του Γιώργου Λίλλη.
Με το λατινικό Gloria in Excelsis (δόξα εν υψίστης) τιτλοφορεί την νέα του ποιητική συλλογή ο Χάρης Ψαρράς. Στα ποιήματα αυτά ο ποιητής αναμετράται με τον χρόνο και τις ζωές μας μέσα στο στενό αυτό πλαίσιο. Ακολουθώντας τον έμμετρό στίχο όπως και στα προηγούμενα βιβλία του, όμως όχι πάντα με την αυστηρή ρυθμική, ο Ψαρράς έχει χτίσει εδώ και καιρό την προσωπική του φωνή, την ιδιαίτερη ματιά του πάνω στα πράγματα.
Αυτό που μου κάνει όμως εντύπωση στα νέα του ποιήματα είναι η ειρωνεία και ο πολιτικός στίχος που συμβάλουν στο να πιστεύω πως ο Ψαρράς με αυτό το βιβλίο πραγματοποίησε την πιο ώριμη κατάθεση στην ποιητική του διαδρομή. Και ναι, δεν φοβάται να καταπιαστεί με τα μεγάλα θέματα, την φθορά, το χρόνο, το θάνατο, τις ήττες μας, το γκρέμισμα των αυταπατών, την αγωνία να υπερβούμε την ατελή μας φύση. Μου θυμίζει σε πολλά του ποιήματα τον ύστερο Μοντάλε, ειδικά του Σατυρικού και των ημερολογίων, χωρίς αυτό να σημαίνει πως τον μιμείται. Είναι ένας γόνιμος διάλογος με τον ιταλό ποιητή, όπως και την ειρωνεία, την οποία χρησιμοποιεί για να μην πέσε στην παγίδα της σοβαροφάνειας και του διδακτισμού:
Πίσω από καθετί στον κόσμο
υπάρχει κάτι άλλο, όμως
κανείς δεν βλέπει τίποτα παρά
την όψη που έχουν τα πράγματα.
Πίσω απ΄ τον χρόνο υπάρχει ο καιρός.
Πίσω απ΄ το γνωρίζω το νοσταλγώ.
Πίσω από το εμείς το εγώ.
Πίσω απ΄ τον άτυχο ένας τυχερός.
Πίσω απ΄ το σήμερα το χθες.
Πίσω απ΄ την πόλη οι εξοχές.
Πίσω από το καθετί υπάρχει
μια πάντα αδιαίρετη αρχή,
το διαστελλόμενο σύμπαν
της γλώσσας κι όσα είπαν
οι σοφοί ή όσα είδαν σ΄ όνειρο –
αέρας, γη, φωτιά, νερό.
Κι ένας θεός λανθάνει
πίσω από κάθε πλάνη.
Στοο ποίημα Προσόψεις με λιτό και άμεσο τρόπο ο ποιητής ξεσκεπάζει την πλάνη μας να νομίζουμε πως έχουμε τον τρόπο να ορίζουμε τις ζωές μας. Το ποίημα αυτό, είναι μια σκληρή ωδή για την αρχή και το τέλος αλλά και την επαναφορά της αρχής μετά από κάθε τέλος, σαν μια επαναλαμβανόμενη ταινία όπου ζούμε και υπάρχουμε μέχρι που θα χαθούμε και κάποιοι άλλοι θα πάρουν την θέση μας.
Όσο για την πολιτική διάσταση του βιβλίου αυτού παραθέτω το ποίημα Σήμα:
Ο ένας μονομάχος τον άλλο νικά.
Η Ερατώ δεν κάνει πια έρωτα συχνά.
Κοιμάται στα έδρανα ο γερουσιαστής.
Η μάνα λέει στην κόρη: “Κοίτα να φτιαχτείς”.
Τα σχόλια των ειδημόνων άστοχα
παρά τις περγαμηνές τους. Στα κατάστιχα
των ποιητών, οι στίχοι χάνουν ύψος.
Οι ρήτορες βάζουν στη γλώσσα γύψο.
Των θρησκειών λυθήκανε τα μάγια.
Ο κήνσορας στρυφνός, κατά την πάγια
στάση του, δίνει μια ακόμη μάχη
για το κοινό καλό- κάνει ό,τι λάχει.
Και ξάφνου, μες στης πόλης το μελίσσι,
συναγερμός. “Στα όπλα!”, ναι, μα έχει αθετήσει
καθένας και μια υπόσχεση. Για ποιον να πολεμώ;
Όλο και σφίγγει ο κόμπος στον λαιμό.
Παράθεσα αυτά τα δυο ποιήματα για να δείξω τις αρετές αυτής της συλλογής. Στον πυρήνα αυτών των ποιημάτων υπάρχει η αλήθεια χωρίς καμία πρόθεση να παραλειφθεί ή να ωραιοποιηθεί. Ναι, ένας κόμπος σφίγγει τον λαιμό, όταν διαπιστώνουμε πόσες υποχωρήσεις κάναμε για συνεχίσουμε.
Καταρρίπτοντας τα λόγια του Μπείκον, ότι ο σύγχρονος ποιητής οφείλει να οικειοποιηθεί μια πλαστή ιστορία, μια αφηγηματική και δραματική μυθοπλασία που να δίνει «κάποια ίχνη ικανοποίησης στον νου του ανθρώπου, στα σημεία εκείνα όπου η φύση των πραγμάτων την αρνείται», ο Ψαρράς ξεκαθαρίζει πρώτα με τον εαυτό του και κατόπιν με τους αναγνώστες του την αλήθεια της ζωής του. Ο χώρος που έχει κατασκευάσει είναι ένας χώρος γεμάτο καθρέφτες.
info: Χάρης Ψαρράς, Gloria in Excelsis, Κέδρος
