της Μαρίζας Ντεκάστρο.
Πολιτικοί, ζωγράφοι και ποιητές, αρχαίοι και νεότεροι, συγγραφείς, επιστήμονες και μουσικοί, λίγες γυναίκες, περισσότεροι άντρες, έλληνες και ξένοι. Ζωές σαν μυθιστόρημα, προσωπικότητες με αξίες και δύναμη.
Oι βιογραφίες είναι ένα προσφιλές λογοτεχνικό είδος που τα τελευταία χρόνια επιδιώκει να κατακτήσει το νεανικό κοινό. Το χαρακτηριστικό τους είναι ότι αφενός βασίζονται σε ποικίλα ιστορικά στοιχεία και τα αξιοποιούν προκειμένου να παρουσιάσουν το περιβάλλον μέσα στο οποίο κινήθηκε το βιογραφούμενο πρόσωπο και αφετέρου ότι εντάσσουν στην αφήγηση υλικά που έχουν άμεση σχέση μ’ αυτόν- αποσπάσματα από ημερολόγια, έργα, περιστατικά της ζωής του. Μ’ αυτή την έννοια η ‘πλοκή’ τους είναι δοσμένη. Η δημιουργικότητα του συγγραφέα έγκειται στο να δώσει υπόσταση στις διάσπαρτες πληροφορίες και να γράψει τελικά την ιστορία μιας ζωής. Ιστορία λοιπόν κι εδώ με τη διαφορά ότι οι βιογραφίες δεν έχουν στόχο την καλλιέργεια της ιστορικής παιδείας όπως τα καθαρά ιστορικά αφηγήματα, παρόλο που και αυτές συν-διαμορφώνουν απόψεις κι εκτιμήσεις για πρόσωπα, καταστάσεις κι εποχές.
Οι βιογραφίες που γράφονται για τα παιδιά μπορούν να χωριστούν σε δύο ομάδες. Στην πρώτη έχουμε βιβλία που αναπλάθουν και εξιστορούν λογοτεχνικά τη ζωή προσωπικοτήτων- τα παιδικά χρόνια, τα χρόνια της ωριμότητας, τα επιτεύγματα- και είναι παρόμοια με τα αντίστοιχα βιβλία για ενηλίκους. Στη δεύτερη, οι συγγραφείς εντάσσουν το βιογραφούμενο πρόσωπο στο ιστορικό περιβάλλον μέσα στο ποίο έδρασε και συνειδητά ανοίγονται σε πολλά συμπληρωματικά πεδία, δίνοντας ιδιαίτερη έμφαση σε πληροφορίες που αναφέρονται στην κοινωνική και την πολιτική ιστορία, στην ιστορία των ιδεών και του πολιτισμού. Είναι βιβλία που μοιάζουν περισσότερο με τα κλασσικά βιβλία γνώσεων.
Οι πηγές- κειμενικές και εικονογραφικές- αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι του συνόλου. Η εικονογράφηση δεν διακοσμεί εικονοποιώντας όσα περιγράφονται με το λόγο. Αντίθετα είναι πηγή άντλησης νέων πληροφοριών και καλλιεργεί την περιέργεια και τη μάθηση. Αυτή η δεύτερη εκδοχή των βιογραφιών βασίζεται στη διαθεματική προσέγγιση που προκρίνει η παιδαγωγική, έχει σαφή εκπαιδευτικό προσανατολισμό και παρεκκλίνει αρκετά από την τυπική λογοτεχνία. Για παράδειγμα, στις βιογραφίες των Κανάρη, Υψηλάντη, Ρήγα Φεραίου, Περικλή, Μακρυγιάννη, οι συγγραφείς εμπλουτίζουν το κείμενο με πρόσθετη ύλη για την εποχή. Τα πρόσθετα υλικά, κείμενα και εικόνες, μπορούν να διαβαστούν αυτόνομα και παράλληλα με το κυρίως κείμενο. Δίνουν δηλαδή κίνητρο στον αναγνώστη να διευρύνει τα διαβάσματά του. Αυτό φυσικά δεν σημαίνει ότι οι άλλες βιογραφίες, οι μυθιστορηματικές, κλείνουν τον αναγνώστη σε μια περιχαρακωμένη ιστορία και δεν του αφήνουν περιθώρια για αναζητήσεις, μόνο που στην προηγούμενη περίπτωση η αναζήτηση είναι περισσότερο καθοδηγούμενη.
Θέματα που πρέπει να μας απασχολήσουν όταν επιλέγουμε και προτείνουμε βιογραφίες σε παιδιά: Σε τι επιλέγει να αναφερθεί ο συγγραφέας όταν γράφει για τη ζωή κάποιου ατόμου; Τι προβάλλει; Τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς του, το έργο του, τη δράση του; Θέλει με έμμεσο τρόπο να κάνει Ιστορία; Μήπως γράφει με πρόθεση όταν αναφέρεται σε πολιτικά πρόσωπα; Κάνει αναχρονισμούς; Αποκρύπτει ή και στρογγυλεύει αιχμηρά πολιτικά γεγονότα ή περιστατικά από την προσωπική ιστορία του βιογραφούμενου; Εξιδανικεύει άτομα, καταστάσεις, εποχές; Θέλει να επιμορφώσει εγκυκλοπαιδικά ή απλά να γνωρίσει στο παιδικό κοινό κάποιον που θαυμάζει;
Η παρακάτω βιβλιογραφία είναι ενημερωτική και όχι αξιολογική. Δίνει μόνο μια ιδέα για το εύρος της επιλογής του αναγνώστη.
Μυθιστορηματικές βιογραφίες
Φ. Βακάλη-Συρογιαννοπούλου: Ρίτσος, Αϊνστάιν, εκδ. Άγκυρα
Ν. Κοκκινάκη: Αριστοτέλης, Περικλής, Σωκράτης, Πηνελόπη Δέλτα, εκδ. Άγκυρα
Κ. Λάσκι: Δαρβίνος, εκδ. Μεταίχμιο (εικονογραφημένο)
Μπ. Μαζίνι: Βιρτζίνια Γουλφ, εκδ. Πατάκη (εφηβικό)
Ε. Μελά: Δημοσθένης, εκδ. Άγκυρα
Α. Μπίνιου: Βρεττάκος, εκδ. Πατάκη (εφηβικό)
Κ. Παπαθωμοπούλου: Μότσαρτ, εκδ. Κέδρος
Β. Τσερτσενά: Φρίντα Κάλο, εκδ. Πατάκη (εφηβικό)
Σειρά: Με λένε… Μότσαρτ, Σαίξπηρ, Σεντ Εξυπερί, Μάρκο Πόλο, Ιούλιος Βερν, Εκδ. Καστανιώτη
Cristina Chiappinelli, Το παράξενο ταξίδι του Μεσιέ Βερν, εκδ. Σαϊτα, e-book
Άντερσεν, Γκάντι, Ντα Βίντσι, εκδ. Πατάκη (εικονογραφημένα)
Διαθεματικές βιογραφίες
Φ. Δενδρινού: Βαν Γκογκ, Κλέε, Σαγκάλ, Μιρό, εκδ. Λιβάνη (δραστηριότητες)
Ε. Καραντινού: Μέγας Αλέξανδρος, εκδ. Άγκυρα (δραστηριότητες)
Θ. Λούφα-Τζοάννου: Κωνσταντίνος Παλαιολόγος, εκδ. Άγκυρα (δραστηριότητες)
Μ. Ντεκάστρο: Μακρυγιάννης, εκδ. Ερευνητές
Ε. Πίνη: Περικλής, εκδ. Ερευνητές
Μ. Σκιαδαρέση: Κανάρης, Υψηλάντης, Ρήγας Φεραίος, εκδ. Πατάκη
Ε. Τσαλδίρη: Τσόκλης, Μόραλης, Μυταράς, εκδ. Λιβάνη (δραστηριότητες)
Ι. Φωκά: Βασίλισσα Βερενίκη, εκδ. Κέδρος
Γκόγια, Μονέ, Μανέ, Βαν Γκογκ, Ντα Βίντσι, εκδ. Ερευνητές
HJØRDIS VARMER–LILIAN BRØGGER, Χανς Κρίστιαν Άντερσεν,Το φτωχό αγόρι από την Όντενσε, εκδ. Άγκυρα
