Ο Γάλλος συγγραφέας μιλάει στον Θανάση Μήνα.
Τρεις αστυνομικές υποθέσεις, με ιστορικό καμβά τη σύγχρονη Γαλλία της υψηλής κοινωνικής έντασης, διασταυρώνονται στο τελευταίο μυθιστόρημα του Ζιλ Βενσάν με τίτλο Τρεις ώρες προτού χαράξει (εκδ. Καστανιώτη, μτφ. Ρίτα Κολαΐτη).
Γεννημένος το 1958, ο Βενσάν σε ηλικία περίπου είκοσι ετών εγκαταστάθηκε στη Μασσαλία, που αποτελεί τη βάση απ’ όπου εκκινούν οι ιστορίες του. Στα ελληνικά τον γνωρίσαμε το 2014, με το μυθιστόρημα Ντζεμπέλ, που αναφέρεται αναδρομικά στις ανοιχτές πληγές που άφησε ο πόλεμος της Αλγερίας. Στο εν λόγω βιβλίο, ο Βενσάν μας σύστησε τους σταθερούς -έως τώρα- ήρωές του: την Γαλλοαλγερινή επιθεωρήτρια Σαντιά Αϊσά και τον ιδιωτικό ντετέκτιβ Σεμπαστιέν Τουρέν, οι οποίοι επανεμφανίζονται στο Φιλί του θανάτου (Καστανιώτης, 2015), που ανατρέχει στα χρόνια του Ισπανικού Εμφυλίου και αναψηλαφεί τη δολοφονία του Λόρκα, αλλά και στο τελευταίο του μυθιστόρημα. Ο Γάλλος συγγραφέας μιλά στον Αναγνώστη:
Στο βιβλίο σας αναπτύσσετε σε παραλληλία τρεις ιστορίες: η πρώτη αφορά μια υπόθεση παιδεραστίας, η δεύτερη τη δράση ενός φονταμενταλιστή του Ισλάμ και η τρίτη τη σύγκρουση κεφαλαίου-εργασίας. Από πού εμπνευστήκατε τις τρεις αυτές ιστορίες και με ποιον τρόπο δένουν μεταξύ τους;
Στις αρχές του 2013, σκεφτόμουν τα γεγονότα του 2012 που μόλις είχε τελειώσει. Ανάμεσα σε πολλά γεγονότα που βρέθηκαν στην επικαιρότητα, επέλεξα τρία. Τρία θέματα που μου γεννούσαν ερωτήματα.
Το πρώτο ήταν η υπόθεση Μεράχ: πώς είναι δυνατόν ένα αγόρι 18 ετών, μέσα σε δύο μόλις χρόνια, να γίνει δολοφόνος και να σκοτώνει παιδιά σε ένα σχολείο μόνο και μόνο επειδή είναι Εβραίοι;
Το δεύτερο ήταν το απότομο λουκέτο που έβαλε ένα μικρό εργοστάσιο της Βρετάνης. Η βία που προκάλεσε αυτό το γεγονός σε βάρος των εργαζομένων. Αποσταθεροποιήθηκαν οι ζωές δεκάδων ανθρώπων μόνο και μόνο για τα χρήματα.
Το τρίτο ήταν η απόφαση του Ανώτατου Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου των Βρυξελλών να επανεξετάσει την αναστολή του Μαρκ Ντιτρού. Με έκανε να σκεφτώ την τύχη που μπορεί να έχουν τα άτομα που έχουν καταδικαστεί σε πολύ υψηλές ποινές, σε περίπτωση πιθανής αποφυλάκισής τους…
Ο νεαρός Καμέλ είναι ένας από τους κεντρικούς χαρακτήρες του μυθιστορήματος. Κατά τη γνώμη σας, ποιες είναι οι αιτίες που στρέφουν μια μερίδα της νεολαίας στο φονταμενταλιστικό Ισλάμ; Είναι ίσως η αδυναμία (ή μήπως η απροθυμία) του γαλλικού κράτους να τους ενσωματώσει;
Νομίζω ότι το γαλλικό κράτος έχει κάνει αρκετά για να τους ενσωματώσει. Όμως ότι το πρόβλημα δεν είναι αυτό. Είναι φυσιολογικό όταν είσαι νέος να θέλεις να αλλάξεις τον κόσμο, να αναζητάς ένα διαφορετικό νόημα στη ζωή σου. Το πρόβλημα είναι ότι οι νέοι δεν πιστεύουν πλέον στην πολιτική. Έτσι αρκετοί στρέφονται στη θρησκεία και στις υπερβολές της. Είναι επίσης αλήθεια ότι οι απελευθερωτικοί πόλεμοι στις πρώην γαλλικές αποικίες έχουν αφήσει τραύματα που δεν έχουν ακόμη κλείσει. Οι παλιές αυτές πληγές βγαίνουν στην επιφάνεια.
Πιστεύετε ότι η ισλαμοφοβία έχει αντικαταστήσει τον αντισημιτισμό;
Πιστεύω ότι οι ακρότητες του Ισλάμ αποτελούν την πρόφαση ώστε να κάνουν οι συντηρητικοί την ισλαμοφοβία πυλώνα της πολιτικής τους. Τρέφει τους φόβους τους και την φαντασίωση της εισβολής.
Κεντρικοί ήρωες στα τρία βιβλία σας είναι η επιθεωρήτρια Σαντιά Αϊσά και ο ντετέκτιβ Σεμπαστιέν Τουρέν, συνεργάτες αλλά και ερωτικοί σύντροφοι. Πώς βλέπετε να εξελίσσεται η σχέση τους από βιβλίο σε βιβλίο;
Ξαναδιαβάζοντας το πρώτο μου μυθιστόρημα στο οποίο εμφανίζονται για πρώτη φορά οι δύο χαρακτήρες, συνειδητοποιώ ότι στην πορεία η επιθεωρήτρια Σαντιά Αϊσά κερδίζει ολοένα και περισσότερο χώρο σε βάρος του Σεμπαστιέν Τουρέν. Στην πραγματικότητα, σιγά-σιγά εξελίσσεται στον κύριο χαρακτήρα. Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι αυτό γίνεται είναι επειδή προτιμώ να εναποθέσω το μέλλον μου στις γυναίκες …
Πώς κρίνετε το σύγχρονο polar; Πιστεύετε ότι η επίδραση του Ζαν-Πατρίκ Μανσέτ εξακολουθεί να είναι ισχυρή; Ποιους συγγραφείς ξεχωρίζετε;
Το γαλλικό αστυνομικό αφήγημα εξελίχθηκε στο γαλλικό νουάρ. Γα κάποιους, μια λογοτεχνία αμφισβήτησης, για άλλους, μια λογοτεχνία καταγγελίας. Προσωπικά πιστεύω ότι το polar προσφέρει στους αναγνώστες μια συγκεκριμένη θέαση του κόσμου και επιτρέπει στον συγγραφέα να μοιραστεί τα ερωτήματά του. Οι συγγραφείς του είδους που ξεχωρίζω είναι οι Γάλλοι Didier Daeninckx και Marin Ledun, καθώς και ο Αμερικανός Dennis Lehane.
Πιστεύετε δηλαδή ότι το αστυνομικό είναι το κοινωνικό μυθιστόρημα της εποχής μας;
Όπως είπα στην προηγούμενη ερώτηση, η νουάρ λογοτεχνία προσφέρει μια κριτική ματιά στην κοινωνία. Οι συγγραφείς γίνονται οι πρεσβευτές των αδικημένων. Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, μεγάλοι συγγραφείς όπως ο Βίκτωρ Ουγκώ και ο Ζολά έγραψαν μυθιστορήματα που ασκούσαν κριτική στις κοινωνικές ανισότητες. Σήμερα τον ρόλο αυτό έχουν αναλάβει οι συγγραφείς του νουάρ.
Το ζήτημα του προσωπικού ήθους και της ατομικής ευθύνης επανέρχεται στα βιβλία σας.
Στην πραγματικότητα, περιγράφω τους μπάτσους όπως θα θέλαμε να είναι. Ισχυροί και εύθραυστοι ταυτόχρονα. Να είναι σκεπτικοί απέναντι στην εξουσία και να δείχνουν ανοχή και σεβασμό για τους πολίτες.
Τα βιβλία σας κατά κανόνα τοποθετούνται στη Μασσαλία. Πώς βλέπετε την πόλη να αλλάζει με το πέρασμα του χρόνου;
Όπως συμβαίνει σε όλες τις πόλεις, η στέγαση έχει γίνει αντικείμενο κερδοσκοπίας. Οι τράπεζες, οι ασφαλιστικές εταιρείες και οι πλούσιοι άνθρωποι μπορούν να ζήσουν εκεί. Οι άλλοι, οι φτωχοί και η μεσαία τάξη, σπρώχτηκαν στην περιφέρεια της πόλης. Ευτυχώς, η Μασσαλία είναι η μόνη μεγάλη γαλλική πόλη που είναι ανοιχτή στη Μεσόγειο και από εκεί αντλεί τις ομορφιές της … και μερικές φορές τις εντάσεις της …
Έχετε αρχίσει να γράφετε το νέο σας βιβλίο; Αν ναι, ποιο είναι το θέμα του;
Έχω γράψει τα 37 κεφάλαια από το νέο μου μυθιστόρημα. Συνολικά θα έχει 41. Το θέμα του είναι η άνοδος της άκρας δεξιάς στη Γαλλία. Δεν αναφέρεται στους πολιτικούς, αλλά στο κομμάτι του λαού της χώρας μου που ψηφίζει την άκρα δεξιά. Ένα είδος φωτογραφίας της χώρας μου στο χείλος της αβύσσου …
Κατά τη γνώμη σας ποιες είναι οι αιτίες που προκάλεσαν την άνοδο της ακροδεξιάς στη Γαλλία; Που οφείλεται η υποχώρηση της αριστεράς;
Για μένα, το ερώτημα τίθεται ως εξής: είναι η αριστερά καταδικασμένη να απογοητεύει;
Οι Γάλλοι είναι κακομαθημένοι άνθρωποι που ζουν σε μια θαυμάσια χώρα η οποία, σε αντίθεση με την Ισπανία ή την Ελλάδα, δεν γνώρισε ποτέ δικτατορία. Παρόλα αυτά, ολοένα και περισσότεροι γυρίζουν την πλάτη στην αριστερά για να ψηφίσουν την άκρα δεξιά .
Η αριστερά χάνει δυνάμεις επειδή είναι διασπασμένη. Από τη μια πλευρά, υπάρχει μια σοσιαλδημοκρατική αριστερά πρόθυμη να κυβερνήσει, και από την άλλη, μια πιο ριζοσπαστική αριστερά, η οποία διατυπώνει μια εναλλακτική πολιτική πρόταση και δεν θέλει να συμβιβαστεί.
Η λύση θα έρθει όταν οι δύο αριστερές θα δείξουν προθυμία να συνεργαστούν . Μέχρι να τελειώσει αυτός ο διχασμός, αφήνουν τη δεξιά και την άκρα δεξιά να διαμορφώνουν την ατζέντα.
Πρόσφατα η Γαλλία συγκλονίστηκε από τις κινητοποιήσεις των συνδικάτων ενάντια στην αντι-εργατική νομοθεσία. Ποια είναι η θέση σας; Πιστεύετε ότι οι διαδηλώσεις αυτές προαναγγέλλουν πιο μαχητικές κινητοποιήσεις από την πλευρά της τάξης των εργαζομένων και της νεολαίας;
Ειλικρινά, δεν είναι όλα αρνητικά στον παρόντα νόμο. Κάποια εργασιακά δικαιώματα, που έχουν καταχωρηθεί πολύ παλιά, αποδυναμώνονται, όμως νέα τίθενται σε εφαρμογή. Ελπίζω ότι σε αυτό το θέμα οι δύο αριστερές θα βρουν μια συμβιβαστική λύση για να προχωρήσει η χώρα. Σε αντίθετη περίπτωση, η δεξιά και η άκρα δεξιά θα επιστρέψουν σύντομα.
