του Δημήτρη Β. Τριανταφυλλίδη.
Είκοσι και πλέον χρόνια μετά την κατάρρευση της ΕΣΣΔ και του στρατοπέδου των χωρών – δορυφόρων που είχε δημιουργήσει μεταπολεμικά, το γεγονός ότι η Ελλάδα είναι η μόνη χώρα της Ευρωπαϊκής ηπείρου, όπου οι ιδέες του ολοκληρωτισμού έχουν ευάριθμους οπαδούς και οι νέο-ολοκληρωτικοί «διασκεδαστές» τύπου Ζίζεκ λατρεύονται ως νέοι προφήτες από «μη οργανικούς διανοούμενους» και «ηγέτες» κομμάτων, είναι ένα ζήτημα που θα απασχολήσει τόσο τους ιστορικούς όσο και τους ψυχίατρους του μέλλοντος.
Η πολύπλευρη κρίση που εκδηλώθηκε τα τελευταία χρόνια, πέραν όλων των άλλων, έφερε στην επιφάνεια όλες τις παθογένειες της πνευματικής ζωής της χώρας. Ανέδειξε νοοτροπίες και πρακτικές ολοκληρωτικού χαρακτήρα, καλυμμένες κάτω από μεγάλα και ωραία λόγια, συναισθηματικούς εκβιασμούς και πολιτικό αλισβερίσι. Ανάμεσα σε όλα τα υπόλοιπα, αναδείχθηκε η πνευματική γύμνια εκείνων που ευαγγελίζονταν μια καλύτερη και δικαιότερη κοινωνία, εκείνων που υπόσχονταν το βασίλειο της ευτυχίας επί της γης. Αναπόφευκτα, η κατάσταση αυτή οδήγησε σε μια όξυνση των αντιπαραθέσεων, πολλές φορές χωρίς καν τη τυπικά ευγένεια που πρέπει να διέπει το δημόσιο διάλογο.
Σε αυτό το έντονα φορτισμένο και παρακμιακό κλίμα, το βιβλίο του Λεωνίδα Χατζηπροδρομίδη «Ο Σταλινισμός και οι μεταμοντέρνοι θαυμαστές του» (Εκδόσεις Επίκεντρο, 2013), έρχεται να αποκαθηλώσει το «εικονοστάσι των αγίων» του νέο-ολοκληρωτισμού στη χώρα μας.
Στα 9 δοκίμια που περιλαμβάνει αυτός ο τόμος, ο συγγραφέας επιχειρεί, και το καταφέρνει περίφημα, να δείξει το κυρίαρχο ρόλο της πολιτικής εξουσίας στο ολοκληρωτικό σύστημα και τη μετατροπή της ιδεολογίας σε απολογιτική. Ο προβληματισμός του Χατζηπροδρομίδη επικεντρώνεται στο «σταλινικό παράδειγμα», τη ζοφερή εκείνη εμπειρία του 20ου αιώνα, όπου η ιδέα μιας ευγενικής ουτοπίας μετατράπηκε σε ένα οικουμενικό ζόφο.
Ο συγγραφέας αναδεικνύει το πρόβλημα της «επιτυχίας» του σταλινισμού, τόσο ως καθεστώς στην ΕΣΣΔ και τους δορυφόρους της, όσο και ως ιδεολογία, υποχρεωτική για τα κατά τόπους Κομμουνιστικά κόμματα. Μελετώντας το φαινόμενο, ο συγγραφέας καταλήγει στο συμπέρασμα πως η κινητήριος δύναμη της επιτυχίας του δεν ήταν άλλη από την υπόσχεση του τελικού στόχου, η ιδιότυπη αυτή σταλινική τελεολογία, όπου η απελευθέρωση από την ταξική κοινωνία και η κατάργηση, συνεπώς της ανθρώπινης προϊστορίας, θα επισυμβεί μέσα στις επόμενες μία ή δύο γενιές και θα ανατείλει επιτέλους η ιδανική κομμουνιστική κοινωνία, εγκαινιάζοντας έτσι την απαρχή της ανθρώπινης ιστορίας.
Διαβάζοντας το βιβλίο ο αναγνώστης έρχεται σε επαφή με τη σκέψη του Κολακόφσκι, του Μίλος, την ιδιαιτερότητα του Τζίλας, του Ράσελ και του Σουβάριν, αλλά και την ευγενή αθωότητα πολλών δυτικών διανοητών όπως ο Λόντον, ο Τσιμπούλσκι και άλλοι απέναντι στην ευγενική ουτοπία που ευαγγελίστηκαν οι ρώσοι επίγονοι του Μαρξ, καθώς επίσης και με τον αμοραλισμό των κομμουνιστών ηγετών τόσο του ρωσικού Κομμουνιστικού κόμματος όσο και της Κομμουνιστικής Διεθνούς. Τέλος, ιδιαίτερη μνεία πρέπει να κάνουμε στο απολαυστικό, τελευταίο δοκίμιο του βιβλίου αναφορικά με το «διασκεδαστή» όπως το χαρακτήρισε ο Έρικ Χοσμπάουμ, σλοβένου Σλαβόι Ζίζεκ και «τους αθώους χειροκροτητές τους να απολαμβάνουν δωρεάν την …επανάσταση».
Κατά ένα παράδοξο τρόπο στη χώρα μας σήμερα, το πάνω χέρι το έχει ο φανατισμός εκείνων που έχουν το βλέμμα στραμμένο προς τα πίσω και γοητεύονται από ολοκληρωτικές προτάσεις ως προς τα ζητήματα της κοινωνικής συμβίωσης. Είναι εκείνοι που προτείνουν μεταφυσικού, εσχατολικού τύπου ιδεολογίες, όπου η ισχυρή παρουσία του παντογνώστη κομματικού ιερατείου με τις έτοιμες συνταγές ρετσέτσες για κάθε πτυχή της ανθρώπινης δραστηριότητας, αποτελεί το εχέγγυο για την επιτυχία της αποστολής που δεν είναι άλλη από τη εγκαθίδρυση ενός καθεστώτος, τα μέλη του οποίου θα είναι «οι μηχανικοί των ψυχών» των πολιτών.
Η επιστροφή στο σταλινικό παράδειγμα φαντάζει αδύνατη στην εποχή όπου η διάχυση της γνώσης και της πληροφορίας δημιούργησαν μια ανοιχτή κοινωνία, ικανή να αποκρούσει τις επιθέσεις των εχθρών της. Ωστόσο, ακόμη και στην περίπτωση μιας απόπειρας γραφικής ρετροσπεκτίβας, το βιβλίο του Λεωνίδα Χατζηπροδρομίδη είναι ένα πολύτιμο εργαλείο απόκρουσης των φαιδρών μα επικίνδυνων οπαδών του σταλινικού ζόφου που περισσεύουν στην πατρίδα μας.
