της Βενετίας Αποστολίδου
Ετοιμάζοντας ένα μάθημα, έπεσα πάνω σε ένα ποίημα του Άρη Αλεξάνδρου που με συγκίνησε βαθιά και έχει σχέση με την ανάγνωση. Ας το δούμε μαζί.
ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ
Είχανε ξεχάσει ποιο ήταν το βιβλίο
συμφωνούσαν όμως όλοι πως το διάβαζε την ώρα που μπήκαν
στην ακτίνα
μ΄ έναν μακρύ κατάλογο.
Διάβαζε κι όταν έγινε σιωπή κ΄ οι αρβύλες των φυλάκων
ηχούσαν στο προαύλιο σαν τα χώματα που πέφτουν πάνω στην
νεκρόκασα.
Διάβαζε κι όταν πέρναγαν έναν- έναν τους θαλάμους κι ακου-
γόντουσαν ξερά επίθετα κι ονόματα
και το πατρώνυμο στο τέλος
χαριστική βολή.
Σε ποιο σπίτι, σε τι δέντρα να τον είχε παρασύρει το βιβλίο
σε ποιο βράχο να ΄χε κάτσει με τα γυμνά του πόδια μες στον
αφρό της θάλασσας
δεν ήξερε να μου πει.
Μόνο πως όταν τον διακόψαν
το ΄κλεισε με παράπονο κ΄ είπε πως ήταν όμορφο
κρίμα που δεν του ’μεινε καιρός να το τελειώσει.
Θα προσπαθήσω να το βρω εκείνο το βιβλίο.
θα τ΄ ανοίξω στην τσακισμένη του σελίδα
και
αν αξιωθώ
θα το διαβάσω ως το τέλος.
Ευθύτης οδών (1959)
Το κεντρικό πρόσωπο του ποιήματος, φυλακισμένος, και προφανώς καταδικασμένος σε θάνατο, είναι απορροφημένος από την ανάγνωση. Είναι τόσο απορροφημένος ώστε δεν δίνει σημασία στον θάνατο που πλησιάζει με τη μορφή των δεσμοφυλάκων. Πού τον έχει ταξιδέψει η ανάγνωση; Σε κάποιο σπίτι, σε δέντρα, σε έναν βράχο κοντά στη θάλασσα. Αυτές είναι οι λέξεις που σημαίνουν την ελευθερία και τη ζωή. Η αναγνωστική του εμπειρία είναι τόσο δυνατή που τον μεταφέρει σε μια φανταστική, ελεύθερη ζωή∙ λυπάται που χάνει τη συνέχεια του βιβλίου και άρα την ολοκλήρωση του διανοητικού ταξιδιού, περισσότερο ίσως από το χάσιμο της πραγματικής του ζωής. Και το ερώτημα αναδύεται εύλογο: τι είναι πραγματική και τι αναγνωστική εμπειρία; Τι είναι η ζωή χωρίς τη δυνατότητα της υπέρβασης, της ομορφιάς; Το βιβλίο ήταν όμορφο.
Ο αφηγητής/ ποιητής θέλει να βρει εκείνο το βιβλίο, να το διαβάσει στην τσακισμένη σελίδα για να επικοινωνήσει με τον πεθαμένο σύντροφο, να νιώσει ίσως κάτι από τη δική του τελευταία συναισθηματική και διανοητική εμπειρία και, αν αξιωθεί, αν δηλαδή του δοθεί περισσότερος χρόνος πριν από τον δικό του θάνατο, να κατορθώσει να το τελειώσει αυτός, υποκαθιστώντας τον άλλον και ικανοποιώντας την επιθυμία του. Η ανάγνωση ως επικοινωνία ακόμη και μετά τον θάνατο. Ο Αλεξάνδρου τα είπε όλα για τη δύναμη της ανάγνωσης, τη σχέση της με τη ζωή, την ανάγνωση ως επικοινωνία. Τοποθέτησε την ανάγνωση στα όρια ζωής και θανάτου. Μόνον η ποίηση μπορεί να το κάνει αυτό.