Της Μαρίζας Ντεκάστρο.
Τελευταία άκουσα να έχουν ονομάσει functional την κατηγορία των βιβλίων που, οργανωμένη σε ειδικές σειρές για την προσχολική και την πρώτη σχολική ηλικία, περιλαμβάνει βιβλία με θέματα που αφορούν τα ψυχολογικά των παιδιών: τις σχέσεις με τους φίλους, τη ζήλεια, το θυμό, την ανασφάλεια, το διαζύγιο, τον εκφοβισμό, τη διατροφή, τον θάνατο, τον καταναλωτισμό, καθώς και όλους τους πιθανούς φόβους- τις αρρώστιες, τα εμβόλια και το νοσοκομείο, τον οδοντογιατρό, κα.
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτά τα βιβλία μπορούν να δώσουν ιδέες για τον καλύτερο χειρισμό των καταστάσεων αφού περιλαμβάνουν και πρακτικές συμβουλές προς τους ενηλίκους, εκπαιδευτικούς και γονείς.
Οι συγγραφείς βάζουν λοιπόν την τέχνη τους και οι ειδικοί τις γνώσεις τους. Ταιριάζει!
Της Μαρίζας Ντεκάστρο.
Ο Νικόλας, του συγγραφέα Α. Παπαθεοδούλου και η Παναγιώτα, της ψυχολόγου Γ. Μιγγείρου τρέμουν μόλις κλείνει το φως και οι δικοί τους αποφασίζουν να τους βοηθήσουν να το ξεπεράσουν. Τον Νικόλα τον αναλαμβάνει ο πατέρας του, την Παναγιώτα η γιαγιά, η μαμά της και η δασκάλα. Η επιλογή των προσώπων που εμπλέκονται, η καθιερωμένη ως προς την ιδιότητα και το φύλο- γυναίκες για το κορίτσι, άντρας για το αγόρι. Το αγόρι βλέπει σκιές και τέρατα, ακούει ήχους, το κορίτσι φοβάται τον πάνινο δράκο, ένα δώρο της γιαγιάς της. ‘Πώς είναι δυνατόν να είναι κακός ο δράκος της γιαγιάς;’ η εύλογη ερώτηση του πατέρα.
Πώς παρεμβαίνουν οι ενήλικοι
Το σκοτάδι φοβάται τον Νικόλα
Ο πατέρας του Νικόλα είναι ένας χαριτωμένος τύπος που δεν το παίζει μπαμπάς-προστάτης. Είναι ο προστάτης που δεν προστατεύει επειδή είναι πιο δυνατός. Προστατεύει το γιο του επειδή τον οδηγεί να δει εκδοχές του φόβου οι οποίες, ενώ φαίνονται στο παιδί παράλογες, του αποδεικνύει πως δεν είναι. Ο φόβος, του λέει, είναι ένα όπλο φοβερό και τρομερό. Σε προφυλάσσει. Αν δεις το φόβο από την ανάποδη, αν τον κάνεις σύμμαχό σου θα κερδίσεις. Είναι τέλειο να φοβάσαι γιατί ο φόβος σου σού δείχνει πώς να σωθείς από τον κίνδυνο (να έχεις συναίσθηση του κινδύνου) όπως συμβαίνει με τον πάνθηρα Μπαγκίρα στο βιβλίο του Μόγλη, που όλοι τον τρέμουν αλλά που κι εκείνος με τη σειρά του φοβάται τα φίδια και τα λιοντάρια. Και του εξηγεί ότι ο φόβος δημιουργείται από τη μαγική ικανότητα της φαντασίας, αφού τα πλάσματα του φόβου είναι η φαντασία που τα πλάθει. Και δεν πλάθει μόνον αυτά τα τρομαχτικά αλλά και ζωγραφική και παραμύθια, εφευρέσεις, κτίρια, φαγητά… Αν δεν υπήρχε φαντασία πώς θα ήταν ο κόσμος; Αλλά πώς τελικά νικάς το φόβο; Μα πολύ απλά! Παίρνεις ένα φακό και οπ! φωτίζεις, η νύχτα γίνεται μέρα για λίγο και σε ξετρομάζει.
Είναι παράξενη κι ευχάριστη αυτή η αντιστροφή της κατάστασης που απομυθοποιεί το άλογο – φυσιολογικό- συναίσθημα χωρίς να διδάσκει από καθέδρας. Ακόμα κάτι: ο φακός ως αντικείμενο συμβολίζει την αυτονομία του παιδιού, που σημαίνει ότι το παιδί μπορεί μόνο του να δράσει και να εξομαλύνει τη δυσάρεστη κατάσταση. Παίρνει λοιπόν τη θέση των μαγικών δώρων που χαρίζουν οι νεράιδες και οι καλές γριές στα παραμύθια για να βγάλουν τον ήρωα από τη δύσκολη θέση.
Μια φορά κι έναν καιρό φοβόμουν ένα δράκο
Στην οικογένεια της Παναγιώτας επιστρατεύονται όλες οι σημαντικές γυναικείες φιγούρες που ασχολούνται με το παιδί, το δίχτυ προστασίας που θεωρείται το πρέπον και το καταλληλότερο: μαμά, γιαγιά, δασκάλα. Ο πατέρας όχι μόνον δεν συμμετέχει στο πρόβλημα της κόρης του αλλά ενοχλείται κιόλας όταν η μικρή τρέχει κάθε βράδυ στο κρεβάτι των γονιών της. Στο τέλος μόνο δηλώνει: Είδες που τελικά δεν έπρεπε να φοβάσαι το δράκο σου; Πέρα όμως από τον πατέρα, το ζήτημα είναι τι λέει και πώς δρα το ‘δίχτυ προστασίας’. Η γιαγιά και η μητέρα εξηγούν στην Παναγιώτα ότι δεν πρέπει να φοβάται επειδή είναι ΜΕΓΑΛΗ ΚΟΠΕΛΑ ΠΙΑ. Ζητούν και από τη δασκάλα να της εξηγήσει. Ευτυχώς, η δασκάλα με την πείρα της προτείνει στο κοριτσάκι να βρει τις καλές πλευρές του πάνινου δράκου. Το κοριτσάκι ακολουθεί τις συμβουλές και νικάει το φόβο του. Εξηγήσεις, συμβουλές… αμφίβολο εάν νικούν τα συναισθήματα.
Δυο ιστορίες γραμμένες επί τούτου, αλλά πολύ διαφορετικές.
Τα βιβλία τα γραμμένα με πρόθεση συχνά καταλήγουν, παρά το περιτύλιγμα, να είναι στεγνά επειδή είναι κατευθυνόμενα. Από την ιστορία της Γ. Μιγγείρου λείπει αυτό το κάτι που θα την κάνει παραμυθένια. Καταγράφει με ακρίβεια το πρόβλημα και αφηγείται, κυρίως διδάσκει, τι είναι καλό να γίνει με βάση τη θεωρία. Δεν έχει χάρη. Η χάρη προκύπτει όταν η θεωρητική συνταγή την οποία προτείνουμε, δεν γράφεται ρητά αλλά υπονοείται μέσω της λογοτεχνικής γραφής. Έτσι ο Νικόλας νιώθει ότι στη δυσκολία έχει κοντά τους ανθρώπους που τον αγαπούν ενώ η Παναγιώτα μοιάζει να παπαγαλίζει αυτό που της είπαν ότι είναι το σωστό: ‘Νικάω τους φόβους μου, έχοντας δίπλα μου όλους τους ανθρώπους που αγαπώ και μ’ αγαπούν’.
Δεν είναι διόλου προφανές ότι καθένας μπορεί να γράψει για παιδιά, όσο ειδικός κι αν είναι και να περάσει στην άλλη όχθη, στην πλευρά των συγγραφέων.
Άλλη η ματιά του ψυχολόγου και εντελώς διαφορετική και πάλι η τέχνη του συγγραφέα που συμβουλεύεται ένα ψυχολόγο.
…………………….
Ο θυμός είναι ακόμα ένα συναίσθημα για το οποίο έχουν εκδοθεί αρκετά βιβλία. Ξεχωρίζουμε το βιβλίο της Mireille d’ Allancé, Ο μεγάλος Θυμός. Και σ’ αυτή την ιστοριούλα όπως και στα υπόλοιπα βιβλία με το ίδιο θέμα ( Κώστας Χαραλάς, Το κουτί του θυμού, εκδ. Μεταίχμιο, Ρένα Ρώσση- Ζαΐρη, Είμαι θυμωμένη!, εκδ. Ψυχογιός) ο θυμός παρουσιάζεται σαν μια κατακόκκινη λαίλαπα που σαρώνει τα πάντα. Ελάχιστο κείμενο, αφήγηση μέσω της εικόνας και του χρώματος. Πιο ενδιαφέρον από το ίδιο το βιβλίο είναι το Θυμόμετρο που το συνοδεύει, μια ιδέα που σκέφτηκε και υλοποίησε η ελληνίδα εκδότρια. Το Θυμόμετρο είναι ένας μετρητής θυμού, μια πινακίδα με διαβαθμίσεις, από την ηρεμία μέχρι την οργή, όπου ανάλογα με την ένταση του θυμού σου τοποθετείς ένα βελάκι στην κατάλληλη θέση και δηλώνεις- ενημερώνεις για την κατάστασή σου. Πρόκειται λοιπόν για ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο, για τα νηπιαγωγεία και τις οικογένειες, γιατί μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά να δείξουν παραστατικά αυτό που νιώθουν.
ΥΓ
Κριτική παιδικού βιβλίου χωρίς αναφορά στην εικονογράφηση δεν νοείται. Σε κάποιο άλλο άρθρο όμως.
Αντώνης Παπαθεοδούλου
Το σκοτάδι φοβάται τον Νικόλα
Εικ. Γιώργος Σγουρός
Εκδ. Μίνωας
Γιούλη Μιγγείρου
Μια φορά κι έναν καιρό φοβόμουν ένα δράκο
Εικ. Μις Μόλυβ
Εκδ. Ψυχογιός
Mireille d’ Allancé
Ο μεγάλος Θυμός
Μετ. Χριστίνα Σιδηροπούλου
εκδ. Ηλίβατον
