Η αθέατη Μεταπολίτευση

Του Γιάννη Ν. Μπασκόζου.

Διαβάζοντας το βιβλίο του Πάνου Λουκάκου «Η αθέατη όψη- τύπος και πολιτική στη Μτεπαολίτευση» (εκδ. Εστία) συνειδητοποιείς ακόμα και τώρα , 40 χρόνια σχεδόν μετά τη μεταπολίτευση πόσα λίγα πράγματα έχουν γραφτεί γι αυτήν  και πόσες επιπόλαιες απόψεις διακινούνται χωρίς περίσκεψη. Το βιβλίο του δημοσιογράφου Π.Λουκάκου δεν είναι έρευνα, ούτε θεωρία. Αποτελείται από δημοσιογραφικές σημειώσεις και πολλές προσωπικές εντυπώσεις από τις σχέσεις του συγγραφέα με τα βασικά πολιτικά πρόσωπα της εποχής. Έχοντας διατελέσει στέλεχος σε τρεις καθοριστικές για τον ρόλο τους εφημερίδες (Το Βήμα, Καθημερινή, Ελευθεροτυπία) είχε τη δυνατότητα να συμμετέχει σε όσα διαμείβονταν τότε μεταξύ των δημοσιογράφων και των πολιτικών προσώπων που καθόρισαν τις τύχες της ελληνικής κοινωνίας. Και μάλιστα σε μια εποχή όπου ο τύπος είχε, πολλές φορές,  καθοριστικό ρόλο στην έκβαση της πολιτικής ζωής. Και μόνον όσα αναφέρει πιστοποιούν ότι το πολιτικό προσωπικό ελάμβανε πολύ σοβαρά υπόψη το τι θα γράψει την επόμενη ημέρα μια εφημερίδα, έναν ρόλο που σήμερα έχουν αναλάβει, για πολλούς διαστρεβλωτικά, τα τηλεοπτικά μέσα.

Η απόλαυση να διαβάζεις σκέψεις των πολιτικών αρχηγών διατυπωμένες of the record σε έναν στενό κύκλο πολιτικών συντακτών και πολλές φορές κατ΄ιδίαν στον συγγραφέα έχει να κάνει με την επιβεβαίωση ή διάψευση δικών σου παγιωμένων απόψεων ή όχι. Ο Λουκάκος δεν έχει μείνει στα ευτράπελα ή τα κοσμικά των πολιτικών αρχηγών αλλά έχει αποθησαυρίσει βασικές πολιτικές σκέψεις του Ανδρέα Παπανδρέου, του Κωνσταντίνου Καραμανλή, του Γεωργίου Ράλλη, του Μιλτιάδη Έβερτ, του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, της Μαρίας Δαμανάκη κ.ά δίνοντας στο βιβλίο του το χαρακτήρα πολιτικού ντοκουμέντου. Ο ίδιος δεν αποφεύγει τον πολιτικό σχολιασμό έχοντας όμως πάντα τη στήριξη των ίδιων των γεγονότων. Αλλού προτιμά να παραθέσει τα γεγονότα και να αφήσει στον αναγνώστη τα συμπεράσματά του.  Για παράδειγμα έχουν και σήμερα μια αξία τα λόγια του και προκαλούν δεύτερες σκέψεις όταν κρίνοντας την δεύτερη τετραετία του Ανδρέα Παπανδρέου και τις διάφορες εν ολίγοις αντισυνταγματικές του ενέργειες (περίπτωση εκλογής Σαρτζετάκη) καταλήγει ότι υπήρξε μια εποχή που το τότε ΠΑΣΟΚ «έσπασε τις διαχωριστικές γραμμές ανάμεσα στο επιτρεπτό και το ανεπίτρεπτο εθίζοντας ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας να παραβιάζει νομικούς και ηθικούς κανόνες». Ή όταν μεταφέρει τα λόγια ομοιδεατών του Μητσοτάκη ότι προσπάθησε να επιβάλλει ένα πρόγραμμα που η κοινωνία δεν άντεχε ή δεν ήταν έτοιμη να δεχτεί. Πόσο ωραία ταιριάζουν τέτοιες εκτιμήσεις στο να ξαναδούμε τη σημερινή κατάσταση με τις παγιωμένες απόψεις που δεν αλλάζουν ή τα προγράμματα που θεωρούνται θέσφατα.

Ξεχωρίζει σίγουρα η ρήση του Κώστα Σημίτη για τους αυριανιστές: «όλοι αυτοί είναι η ύλη για τη δημιουργία ενός φασιστικού κόμματος. Ο Χίτλερ και ο Μουσολίνι είχαν ξεκινήσει στρατολογώντας κάποιους σαν τους δικούς μα αυριανιστές. Πιστεύω δε, ότι όταν πεθάνει ο Παπανδρέου οι αυριανιστές θα ενταχθούν σε ένα είδος Λεπενικού κόμματος». Εκτίμηση που 15 χρόνια αργότερα , ίσως απαντάει εν μέρει και στο ερώτημα  που βρέθηκαν όλοι αυτοί της Χρυσής Αυγής. Ενδιαφέρουσες οι σκέψεις του Κωνσταντίνου Καραμανλή για την εξωτερική μας πολιτική και το πρόβλημα με την Τουρκία, που ίσως και σήμερα διαθέτουν κάποια αξία, τηρουμένων των αναλογιών και των  αλλαγών που έχουν μεσολαβήσει.

Οι εκτιμήσεις του συγγραφέα στηρίζονται σε ένα συνδυασμό της πολιτικής εμπειρίας –  Ο Π. Λουκάκος υπήρξε και υπεύθυνος πολιτικού σχεδιασμού της ΝΔ επί Μ. Έβερτ και ευρωβουλευτής – , της inside πληροφόρησης που είχε όλα  αυτά τα χρόνια  αλλά και στην συνεκτίμηση της εκάστοτε κίνησης των λαϊκών μαζών προς τα πολιτικά συμφέροντα.

Εννοείται ότι κυριαρχούν σε μεγάλο βαθμό και οι προσωπογραφίες των πολιτικών αρχηγών με τα ελαττώματα και τα προτερήματα τους. Όχι πλήρεις, βεβαίως, αλλά σκιαγραφώντας πτυχές των σκέψεων τους, φτιάχνει ενεργά σκαριφήματα.  Σε άλλον θα βρεις μια σκέψη για το μέλλον, σε άλλον έναν κυνισμό και σε κάποιον τρίτον μια ανασφάλεια και αναποφασιστικότητα. Οι προσωπικότητες δεν έχουν πάψει να διαμορφώνουν την πολιτική ιστορία του τόπου δεδομένου κιόλας του αρχηγικού χαρακτήρα των ελληνικών πολιτικών κομμάτων. Το κείμενο του Λουκάκου προσφέρει υλικό και για την εκτίμηση της πολιτικής ελίτ της χώρας. Οι ανεπάρκειες τους, η αδυναμία τους να εκσυγχρονίσουν τη δημόσια διοίκηση, ο άνομος πλουτισμός κάποιων από αυτούς, η διαφθορά δεν ήταν στο DNA των ελλήνων, κάποιοι τους ενσταλάξανε τις δηλητηριώδεις δόσεις.

Σίγουρα ο Π.Λουκάκος έχει αφαιρέσει κάποια σχόλια αρχηγών που δεν γράφονται και ίσως  ονόματα αξιωματούχων που μεταδίδουν μια πληροφορία αλλά σε κάθε περίπτωση μένει σταθερά στο δημοσιογραφικό υλικό αφήνοντας να τον καθοδηγήσει στην περιδιάβαση της Μεταπολίτευσης, μιας ταραγμένης και σημαντικής περιόδου της ζωής που ζήσαμε.  Διαβάζεται απνευστί λόγω και της πολύ καλής χρήσης του λόγου του.