Του Γιάννη Ν. Μπασκόζου (εντυπώσεις από το συμπόσιο syn_energy)
Εικοσιεννιά χρόνια μετά επιστρέφω στο Βερολίνο. Το τείχος έχει πέσει, η Αλεξάντερπλατς δεν υπάρχει πια – είναι όλη κτισμένη, το Τσεκπόιντ Τσάρλυ είναι Μουσείο, η πολυτελής τότε λεωφόρος Κούνταμ έχει πολλαπλασιαστεί σε πολλές ανάλογες, τα κτίρια έχουν ψηλώσει και θέλουν να δώσουν κάτι από το ύφος Μανχάταν, το Κρόιτσμπεργκ δεν είναι πια τουρκογειτονιά αλλά η πιο «in» περιοχή. Το Βερολίνο όμως παρά τα φώτα και τον διπλασιασμό του παραμένει μια μυστηριώδης πόλη. Ένας φίλος μου λέει «είμαι τρία χρόνια εδώ και ακόμα δεν το ξέρω». Αφορμή να ξαναβρεθώ στο Βερολίνο ήταν το syn_energy , ένα ελληνογερμανικό λογοτεχνικό συμπόσιο που οργάνωσε το diablog.eu (ένα μπλογκ ελληνογερμανικών συναντήσεων) και η Λογοτεχνική Στέγη Lettrétage.
Στη συνάντηση συμμετείχαν ποιητές, performer, μικροί εκδότες, ποιητές- ακτιβιστές, περιοδικά όπως το ΦΡΜΚ, ο Αναγνώστης, το Τεφλόν, γερμανοί μικροί εκδότες, ελληνιστές ή μεταφραστές, διερμηνείς και αρκετοί καλλιτέχνες διπλής ταυτότητας- έλληνες μετανάστες που ζουν στη Γερμανία. Οι οργανωτές Μικαέλα Πρίντσιγκερ και Λίνντε Ναντιάνι επέλεξαν να απευθυνθούν σε καλλιτέχνες που κινούνται συλλογικά, δρουν κοινωνικά και πειραματίζονται. Έλληνες από την Ελλάδα, γερμανοί, κυρίως από την πρώην ανατολική Γερμανία, μετανάστες διανοούμενοι. Τα θέματα ήταν πολλά και ενδιαφέροντα: Οι μύθοι ως παραστατικές πράξεις , Ρυθμός – λέξη- μουσική, Πολιτικές για την ποίηση, Φυλή – γένος – τάξη, Γεφυροποιοί – οι συγγραφείς ως πολύπλευροι λογοτεχνικοί διαμεσολαβητές, Πρακτικές γραφής και μορφές παρουσίασης. Ήταν φανερό ότι οι οργανωτές ενδιαφέρονταν ιδιαίτερα για την καλλιτεχνική δημιουργία σήμερα, σε περίοδο κρίσης και το πώς αυτή προσλαμβάνεται από νέους καλλιτέχνες.
Πολύ ενδιαφέρουσα η πρώτη συζήτηση για τους μύθους και το πώς ακόμα εξακολουθεί να επιβιώνει η επιδραστικότητά τους. Η Φοίβη Γιαννίση σημείωσε ότι ο μύθος υπάρχει μέσα μας αλλά χρειάζεται να τον ενσωματώσουμε με νέα δεδομένα και επέμεινε στη σχέση ποίησης , επιτελεστικότητας και βιωματικής δραστηριότητας. Η Ντομινίκ Μακρί έδωσε τη δική της άποψη για μια αυτοσχεδιαστική ποίηση που δημιουργείται σε διάδραση με το ακροατήριο. Πρόκειται για μια ποίηση της στιγμής που όμως μπορεί να αφήσει ένα ποιητικό αποτύπωμα σε αυτούς που απευθύνεται. Εξαίρετη η περφόμανς που έκανε μαζί με τον Ντάλιμπορ Μάρκοβιτς. Ο τελευταίος ειδικεύεται στο beat boxing στο οποίο ενσωματώνει ποιητικά κείμενα.
Η Κατερίνα Ηλιοπούλου έδωσε το στίγμα του περιοδικού που διευθύνει (ΦΡΜΚ), το οποίο διακονεί μια ποίηση με συμμετοχικότητα και ανοικτότητα. Επειδή, όπως είπε, πολλοί γράφουν αλλά λιγότεροι διαβάζουν ποίηση, σκοπός της ομάδας του ΦΡΜΚ είναι να βρει τρόπους που η ποίηση θα μπορεί να περάσει στο κοινό. Στόχος του περιοδικού είναι να δημιουργήσει ένα δημόσιο χώρο όπου οι ποιητές διαχειρίζονται τον εαυτό τους και τα αισθητικά κριτήρια και ταυτόχρονα εμπλέκουν σε αυτόν τους αναγνώστες της ποίησης. Η ποίηση γίνεται έρευνα , καλλιτεχνικό σχέδιο, μορφή και χειρονομία και τελικά ένα πολιτικό πεδίο.
Η Μαρία Τοπάλη διερεύνησε τους τομείς του πολιτικού στη νέα καλλιτεχνική δημιουργία και είδε πρόσφορο έδαφος για μια μεταμοντέρνα ποιητική δημιουργία που εμπνέεται από τον θεσμό της οικογένειας, το μεταναστευτικό και το τρίπτυχο πατρίδα, γλώσσα και παράδοση αλλαζοντάς τις παραδεδομένες προδιαγραφές τους ενώ ταυτόχρονα εκτείνεται στον δημόσιο χώρο.
Αντίθετα η ομάδα του Τεφλόν με τα εξωτικά ονόματα Κιόκο και Γιάζρα πρότεινε μια ιδεολογική – «ταξική» πλατφόρμα αντιμετώπισης του ποιητικού φαινομένου, όπου όμως κάπου η ποίηση χάνει το προβάδισμα.
Οι μεταφραστές Έλενα Παλατζά, Γιώργος Καρτάκης, Άντριαν Κάσνιτς και Γιαν Κούλμπροτ μίλησαν για τον ρόλο του μεταφραστή στο να «στήνει» γέφυρες ανάμεσα σε διαφορετικές γλώσσες. Τα ζητήματα της μετάφρασης μεταξύ δύο «δύσκολων» γλωσσών, όπως η γερμανική και η ελληνική, έχει πολλές πτυχές, οι οποίες ενίοτε κρύβουν παγίδες. Στο πάνελ με θέμα τις «πρακτικές γραφής σήμερα» οι εκδότριες Σαμπίνε Κόρναπελ και Αντρέα Σμιτ πρόβαλαν τις νέες τεχνολογικές δυνατότητες στην παρουσίαση της ποίησης. Τέθηκε το ερώτημα αν και κατά πόσον οι δυνατότητες της τεχνολογίας μπορεί να αλλάζουν το περιεχόμενο της ποίησης. Η άποψη ορισμένων ποιητών, όπως της Φοίβης Γιαννίση, ήταν θετική. Τέλος ο υπογράφων επέμεινε στο ζήτημα της καλλιέργειας κριτηρίων μέσα στο θορυβώδες χάος των κοινωνικών δικτύων έναν ρόλο που μπορούν να παίξουν τα καλά διαδικτυακά περιοδικά.
Δεν ξέρω τι περίμεναν να ακούσουν οι γερμανοί φίλοι από τους έλληνες δημιουργούς. Ίσως να σκέφτονταν ότι η κρίση θα λειτουργούσε ισοπεδωτικά πέρα από το οικονομικό πεδίο και στο ποιητικό σύμπαν. Η αλήθεια είναι αντίστροφη, καθώς μέσα στην κρίση ξεφύτρωσε ένα νέο είδος τασης/αντίστασης, με ομάδες, περιοδικά και μεμονωμένους καλλιτέχνες, κυρίως νέους, που ακολουθούν ένα δρόμο αναστοχαστικό αλλά ταυτόχρονα και εξωστρεφή. Που αναζητούν τις ρωγμές από τις οποίες περνάει το καινούργιο φως. Που δεν έχουν βαρίδια του παρελθόντος, νοσταλγικές αναζητήσεις ή έτοιμες φόρμες. Αυτές οι νέες φωνές (και όχι πάντα σε ηλικία νέες) παράγουν τα νέα νοήματα που δίνουν ερεθίσματα στους δημιουργούς και στα ακροατήρια. Τι θα βγάλει αυτή η εποχή κανείς δεν το γνωρίζει αλλά σίγουρα οι νέες τάσεις είναι αυτές που ενθαρρύνουν και κινητοποιούν συνειδήσεις.
Οι λογοτεχνικές σχέσεις Γερμανίας – Ελλάδας παραμένουν στα παλιά κλισέ, λίγο φολκλορικά, λίγο στανταρτ, λίγο Μίκης, Καζαντζάκης άντε και Μάρκαρης. Οι Εκθέσεις Βιβλίου στην Φρανκφούρτη δεν κατάφεραν μέχρι στιγμής να «ξεπαγώσουν» την εικόνα ίσως γιατί δεν υπάρχει και μια μακροπρόθεσμη πολιτική από μέρους της ελληνικής πολιτείας. Σε ορισμένες συζητήσεις που έγιναν λίγο πριν το συμπόσιο syn_energy στην Φρανκφούρτη νεότεροι συγγραφείς (Χρ. Αστερίου, Μ.Τοπάλη, Π.Μάρβιν) τόνισαν ότι προέχει μια νέα αντίληψη για την καλλιτεχνική δημιουργία και ότι χρειάζεται οι έλληνες να προβάλλουν το έργο τους με όρους απεύθυνσης στη διεθνή κοινότητα και όχι με μέσον τα αυτό-επιβεβαιούμενα πατροπαράδοτα κλισέ.
Οι συναντήσεις τέτοιου τύπου προωθούν την αλληλοκατανόηση στον τομέα της δημιουργίας και χρειάζεται να διευρυνθούν σε πρόσωπα και ομάδες, χαρακτηριστικές για τον νέο τρόπο αντίληψης των πραγμάτων.
