Ιερουσαλήμ, 70 χρόνια μετά: Οι τόποι της Λέσχης του Στρατή Τσίρκα

5
1110

της Μαρίζας Ντεκάστρο
… Ιδού η Αγία Πόλη, ο αφαλός της γης…

Άγια Πόλη

Ένα Σάββατο της άνοιξης, με τον Τσίρκα στο χέρι, βρεθήκαμε στην Ιερουσαλήμ, την πόλη από κίτρινη πέτρα. Σκοπός μας να περπατήσουμε στους τόπους της Λέσχης, στο σκηνικό του μυθιστορήματος, στην παλιά εντός των τειχών πόλη και η νέα που απλώνεται γύρω της.

Ο κύριος Αναστάσης Δαμιανός, τρίτης γενιάς ιεροσολυμίτης και συνταξιούχος δάσκαλος,  μας οδήγησε στο Εντευκτήριο των ελλήνων αξιωματικών που έδρασαν στη Μέση Ανατολή το 42- 43, στη γιάφκα των κομμουνιστών,  εκεί όπου το Ανθρωπάκι, ο Μάνος (Καλογιάννης) Σιμωνίδης, ο Γαρέλας και άλλοι συνεδρίαζαν μυστικά στην ακυβέρνητη πολιτεία της Γερουσαλήμ.
Ο κύριος Αναστάσης  γνώριζε  το μυθιστόρημα του Τσίρκα, όμως γι αυτόν και τους συντοπίτες του το Εντευκτήριο ήταν και είναι μέρος της καθημερινότητάς τους.

Στα πόδια του λόφου Καταμόνα, στην ελληνική συνοικία, στο δυτικό τομέα, έξω από τα τείχη της παλιάς πόλης, στην οδό Ιησού του Ναυή αρ. 8
Ελληνικη κοινότητα Ιεροσολυμωνβρίσκεται η έπαυλη της Ελληνικής Κοινότητας Ιεροσολύμων, η οποία περιγράφεται στη Λέσχη, στο πρώτο βιβλίο της τριλογίας Ακυβέρνητες πολιτείες, του Στρατή Τσίρκα.
Στο μυθιστόρημα, η Λέσχη δεν αναφέρεται ως ‘χώρος’. Ήταν κάτι σαν μια άτυπη οργάνωση κατασκόπων των συμμαχικών δυνάμεων  που δρούσαν στην πόλη στα χρόνια του πολέμου … μια κάπως μυστηριώδικη οργάνωση, που χώρια ή παράλληλα με τόσες άλλες, κυβερνούσε κι αυτή τα Γεροσόλυμα. Μόνο που το πεδίο αυτηνής ήταν σαφές και συγκεκριμένο: το πιο ανθρώπινο από τ’ ανθρώπινα πάθη, ο σαρκικός έρωτας…

 

 

 

 

 

 

 

Λέσχη

 

 

 

 

 

Γεροσόλυμα, 7 Ιουνίου 1943
Αγάπη μου Μάνο, αγάπη μου,
… Όταν ήμουν ακόμα έγκυος και η Νίνα επέμενε να περπατάω πολύ, βγαίναμε με τη Νάνσυ και πηγαίναμε στον Καταμόνα. Τώρα που φύγαν οι πολλοί στρατοί, στο ελληνικό Εντευκτήριο μπαίνει κανείς ελεύθερα. Ψιλόβρεχε ένα απόγευμα και τριγυρίζαμε μέσα στις πορτοκαλιές, κατεβήκαμε στη χαβούζα, καθίσαμε στα σκαλοπάτια της έπαυλης με τις ελληνικές κολόνες. Η καθεμιά μας είχε τα δικά της να θυμάται και να διηγείται. Και συμφωνήσαμε πως ήταν, έτσι είτε αλλιώς, μια ευλογημένη νύχτα εκείνη που μας πήγες να χορέψουμε. Denn alles ist gut! …
Έμμη

Εκεί πήγε ο Μάνος Καλογιάννης ένα βράδυ, τους φίλους του από την πανσιόν της φράου Άννα, για χορό. … Το κέντρο που θα τους πήγαινε  ήταν το εντευκτήριο της ελληνικής κοινότητας στον Καταμόνα…
Καταμόνας

…Βγήκαν από το στενό τους στον κατραμωμένο δρόμο, βαδίζοντας με τις γυναίκες στη μέση. Πήραν τον ανήφορο, ανασαίνοντας βαθιά τη δροσιά της ήσυχης νύχτας. Τα λόγια αντηχούσαν φιλικά, κάτω απ’ το φύλλωμα των υψηλών ευκαλύπτων του δρόμου …

 

 

 

 

 

 

 

 

 

τοιχος…Περπατούσανε κάμποσο πλάι σ’ έναν τοίχο, που μάντρωνε μεγάλο κήπο. Ήταν πορτοκαλώνας όπως αποδείχτηκε….
… Μακριά, στο βάθος του, ακουόταν το μεγάφωνο, που μετέδινε από δίσκους ελληνικά ταγκό. Η πόρτα του χτήματος, μια μεγάλη με ξύλινα κάγκελα, ήταν μισάνοιχτη…

 

 

 

 

 

Screen Shot 2013-05-08 at 10.23.42 π.μ.… Προχώρησαν σ’ ένα μακρύ κι ευρύχωρο χωματόδρομο. Στο βάθος του φαίνονταν μερικά μπλε λαμπάκια κρεμασμένα σε γιρλάντα… Κι ύστερα φτάσανε…

 

 

 

 

 

 

Screen Shot 2013-05-08 at 10.24.37 ?.?.… στη μακρόστενη μονώροφη έπαυλη που όλη της η πρόσοψη ήταν με κολόνες ιωνικού ρυθμού και στη μέση της είχε μια μαρμάρινη σκάλα…
Η έπαυλη βλέπει σε δυο δρόμους. Μήπως η παρέα, ο Μάνος, η Έμμη, η Νάνσυ και ο Ρον  μπήκαν από αυτή την πίσω είσοδο; Στην κολώνα με το ιωνικό κιονόκρανο,  απέναντι από τη  μαρμάρινη σκάλα, κυματίζει η ελληνική σημαία.

 

 

 

 

 

Screen Shot 2013-05-08 at 10.27.24 π.μ.…Μπρος τους βρισκόταν η ‘πίστα’. Μα δυσκολεύτηκαν να τη διακρίνουν. Ήταν μια δεξαμενή αδειασμένη από το νερό της, κι έτσι μόνο τα κεφάλια των ζευγαριών βλέπανε, στα πόδια τους σχεδόν…

Ο καιρός ήταν γλυκός και ο χορός δινόταν στον κήπο.

 

 

 

 

 

Screen Shot 2013-05-08 at 10.27.59 π.μ.… Τα τραπεζάκια με τις παράταιρες καρέκλες ήταν σκορπισμένα μακριά απ’ την πίστα, μέσα στο περιβόλι… Ένα γλομπάκι, σαν μπλε πορτοκάλι, ειδοποιούσε πως κάτω από κείνο το δέντρο βρισκόταν τραπέζι, πιασμένο ή λεύτερο…
… Δεν υπήρχαν γκαρσόνια. Ο καθένας πήγαινε μέσα στην έπαυλη, πλήρωνε κι έπαιρνε από τον μπουφέ την παραγγελία του.

 

 

 

 

 

Screen Shot 2013-05-08 at 10.28.51 π.μ.Η αίθουσα ήταν άδεια. …Στην είσοδο με την ελληνική φρίζα, ξεχώριζε κανείς αμυδρά κείνους που μπαινόβγαιναν, σαν σκιές προσκυνητών σ’ αρχαίο ναό για κάποιο από τα μυστήρια…

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Screen Shot 2013-05-08 at 10.29.27 π.μ. Στην Αίθουσα Εκδηλώσεων, η σκηνή με τους ιωνικούς κίονες, το αέτωμα, τη μινωική τοιχογραφία και τους μαιάνδρους. Κρυστάλλινοι πολυέλαιοι και απλίκες αρ ντεκώ.

 

 

 

 

 

 

 

Screen Shot 2013-05-08 at 10.30.06 ?.?.

 

 

 

Η πόρτα που οδηγεί στην τουαλέτα με παραστάσεις από αρχαία αγγεία.

 

 

 

 

 

Screen Shot 2013-05-08 at 10.30.54 π.μ.

 

 

Στο παράθυρο με το μικρό βιτρώ καθρεφτίζονται τα δέντρα του κήπου και οι διπλανές μονοκατοικίες, ελληνικών οικογενειών που αναχώρησαν για την Ελλάδα.

 

 

 

 

 

 

Screen Shot 2013-05-08 at 10.31.36 π.μ.

 

Στο πλάι του κτηρίου, το πάρκινγκ, όπου… κάπου ο δρόμος άνοιγε σε μια μικρή πλατεία κι εκεί είδαν παρκαρισμένα πέντ’ έξι αυτοκίνητα, ιδιωτικά και στρατιωτικά. Αυτά ήταν βαμμένα σαν το τομάρι της τίγρης, καμουφλαρισμένα για την έρημο…

 

 

 

 

Screen Shot 2013-05-08 at 10.32.19 π.μ.

 

Στο βάθος του πυκνοφυτεμένου κήπου, με τις τριανταφυλλιές και τα δέντρα…

 

 

 

 

Screen Shot 2013-05-08 at 10.32.56 π.μ.Screen Shot 2013-05-08 at 10.33.05 π.μ.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

… το σπιτάκι των προσκόπων. Η φωτογραφία τους τραβήχτηκε στις αρχές της δεκαετίας
του ’40 και βρίσκεται στο μουσείο της κοινότητας, λίγο παραπάνω στον ίδιο δρόμο.

Screen Shot 2013-05-08 at 10.34.03 π.μ.Οι 150 περίπου Έλληνες (7000 πριν το 1948 με πολλά σχολειά και κοινότητες σε ολόκληρη την Παλαιστίνη) λειτουργούν τη Λέσχη κάθε εβδομάδα με μαθήματα ελληνικής γλώσσας και ελληνικών χορών. Είναι ένας χώρος όπου παραμερίζονται οι πολιτικές και πολιτιστικές διαφορές καθώς συναντιούνται θρησκείες και λαοί- άραβες, ισραηλινοί και ευρωπαίοι από τις διαφορετικές κοινότητες που κατοικούν στην Ιερουσαλήμ, την πόλη που ζει υπόγειες εντάσεις εξαιτίας του βάρους της ιστορίας της.
****
Περιπλανήσεις στην Ιερουσαλήμ με τους πρωταγωνιστές της Λέσχης
70 χρόνια μετά, το τότε του μυθιστορήματος παρουσιάζεται στον επισκέπτη σχεδόν αναλλοίωτο.

Έμμη
… Χτες, στο σταθμό, όταν τους παρέλαβε ο άνθρωπος του ξενοδοχείου και τους είπε πως κράτησε δωμάτιο σε πανσιόν, γιατί στο Αστόρια οι ταξιδιώτες κοιμόντουσαν και στους διαδρόμους… περπατούσαν πάνω σε άγνωστα χώματα και χαλικόπετρες και τεντώνανε το δεξί ψηλαφίζοντας τη νύχτα…
Screen Shot 2013-05-08 at 10.34.38 ?.?.

 

Ο Χανς και η Έμμη Μπόμπρετσμπεργκ έφτασαν στον παλιό σταθμό των τρένων (αρχές της δεκαετίας 1890), πολύ
κοντά  στην πανσιόν της φράου Άννα Ρόζενταλ-Φέλντμαν, όπου εγκαταστάθηκε το ζευγάρι.
****

 

 

 

Screen Shot 2013-05-08 at 10.35.10 π.μ.Screen Shot 2013-05-08 at 10.35.18 ?.?.

 

 

 

 

 

 

 

 

… Από την Πύλη της Δαμασκού ως  την Πύλη της Γιάφας  δεν είναι πάρα πολύς δρόμος, αν κόψεις μέσα από την παλιά πόλη. Αν μάλιστα προσέξεις να μη χαθείς στο δαίδαλο των μικροσόκακων, και δε σε νευριάζουν οι φωνές, ο συνωστισμός, η μπόχα, …, τότε μπορείς να πεις πως είναι κι ευχάριστος, γιατί το καλοκαίρι έχει ένα μεγάλο πλεονέκτημα, σκιά.
Screen Shot 2013-05-08 at 10.36.08 π.μ.… Η Έμμη ωστόσο πήρε τον άλλο, απέξω, που τραβάει παράλληλα με τα τείχη, μα είναι όλο ανηφοριές και το πιο πολύ τραχύς και άδεντρος… (φωτό Ε. Χοντολίδου)
****

… Στη μεγάλη τραπεζαρία του Αστόρια, η ατμόσφαιρα ήταν παράξενα μουντή. Οι ανεμιστήρες στο ταβάνι γύριζαν αργά, σα γεράκια που ματιάζανε τα φαγητά, ζυγιάζοντας τις φτερούγες τους πάνω από τους ψίθυρους και τον καπνό. Ο αέρας μύριζε τηγανισμένο λάδι, μπίρα κι εγγλέζικα τσιγάρα…

Screen Shot 2013-05-08 at 10.36.54 π.μ.Screen Shot 2013-05-08 at 10.37.04 ?.?.

 

 

 

 

 

 

 

 

 Ναχάς Μπέη, Ξενοδοχείο Αστόρια, 1931

    ****

…Είπε (ο Μπένη) για μια έπαυλη στην Πύλη της Δαμασκού. Εκείνη δεν καταλάβαινε, θα χανόταν, κι ύστερα φοβότανε. Συμφώνησαν να την περιμένει μια λίμουζίνα έξω από το μέγαρο της Y.M.C.A…

Screen Shot 2013-05-08 at 10.38.24 π.μ.Screen Shot 2013-05-08 at 10.38.30 π.μ.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Α. Λ. Χάρμον, Y.M.C.A., 1933

*****

 

Screen Shot 2013-05-08 at 10.39.38 ?.?.Screen Shot 2013-05-08 at 10.39.43 π.μ.

… Κάτω από την πύλη της Γιάφας ο συνωστισμός ήταν απερίγραπτος. Ένα ποτάμι απ’ όλων των ειδών τα οχήματα και τα ζωντανά κι από ανθρώπους με τις πιο αταίριαστες στολές κυλούσε δίγνωμο, μέσα σ’ ένα συρφετό χρυσής σκόνης. Η Έμμη ζαλιζόταν…

****
…Φτάσαμε στη Λύδδα νύχτα, το αεροπλάνο περίμενε. Ο Χανς με τραβάει παράμερα και μου λέει: «Κανένα δε φοβάμαι, μόνο τον Έλληνα!»…

Screen Shot 2013-05-08 at 10.42.20 π.μ.

Από τη Λύδδα πέταξε ο Χανς για το Κάιρο. Το σύγχρονο αεροδρόμιο του Τελ Αβίβ είναι χτισμένο στην ίδια περιοχή.
****
Μάνος

…Τριγυρνάω μέσα από τα τείχη της Γερουσαλήμ, περνώντας αργά τα σκοτεινά σοκάκια, κάτω από αμέτρητες καμάρες. Πιο πολύ με τραβάει ο αραπομαχαλάς. Ας έχουν περάσει τα μεσάνυχτα, στα σκεπαστά παζαροσόκακα βρίσκω μαγαζάκια φωτισμένα, οσμίζομαι ανθρωπίλα, μπαχαρικά και τσίκνα, και τα μάτια μου χαίρουνται μετάξια και μπαχαρικά…

 

Screen Shot 2013-05-08 at 10.43.14 π.μ.

 

Screen Shot 2013-05-08 at 10.43.08 π.μ.

 

 

 

 

 

 

 

Screen Shot 2013-05-08 at 10.48.19 π.μ.
… Είχαμε ορίσει την άλλη συνάντηση με το Γαρέλλα στην ανατολική πλευρά του Μουριστάν, μέσα στην παλιά πόλη. Τρίτη, τελευταία μέρα του Γιούνη. Πήγαινα, και κάτι μ’ ανησυχούσε, σαν προαίσθημα… Το πρώτο φύλλο του Μαχητή είχε βγει… Πέρασα όλη τη δυτική πλευρά του Μουιριστάν. Τα μαγαζιά της Νέας αγοράς κλείναν. Μερικά που μέναν ανοιχτά δε σκέπαζαν τα φώτα τους- χτες ήταν πανσέληνος. Έτσι γαντζώνεται η λαϊκή φαντασία από μια αφορμή για ν’ αλλάξει λίγο η μονοτονία, να τρυπήσει το σκοτάδι του βραχνά… Πήρα τη νότια πλευρά, διακόσια βήματα, κι ύστερα είχα ν’ ανέβω ανατολικά. Θα πρόφταινα το Γαρέλλα στο τσακ; Τι θα μου έλεγε για το πρώτο φύλλο;…
****
… Ιδού η Αγία Πόλη, ο αφαλός της γης… με τους κατοίκους της- μια επιτομή της ανθρωπότητας και των παθών της, χωρισμένη σε έθνη, χωρισμένη σε φυλές, χωρισμένη σε θρησκεύματα, χωρισμένη σε δόγματα και δοξασίες, χωρισμένη σε τάξεις, χωρισμένη σε συνοικίες, σε φύλα, σε γένη, σε ηλικίες. Ένα φριχτά κομματιασμένο μπακλαβαδωτό.
Κι εμείς εδώ πάνω… κάτι περίπου σαν μικροί παντογνώστες θεοί…
Μ’ αυτά τα λόγια περιγράφει η Μισέλ Ραπέσκου την Ιερουσαλήμ, στις τελευταίες σελίδες της Λέσχης, συζητώντας με την Έμμη.
****

 

Το μοναστήρι του Άι Σάββα, στο οποίο μετέφερε πυρομαχικά με ταξί η ομάδα των Ελλήνων και το οποίο περιγράφεται αναλυτικά σ’ ένα κεφάλαιο του μυθιστορήματος, βρίσκεται στα κατεχόμενα εδάφη. Ως εκ τούτου δεν πήγαμε… Χώρια που ισχύει το άβατο για τις γυναίκες!

Προηγούμενο άρθροΒιβλιοπωλεία ΙΑΝΟΣ Best seller :25 Απριλίου – 2 Μαϊου 2013
Επόμενο άρθροΈνας καινούργιος δογματισμός

5 ΣΧΟΛΙΑ

  1. Dear Marisa Decastro, your reportage is an important document describing, through the Greek club, the Greek community in Jerusalem during W.W.II. Much has changed since in both the Community and Jerusalem but the old buildind of the club is there!

  2. Την πρώτη φορά που βρέθηκα στη Σκιάθο, επιχείρησα να με “ξεναγήσει” ο Παπαδιαμάντης. Το έχασα όμως…
    Εδώ το ξαναβρήκα. Κι ας μην έχω πάει στα μέρη της “Τρολογίας”.
    Ζώσα λογοτεχνία. Σπουδαίο!

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ