Της Βίκυς Βασιλάτου.
Η 8η του Μάρτη έχει καταγραφεί ως η μέρα που θεσπίστηκε ο εορτασμός της γυναίκας στην Κοπεγχάγη τού 1910. Αν όμως γυρίσουμε τον χρόνο πίσω κατά είκοσι τρία χρόνια και κατευθυνθούμε πιο νοτιοανατολικά τού χάρτη, θα διαπιστώσουμε πως η ίδια αυτή ημερομηνία έχει προγενέστερο άρωμα γυναίκας, αθηναϊκό αυτή τη φορά. Στις 8 Μαρτίου του 1887, η γυναικεία φωνή φανερώνει τη δύναμη της έως τώρα σιωπής της μέσω μιας σπουδαίας γυναίκας και της έκδοσης μιας επαναστατικής εφημερίδας.
Όπως αναγράφεται ξεκάθαρα και στον τίτλο τού βιβλίου του, Η επανάσταση των γυναικών στην Αθήνα της Μπελ Επόκ, ο Γιάννης Καιροφύλας αποτίνει φόρο τιμής στις Αθηναίες και στην επανάστασή τους με πρωταγωνίστρια την Καλλιρρόη Παρρέν και την Εφημερίδα των κυριών της. Σκιαγραφεί τον καθοριστικό ρόλο που έπαιξαν στην υπεράσπιση των δικαιωμάτων και τη βελτίωση της θέσης της γυναίκας, καθώς και στην εξέλιξη της αθηναϊκής κοινωνίας. Δεν παύει, όμως, να είναι και μια αξιόλογη τοιχογραφία -ογδόντα και πλέον κειμένων- που ανατρέχουν σε διάφορα σημεία, κτήρια, σχολεία, καταστήματα, θέατρα, εργοστάσια, σαλόνια, φιλανθρωπικά ιδρύματα της Αθήνας.
Ο αθηναιογράφος μάς συστήνει τις Αθηναίες και μας ξεναγεί στην Αθήνα του τότε με μια ανάλαφρη, νοσταλγική και ταυτόχρονα σχολαστική γραφή. Τα κείμενά του, που δεν υπερβαίνουν τις τρεις με τέσσερις σελίδες το καθ΄ ένα, μας διαφωτίζουν με ενδελεχή και ευχάριστο τρόπο κατά την ανάγνωσή τους. Και παρ’ όλο που ακολουθούν μια χρονολογική λογική σειρά, το κάθε κεφάλαιο μπορεί να διαβαστεί μεμονωμένα και ανάλογα με τις πληροφορίες που επιθυμούμε να περισυλλέξουμε για την «όμορφη εποχή» του κλεινού άστεως και τη θέση της γυναίκας.
Στην Επανάσταση των γυναικών, πέρα από τα κεφάλαια που αφορούν στην προσωπική ζωή, την επαγγελματική πορεία και τη συμβολή τής Καλλιρρόης Παρρέν στην αθηναϊκή κοινωνία, ο αναγνώστης θα περιηγηθεί μέσα σε μια βεντάλια θεμάτων με αφετηρία τη δεκαετία του 1880 και τερματικό σταθμό το 1910, τις τελευταίες με άλλα λόγια μέρες τής ελληνικής Belle Époque. Θα διαβάσει για θέματα όπως τα δύσκολα χρόνια που διένυσε η Ελλάδα (σε οικονομικό και πολιτικό επίπεδο), τις οργισμένες απόψεις τού Ροΐδη ως προς τις φεμινιστικές τάσεις, τη γυναικεία μόδα, την αμελημένη και προβληματική εκπαίδευση, την ίδρυση της Σχολής Αδελφών Νοσοκόμων, τον φωτισμό της πόλης, τις μεταρρυθμίσεις της παιδείας, τη βιομηχανική ανάπτυξη, το Αρσάκειο, τα γυναικεία περιοδικά, τη θεμελίωση της Εθνικής Βιβλιοθήκης, το αλογοκίνητο τραμ και τον σιδηρόδρομο, τους πρώτους Ολυμπιακούς Αγώνες, το φιλολογικό σαλόνι τού ζεύγους Παρρέν, τις πολιτικές ανατροπές και την ίδρυση του Λυκείου Ελληνίδων.
Τα κυριότερα γεγονότα, την εξέλιξή τους και το πώς επηρέασαν την αθηναϊκή κοινωνία τα μαθαίνουμε χάρη στην ενδελεχή έρευνα που έκανε ο Καιροφύλας κυρίως «στις κιτρινισμένες», όπως υποστηρίζει ο ίδιος, «από τον χρόνο σελίδες της Εφημερίδος των Κυριών». Η παράθεση αυτούσιων αποσπασμάτων από την εφημερίδα τής Παρρέν είναι ένα από τα βασικότερα ντοκουμέντα που μας δίνουν μια εξακριβωμένη εικόνα του πώς διαδραματίστηκαν τα γεγονότα εκείνη την εποχή. Άλλο ένα στοιχείο που μας κερδίζει κατά την ανάγνωση της Επανάστασης των γυναικών, είναι πως ο αθηναιογράφος είχε την έξυπνη ιδέα να εμπλουτίσει κάποια από τα κείμενά του με σατιρικούς στίχους τού Γιώργου Σουρή. Στίχοι που δίνουν μια διασκεδαστική νότα στην ανάγνωση ενός αξιόλογου εγχειρήματος για την Αθηναία και την Αθήνα του τότε.
Η επανάσταση των γυναικών στην Αθήνα της Μπελ Επόκ
Γιάννης Καιροφύλας
Εκδόσεις Καστανιώτη, 2013
