, πολύχρωμα tableaux vivants-οξύμωρο, είναι αλήθεια- που συναντούν στον περίπατό τους. Δεν ξέρουμε ποιοι είναι, ίσως ένας ‘δάσκαλος’ και ο ‘μαθητής’ του, αφού ο ηλικιωμένος επιχειρεί να προσανατολίσει τη σκέψη του νέου και να τού εκμαιεύσει απαντήσεις, όπως ενδεχομένως θα κάναμε κι εμείς αν μοιραζόμασταν το βιβλίο με κάποιο συναναγνώστη.
Βρέθηκαν μήπως στο βασίλειο της Ωραίας Κοιμωμένης, του Σαρλ Περρώ; Πιθανόν. Όμως όλοι ξέρουμε πως τα παραμύθια μπλέκουν τα μοτίβα τους και μόνο υποθέσεις μπορεί να κάνει ο αναγνώστης, ακόμα και για τα φιλιά που έχουν τη δύναμη να λύνουν τα μάγια…
Τι είναι λοιπόν τούτο το βιβλίο; Το σχεδίασμα μιας μελέτης του κλασικού παραμυθιού, ένα σχόλιο, μια δημιουργική μεταγραφή του; Φαντάζομαι, λίγο απ’ όλα.
Η Ρεμπέκα Ντοτρεμέρ είναι σπουδαία γιατί κάθε βιβλίο της αποτυπώνει ένα όνειρο που εκπέμπει μαγεία και παρασύρει τις αισθήσεις σε τόπους και καταστάσεις γοητευτικά εξωπραγματικές!
INFO
Ρεμπέκα Ντοτρεμέρ, Το δάσος που κοιμόταν, μτφρ. Μάρω Ταυρή, εκδ. Μεταίχμιο.
Ιωάννα Μπαμπέτα, Παραμύθια με καρπούζι, εικ. Ντανιέλα Σταματίαδη, εκδ. Μεταίχμιο.
