Η επιστροφή του Ρέμπους – Συνέντευξη με τον Ίαν Ράνκιν

Του Θανάση Μήνα.

Το ζουμί στο νέο μυθιστόρημα του Ίαν Ράνκιν με τον τίτλο Standing In Another’s Man Grave (Orion Books), που κυκλοφόρησε το φθινόπωρο στη Μεγάλη Βρετανία, είναι  η επιστροφή του επιθεωρητήΤζων Ρέμπους. Στο προηγούμενο βιβλίο της σειράς (Exit Music), πριν δηλαδή ο Ράνκιν λανσάρει ως νέο ήρωά του τον αστυνόμο των Εσωτερικών Υποθέσεων Μάλκολμ Φοξ, ο Ρέμπους συνταξιοδοτήθηκε συμπληρώνοντος τα εξήντα του χρόνια και έχοντας προλάβει να πρωταγωνιστήσει σε δεκαοκτώ μυθιστορήματα, αρχής γενομένης στο Knots and Crosses του 1987. Όμως φευ!, δεν μπορείς να διδάξεις νέα κόλπα σ’ ένα γέρικο σκυλί. Ο Ρέμπους δεν μπορεί να συνηθίσει τη ζωή του ως πολίτη. Εκμεταλλεύεται λοιπόν την αλλαγή της νομοθεσίας στα όρια ηλικίας των Σκωτσέζων επιθεωρητών∙  βάσει της νέας διάταξης, έχει το δικαίωμα να επανενταχθεί στο Σώμα, στο ειδικό τμήμα που έχει δημιουργηθεί για την επανεξέταση παλιών άλυτων υποθέσεων. Ανακαλύπτει ότι δύο παλιές υποθέσεις εξαφάνισης νεαρών κοριτσιών στην επαρχιακή Σκωτία ενδέχεται να συνδέονται με την πρόσφατη εξαφάνιση ενός άλλου νεαρού κοριτσιού, υπόθεση που απασχολεί τους εν ενεργεία ντετέκτιβ της αστυνομίας του Εδιμβούργου. Παρόλο που ουσιαστικά διατάσσεται να καθίσει στ’ αυγά του, ο πάντα απείθαρχος Ρέμπους υπακούει στο ένστικτό του και αναζητά στοιχεία που ίσως συνδέουν τις τρεις υποθέσεις στον σκωτσέζικο βορρά. Είναι η πρώτη φορά που ένα μυθιστόρημα του Ράνκιν εκτυλίσσεται περισσότερο στην σκωτσέζικη ύπαιθρο παρά στο αστικό περιβάλλον του Εδιμβούργου∙ η πρώτη φορά που η πόλη-αστικό σύμβολο των Τζέκυλ & Χάιντ δεν γίνεται ο πραγματικός πρωταγωνιστής ενός μυθιστορήματος του καταγόμενου από το γειτονικό, εργατικό Φάιφ, 53χρονου συγγραφέα. Το γεγονός αυτό δίνει την ευκαιρία στον Ράνκιν να εμβαθύνει περισσότερο στους χαρακτήρες του βιβλίου. Όπως λέει και ο ίδιος, η αφήγηση είναι δομημένη πάνω σε δίπολα χαρακτήρων που έρχονται σε αντιπαράθεση και λειτουργούν άλλοτε συμπληρωματικά και άλλοτε αντιστικτικά. Πλάι στον Ρέμπους επιστρέφουν: η παλιά βοηθός και προστατευόμενή του υπαστυνόμος Σιβόν Κλαρκ, η οποία πατά πια γερά στα πόδια της και συναγωνίζεται τον Ρέμπους σε δυναμισμό και τσαγανό∙ ο αστυνόμος Μάλκολμ Φοξ των Εσωτερικών Υποθέσων, που θεωρεί τον Ρέμπους διεφθαρμένο και παράδειγμα αστυνομικού προς αποφυγή και διενεργεί έρευνα για τις διασυνδέσεις του τελευταίου∙ ο κακοποιός Μπιγκ Τζερ Κάφερτυ, η νέμεσις του Ρέμπους στα προηγούμενα βιβλία της σειράς, ο οποίος, έχοντας φαινομενικά τουλάχιστον βγει και ο ίδιος στη σύνταξη, συνεχίζει να περιτριγυρίζει τον σκληροτράχηλο επιθεωρητή (στο φινάλε του Exit Music ο Ρέμπους του είχε σώσει τη ζωή). Ο δε Κάφερτυ αντιπαρατίθεται στον Ντάριλ Κρίστι, το νέο αφεντικό της πόλης, ο οποίος με τη σειρά του θα δει τον ίδιο του τον θετό γιο να τον παραγκωνίζει, ξεπερνώντας τον σε ευφυΐα στο έγκλημα. Το αποτέλεσμα αυτών των ισοβαρών αντιπαραθέσεων ανάμεσα στους χαρακτήρες μάς χαρίζει ένα από τα ωραιότερα μυθιστορήματα του Ράνκιν, που από βιβλίο σε βιβλίο ωριμάζει ολοένα και πιο πολύ ως συγγραφέας.

Ο Ράνκιν γενικά είναι πολύ άνετος στις επαφές του με τους δημοσιογράφους αλλά και με τους θαυμαστές των βιβλίων του. Η απάντησή του στο μέηλ μου ήταν άμεση. «Χαίρομαι που σε ξανακούω. Έχουμε καιρό να τα πούμε», παρατήρησε. Του απάντησα ότι η οικονομική στενότητα με έχει κρατήσει μακριά από το αγαπημένο μου Εδιμβούργο τα τελευταία δύο περίπου χρόνια. Ύστερα μπήκα κατευθείαν στο ψητό:

Λοιπόν Ίαν, γιατί αποφάσισες να επαναφέρεις στη δράση τον Ρέμπους; Σου έλειψε ως χαρακτήρας ή είχες κάτι άλλο στο μυαλό σου; Σχετίζεται ίσως και με τις πρόσφατες αλλαγές στo όριο ηλικίας της συνταξιοδότησης των ντετέκτιβ στη Σκωτία;

Είχα ήδη κατά νου ότι όταν θα έβγαινε στη σύνταξη ο Ρέμπους, θα γινόταν μέλος της Μονάδας Διελεύκανσης Κακουργημάτων. Αυτή πραγμτικά υπάρχει – εδρεύει στο Εδιμβούργο, ασχολείται με παλιές παγωμένες υποθέσεις που δεν έχουν διελευκανθεί και αποτελείται από τρεις συνταξιοδοτημένους και έναν εν ενεργεία ντετέκτιβ, όπως και στο τελευταίο μου βιβλίο. Ήταν λοιπόν μια καλή αφορμή για να επαναφέρω στη δράση τον Ρέμπους. Επιπλέον, πρόσφατα αυξήθηκε το όριο συνταξιοδότησης των ντετέκτιβ στη Σκωτία, γεγονός που σήμαινε ότι ο Ρέμπους είχε και πρακτικά το δικαίωμα να κάνει αίτηση για να ενταχθεί εκ νέου στο Σώμα (κάτι που μου φάνηκε προτιμότερο από το να μετατραπεί ο Ρέμπους σε ιδιωτικό ντετέκτιβ). Πρόσθετα, συμπληρώθηκαν φέτος 25 χρόνια από το πρώτο μυθιστόρημα που τον συναντήσαμε ως ήρωα. Όλα αυτά έκαναν αναπόφευκτη την επιστροφή του.

Η περιπέτεια αυτή είναι μια-κι-έξω για τον Ρεμπους ή σκοπεύσεις να το διατηρήσεις ως ήρωα σε επόμενα βιβλία σου; Το φινάλε αφήνει μια αμφισημία…

Δεν θα σας πω! Γράφω ήδη ένα νέο βιβλίο. Περισσότερες λεπτομέρειες  (συμπεριλαμβανομένου και του τίτλου) θα ανακοινωθούν τον Απρίλιο. Οι εκδότες μου θέλουν να το κρατήσουν μυστικό μέχρι τότε .

Ίσως το πιο ενδιαφέρον σημείο του μυθιστορήματος εντοπίζεται στην αντίθεση, στην αντιπαράθεση των δύο ηρώων, του  Ρεμπους και του Φοξ. Αν και αρχικά δείχνουν δύο τελείως διαφορετικοί χαρακτήρες στην προσωπική τους φιλοσοφία, εντούτοις θα’ λεγε κανείς ότι μοιράζονται ένα είδος κοινού ηθικού κώδικα. Είναι σαν τις δύο όψεις του ίδιου νομίσματος.

Νομίζω ότι το Standing In Another Man’s Grave είναι γενικά δομημένο μέσα από μια  σειρά από δίπολα: Ρέμπους/Φοξ, Σιβόν/Φοξ, Ρέμπους/Κάφερτυ, Κάφερτυ/Ντάριλ Κρίστι, κλπ. Κάθε πρόσωπο σ’ αυτές τις μονομαχίες έχει έναν διαφορετικό τρόπο να αντιλαμβάνεται τον κόσμο. Συμφωνώ ότι μου δίνεται το περιθώριο μελλοντικά να εμβαθύνω περισσότερο στις διαφορές του χαρακτήρα του Ρέμπους και του Φοξ, στη σχέση των οποίων υπάρχει μεγάλη ένταση. Ίσως στο μέλλον να φτάσουν στο σημείο να εμπιστεύονται περισσότερο ο ένας τον άλλον, και να εκτιμούν περισσότερο τα προτερήματα του άλλου παρά να στέκονται μόνο στις αδυναμίες του.

Ο Μάλκολμ Φοξ ήταν ο κεντρικός ήρωας στα δύο προηγούμενα βιβλία σου. Φοβήθηκες ίσως ότι ο επιβλητικός Ρέμπους μπορεί να τον επισκίαζε ως χαρακτήρα;

Έχοντας προηγουμένως ολοκληρώσει δύο βιβλία με ήρωα τον Φοξ, αρχικά δεν ήμουν απολύτως σίγουρος αν θα ταίριαζε ως χαρακτήρας σε ένα μυθιστόρημα με κεντρικό ήρωα τον Ρέμπους. Όμως, ένας μπάτσος μου είπε ότι από τη στιγμή που ένας συνταξιοδοτημένος ντετέκτιβ κάνει αίτηση για να ενταχθεί ξανά στο Σώμα, αναγκαστικά τσεκάρεται πρώτα από το Τμήμα Εσωτερικών Υποθέσεων. Επομένως οι δρόμοι του Ρέμπους και του Φοξ αναγκαστικά θα διασταυρώνονταν ανταγωνιστικά (ωστόσο, ήταν δεδομένο εξαρχής ότι βασικός πρωταγωνιστής θα ήταν ο Ρέμπους). Έτσι, βλέπουμε τα πράγματα, όχι από την οπτική πλευρά του Φοξ, αλλά από την οπτική κάποιου (του Ρέμπους) για τον οποίο ερευνά ο Φοξ. Αν και αυτό κάνει ενδεχομένως τον Φοξ να φαίνεται λίγο πιο συμπαθής, είναι ξεκάθαρο ότι είμαστε με το μέρος του Ρέμπους.

Η Σιβόν Κλαρκ έχει επίσης πολύ πιο δυναμικό ρόλο σ’ αυτό το βιβλίο, σε βαθμό ίσως που να συναγωνίζεται ακόμα και τον Ρέμπους. Έχεις σκεφτεί την ιδέα μιας νέας σειρά με κεντρική ηρωίδα τη Σιβόν;

Δεν έχω καμία ιδέα για το ποιο θα είναι το επόμενο βήμα (εννοώ αμέσως μετά το βιβλίο που ετοιμάζω). Έχω σκεφτεί το ενδεχόμενο να μετατρέψω σε κεντρικό ήρωα τη Σιβόν σε ένα ή και περισσότερα βιβλία, όπως επίσης έχω σκεφτεί και το ενδεχόμενο μιας αφήγησης από τη σκοπιά του Κάφερτυ (δηλ. του κακού) – όμως τίποτα από αυτά μπορεί να μη συμβεί.

Εξίσου ενδιαφέροντας είναι και ο ρόλος του Μπιγκ Τζερ Κάφερτυ σ’ αυτό το βιβλίο. Όπως και ο αστυνόμος Ρέμπους, έτσι και ο κακοποιός είχε βγει στη σύνταξη. Οι δύο τους όμως σαν να μην μπορούν ο ένας χωρίς τον άλλον. Έτσι δεν είναι;

Ο Κάφερτυ και ο Ρέμπους έχουν πολλά κοινά. Κυρίως το ότι είναι και οι δύο δεινόσαυροι – ο κόσμος στον οποίο ζουν αλλάζει με γρήγορους ρυθμούς και δεν μπορούν να προσαρμοστούν εύκολα στα νέα δεδομένα. Βλέπουν ότι περιστοιχίζονται από νεότερες και πιο δυναμικές εκδοχές των ιδίων. Έτσι διαφαίνεται μια εμπάθεια εκ μέρους τους, η οποία δεν υπάρχει στα προηγούμενα βιβλία της σειράς.Υποθέτω ότι είναι κατά κάποιο τρόπο όπως ο Χολμς και ο Μόριαρτυ, δύο αντίπαλοι που ο ένας δίνει νόημα στη ζωή του άλλου.

Είναι η πρώτη φορά που ένα μυθιστόρημα σου αφιερώνει τόσες σελίδες στην επαρχιακή Σκωτία, ειδικά στα Χάιλαντς. Γιατί άφησες στο background το Εδιμβούργο;

Ηθελα να απομακρύνω τον Ρέμπους από την ασφαλή έδρα του και συγχρόνως να του δείξω ότι αυτή η μικρή χώρα διαθέτει και διαφορετικούς τρόπους σκέψης και ζωής. Ο Ρέμπους κατανοεί την πόλη του, το Εδιμβούργο, όμως σ’ αυτό το βιβλίο καλείται να εξερευνήσει και να καταλάβει και τις «άλλες Σκωτίες» που εκτείνονται μακριά από την πόλη. Η αρχική ιδέα ήταν ένα μυθιστόρημα δρόμου με τον Ρέμπους να εξερευνεί αυτούς τους συχνά πολύπλοκους μικρόκοσμους.

Ο τίτλος του βιβλίου (Standing Ιn Another Man´s Grave) αποτελεί παράφραση του τίτλου ενός τραγουδιού του μακαρίτη του Jackie Leven (“Standing in Another Man´s Rain”). Δυστυχώς, παρά την αξία του, ο τραγουδοποιός Jackie Leven δεν είναι ιδιαίτερα αναγνωρισμένος εκτός της Μεγάλης Βρετανίας. Θα ήθελες να μας μιλήσεις για τη σχέση σου μαζί του και με τη μουσική του;

Πριν από πολλά χρόνια αγόρασα ένα album του Jackie και μου άρεσε πολύ. Ο Jackie είναι ένας ποιητής της εργατικής τάξης της Σκωτίας, που εκφράζει τον θυμό και τις απογοητεύσεις της. Οι χαρακτήρες στα τραγούδια του συχνά δυσκολεύονται ή και αδυνατούν να εκφράσουν τα συναισθήματά τους, ακόμα και όταν είναι ερωτευμένοι. Διαθέτει επίσης μια πλούσια σκωτσέζικη φωνή και είναι και ένας εξαιρετικός κιθαρίστας. Σε κάποιο βιβλίο είχα βάλει τον Ρέμπους να ακούει ένα album του Jackie και κατόπιν έμαθα ότι ο Jackie ήταν φαν των βιβλίων μου και εξεπλάγη όταν είδε τον εαυτό του σε ένα από αυτά!  Έτσι γνωριστήκαμε, γίναμε φίλοι, ηχογραφήσαμε μαζί ένα album και κάναμε και περιοδεία μαζί. Ήταν ένας αξιαγάπητος άνθρωπος, ένας σύνθετος χαρακτήρας και ένας εξαιρετικός αφηγητής ιστοριών. Πέθανε ξαφνικά, όταν εγώ ξεκινούσα το σχεδιασμό του τελευταίου μου βιβλίου – έτσι η μουσική του έγινε ένα φυσικό στοιχείο του μυθιστορήματος.

Σε αντίθεση με τα προηγούμενα βιβλία σου, σ’ αυτό υπάρχει μόνο μία σκηνή στο Oxford Bar, το στέκι του Ρέμπους. Αλλαγή σκηνικού; Δεν πιστεύω να το βαρέθηκες… 

Στην πραγματική ζωή συνεχίζω να πηγαίνω στο Oxford Bar  –  έτσι αναμφίβολα θα βρει θέση στα επόμενα βιβλία μου.

Διάβασα ένα κείμενό σου όπου εκφράζεις την μεγάλη εκτίμησή σου για τα βιβλία του Τόμας Πύντσον. Πιστεύεις ότι σε έχει επηρεάσει ως συγγραφέα;

Μελέτησα τον Τόμας Πύντσον στο πανεπιστήμιο και σχεδιάζα να κάνω το διδακτορικό μου πάνω στο έργο του, όμως δεν μου ενέκριναν την υποτροφία γι’ αυτή τη μελέτη (αντ’ αυτού μελέτησα την Σκωτσέζα συγγραφέα Μίριελ Σπαρκ). Δεν νομίζω όμως ότι υπάρχουν στη δουλειά μου ιδιαίτερα στοιχεία από τον Πύντσον – εκτός από το ότι και τους δύο μας ιντριγκάρει μια καλή, περίπλοκη συνωμοσία!

Πώς βιώνει η Σκωτία την οικονομική κρίση;

Η οικονομική κρίση έχει αναμφίβολα πλήξει και τη Σκωτία – έχουν κλείσει καταστήματα και επιχειρήσεις, έχουν χαθεί θέσεις εργασίας, κυκλοφορεί λιγότερο χρήμα και έχει δημιουργηθεί ένα κλίμα φόβου, οι άνθρωποι φοβούνται και μένουν στα σπίτια τους. Την ίδια στιγμή οι Συντηρητικοί (που βρίσκονται στην κεντρική εξουσία στο Ηνωμένο Βασίλειο) δεν είναι καθόλου δημοφιλείς στη Σκωτία, έτσι υπάρχει ένταση στην τοπική πολιτική σκηνή. Σύμφωνα με ένα παλιό αστείο (το οποίο λέει την αλήθεια), στη Σκωτία θα βρεις περισσότερα αρκουδάκια πάντα (δύο τον αριθμό) από Συντηρητικούς βουλευτές (ένας).

Τον τελευταίο καιρό έχει φουντώσει ξανά η κουβέντα για την προοπτική της σκωτσέζικης ανεξαρτησίας και έχει προκηρυχθεί δημοψήφισμα σχετικά. Ποια είναι η δική σου θέση;

Το δημοψήφισμα για την ανεξαρτησία θα πραγματοποιηθεί το 2014.  Προσώρας, διαφαίνεται ότι η πλειοψηφία θα ταχθεί εναντίον, όμως πολλά μπορούν να αλλάξουν. Υπάρχουν πολλά ερωτήματα που πρέπει να απαντηθούν και πρέπει να ενημερωθούμε επακριβώς για τις προοπτικές της επόμενης μέρας πριν πάρουμε τις αποφάσεις μας. Θα ήταν υπέροχο εάν μπορούσαμε να φανταστούμε μια ανεξάρτητη Σκωτία σαν μια Ουτοπία όπου η κοινωνία λειτουργεί ομαλά και το κράτος παρέχει δωρεάν παιδεία, υγεία και ελευθερία σε όλους τους πολίτες – όμως όλοι γνωρίζουμε ότι οι Ουτοπίες δεν γίνονται ποτέ πραγματικότητα.