του Γιάννη Ν. Μπασκόζου. (Δημοσιεύτηκε στο ΒΗΜΑ 9/6/22013).
Η σταθεροποίηση των ποσοστών των εκδόσεων μεταξύ έντυπου και ψηφιακού βιβλίου γέμισε αισιοδοξία τους αμερικάνους εκδότες ότι το έντυπο βιβλίο θα συνεχίσει να παίζει πρωτεύοντα ρόλο στην παραγωγή και στην κοινωνία. Μόλις την προηγούμενη χρονιά πολλοί εκδότες ζούσαν με τον φόβο ότι το ψηφιακό βιβλίο θα αντικαταστήσει ραγδαία το έντυπο και οι μεγάλοι εκδότες θα βρεθούν μπροστά στο κίνδυνο μιας επώδυνης πτώσης. Η BookExpo America , η μεγαλύτερη έκθεση βιβλίου στις ΗΠΑ, που διήρκεσε του τετραήμερο 1-4 Μαίου , πιστοποίησε ότι το ψηφιακό βιβλίο έπιασε, τουλάχιστον προς το παρόν τα υψηλότερα ποσοστά του, εμφανίζοντας μια σταθεροποίηση που επιτρέπει στους αμερικανούς εκδότες και βιβλιοπώλες να αισιοδοξούν για το μέλλον τους. Ο Πρόεδρος των Αμερικανών Εκδοτών Oren Teicher δήλωσε ότι οι ανεξάρτητοι εκδότες σημείωσαν μια αύξηση 8% των κερδών σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Αυτό επιβεβαίωσε στο ΒΗΜΑ και η αντιπρόεδρος της Ένωσης Αμερικανών Εκδοτών Τίνα Τζόρνταν ( Φωτεινή Ιορδανοπούλου, ελληνοαμερικανίδα δεύτερης γενιάς), η οποία σημείωσε ότι «παρά το ότι μεγάλες αλυσίδες βιβλιοπωλείων κλείνουν, όπως τα Borders- που ήταν πλήγμα για τις πωλήσεις- εντούτοις υπάρχει διάχυτη αισιοδοξία καθώς συνεχώς φυτρώνουν νέα , μικρά ανεξάρτητα βιβλιοπωλεία στις γειτονιές». Οι εκπρόσωποι της Ένωσης των ανεξάρτητων βιβλιοπωλείων δήλωσαν ότι 65 νέα βιβλιοπωλεία προστέθηκαν στις δυνάμεις τους την τελευταία χρονιά. «Ακούω αυτό το γιγάντιο αναστεναγμό ανακούφισης όπου κι αν πάω», δήλωσε ο Michael Pietsch, ο νέος διευθύνων σύμβουλος του ομίλου Hachette Book, που περιλαμβάνει εκδοτικούς σαν τον Little Brown και τον Grand Central.
Στην BookExpo America βρέθηκαν για τέσσερις μέρες όλοι οι μεγάλοι εκδότες του αγγλοσαξονικού κόσμου για να μιλήσουν για το μέλλον των βιβλίων τους. 300.000 τίτλοι εκδίδονται κάθε χρόνο στις ΗΠΑ και οι τζίροι είναι τεράστιοι για να αφήσει κανείς μια τέτοια γιγαντιαία αγορά στην τύχη ή στον ανταγωνισμό με την Amazon χωρίς να δώσει τη μάχη. Την έκθεση, η οποία είναι καθαρά εμπορική , επισκέφτηκαν 20.000 άνθρωποι που εκπροσωπούσαν αποκλειστικά εκδότες και βιβλιοπώλες. Μόνον το Σάββατο ανοίγουν οι πόρτες της για να την επισκεφτούν βιβλιόφιλοι αναγνώστες που παίρνουν προσκλήσεις από τα βιβλιοπωλεία. Κυρίαρχοι είναι οι μεγάλοι εκδοτικοί οίκοι που εκδίδουν κυρίως βιβλία μαζικής κυκλοφορίας. Στην κεντρική είσοδο δεσπόζουν, κρεμασμένες από τον μεταλλικό κάναβο της οροφής , φωτογραφίες συγγραφέων best seller. Της κρυφής πορνογράφου Σίλβια Ντέι, του συγγραφέα των θρίλερ Michael Connelly, του αφγανού- αμερικάνου Khaled Hosseini κ.ά ενώ μεγάλες ουρές σχηματίζονται γύρω από μικρά γραφεία όπου κυρίες περασμένης ηλικίας υπογράφουν τα αισθηματικά τους , κυρίως , μυθιστορήματα για τις φαν του είδους. Από την έκθεση απουσίαζαν οι μεγάλοι μυθιστοριογράφοι που είναι αγαπητοί και στην Ευρώπη όπως ο Ντελίλο, ο Φράζεν , ο Φόερ, η Νικόλ Κράους, ο Φίλιπ Ροθ κ.ά . Το ενδιαφέρον των επισκεπτών προσέλκυσαν και ονόματα από άλλους χώρους όπως του πρώην μπασκετμπολίστα Καρίμ Τζαμπάρ για το πρώτο του βιβλίο, η ντίβα της ντίσκο Γκλόρια Γκέινορ, η ηθοποιός Τζούλιαν Μουρ για το παιδικό βιβλίο που έγραψε και ο κωμικός Τζιμ Κάρει για ένα εικονογραφημένο βιβλίο που εξέδωσε μόνος του. Δεν έλειψαν οι συγγραφείς που υπόσχονται ευτυχία σε δέκα μαθήματα ή άλλοι όπως ο Neil Gaiman που έδωσε μια διάλεξη γιατί « η μυθοπλασία είναι επικίνδυνη». Είναι χαρακτηριστική η διαφήμιση των penguin με τίτλο «Είμαστε ότι διαβάζεις» με δύο στοίβες βιβλία εκ των οποίων η μία περιέχει κλασικούς, Ιλιάδα, Οδύσσεια, Σαίξπηρ, Όστιν, Κέρουακ και η άλλη μπεστ σελερίστες τύπους Τζον Γκρίζαμ, Σίλβια Ντέι κ.ά.
Τα ψηφιακά δεν θα ανακόψουν την έντυπη έκδοση
Ο Christopher Hudson, διευθυντής εκδόσεων του Μουσείου Μοντέρνας Τέχνης (ΜοΜΑ) , λέει στο ΒΗΜΑ «το περιεχόμενο θα είναι πάντα αυτό που θα καθορίζει το εκδοτικό περιβάλλον. Οι πιο σοβαροί παραγωγοί», τονίζει, «αναζητούν πάντα περιεχόμενο. Οι εκδόσεις του διαδικτύου, ειδικά αυτές που περιέχουν εικόνες, δεν είναι ποιοτικές. Η Amazon και η Google δεν ενδιαφέρονται για την πιστότητα και την ποιότητα του περιεχομένου». Η εκδοτική του παραγωγή δεν συναρτάται μόνον από τις εκθέσεις που πραγματοποιεί το ΜοΜΑ αλλά εκδίδονται και κλασικά βιβλία. Μάλιστα ένα μεγάλο ποσοστό κερδών του Μουσείου προέρχεται από τις πωλήσεις δικαιωμάτων στο εξωτερικό. Μια ιδέα που θα μπορούσαν να αξιοποιήσουν και τα δικά μας μουσεία, που λάμπουν δια της απουσίας τους από τέτοιες εκθέσεις. Ο C. Hudson πιστεύει ότι το έντυπο βιβλίο είναι «πολύ σκληρό για να πεθάνει» καθώς μπορεί συνεχώς να ανανεώνεται. Αλλά και να παραμένει πάντα ελκυστικό και φέρνει ως παράδειγμα τα μεγάλα best seller του Μουσείου, όπως το κλασικό φωτογραφικό λεύκωμα του Walker Evans με φωτογραφίες από την ύφεση του ΄30 που ανατυπώνεται συνεχώς από το 1938 με το ίδιο lay out και έχει πουλήσει εκατοντάδες χιλιάδες αντίτυπα. Στην ερώτηση αν το διαδίκτυο θα αντικαταστήσει ποτέ το Μουσείο είναι κατηγορηματικός: «Ποτέ!. Το να βλέπεις το εικαστικό έργο μπροστά σου δεν θα είναι ποτέ ίδιο με το να το βλέπεις σε μια κακέκτυπη φωτογραφία στο διαδίκτυο».
Ο Michael Jacobs, πρόεδρος και διευθύνων σύμβουλος των εκδόσεων Abrams – εκδοτικός οίκος μεγάλων λευκωμάτων και της παγκόσμιας επιτυχίας των 85 εκατομμυρίων της σειράς βιβλίων για παιδιά με ήρωα τον «σπασίκλα» του Τζεφ Κίνι (ελληνικά στις εκδόσεις Ψυχογιός) – λέει στο ΒΗΜΑ πως «ότι είναι τυπωμένο έχει κύρος». Εκφράζει την αισιοδοξία του για την σταθεροποίηση της σχέσης ψηφιακών και έντυπων βιβλίων. «Βέβαια», λέει, «το απώτερο μέλλον κανείς μας δεν το ξέρει. Η Ρωσία ή η Κίνα μπορεί να αλλάξουν την εικόνα του έντυπου κόσμου μερικά χρόνια αργότερα». Όμως ό,τι και να γίνει «το βιβλίο είναι ο τρόπος να διαδίδεις ιδέες» και αυτό θα χαρακτηρίζει πάντα τον άνθρωπο ανεξάρτητα από τη μορφή που θα έχει το βιβλίο, έντυπη ή ψηφιακή.
Ο John Sargent, διευθύνων σύμβουλος της MacMillan, σε δηλώσεις του σε ένα ακροατήριο βιβλιοπωλών υποστήριξε ότι αυτή η σταθεροποίηση της αγοράς μπορεί να γεμίζει αισιοδοξία αλλά δεν μπορεί να κρύψει τις αλλαγές που έρχονται. Η επικείμενη συγχώνευση των Random και Penguin και οι φήμες για μια συγχώνευση μεταξύ της Simon & Schuster και HarperCollins ίσως αλλάξουν το τοπίο. «Ήμουν πολύ πιο απαισιόδοξος ένα χρόνο πριν από ό, τι είμαι τώρα», είπε ο Sargent. «Αλλά η πραγματικότητα είναι ότι κάθε φορά που η εκδοτική βιομηχανία συγκεντρώνεται, υπάρχει ένα μείγμα καλών νέων που δεν αποκλείει και μια ανησυχία». Η ψηφιακή εποχή δεν έχει σχηματιστεί πλήρως και μπορεί οι μικροί βιβλιοπώλες να είναι αισιόδοξοι αλλά δεν κατέχουν παρά ένα μικρό τμήμα της αγοράς του e-book και των tablet – το οποίο σήμερα ανέρχεται σε περίπου 20% των συνολικών πωλήσεων βιβλίων, κυρίως μέσω του Amazon (σήμερα η μεγαλύτερη επιχείρηση της λιανικής πώλησης της χώρας). Η αλυσίδα Barnes & Noble Nook αγωνίζεται να κρατήσει τα ποσοστά στην αγορά δίνοντας τη μάχη με το δικό της e-reader, Nook.
Το ελληνικό περίπτερο
Η Ελλάδα βρέθηκε για πρώτη φορά με δικό της περίπτερο στην Έκθεση. Την ευθύνη για το περίπτερο είχε η Πανελλήνια Ομοσπονδία Εκδοτών Βιβλιοπωλών (ΠΟΕΒ) και η δραστήρια πρόεδρος της, Άννυ Ραγιά, των εκδόσεων Μέλισσα. Συμμετείχε και ο Αντώνης Καρατζάς του ειδικού ενδιαφέροντος εκδοτικού οίκου Νομική Βιβλιοθήκη εκπροσωπώντας τον Σύλλογο Εκδοτών Επιστημονικού Βιβλίου. Μεγάλη εντύπωση έκανε το γεγονός ότι πολλοί αμερικανοί χονδρέμποροι ζητούσαν να αγοράσουν ελληνικούς τίτλους όλων των κατηγοριών. Ρωτήσαμε αν τους ήθελαν για το ελληνόφωνο κοινό, αλλά οι περισσότεροι ήθελαν να πουλήσουν ελληνικά βιβλία σε βιβλιοθήκες ή πιθανόν για να ψηφιοποιηθούν σε ηλεκτρονικές βιβλιοθήκες. Παρά τις φιλόπονες προσπάθειες της Προέδρου της ΠΟΕΒ ήταν φανερό ότι χωρίς μακρόχρονο σχέδιο και οικονομική ενίσχυση η παρουσία της Ελλάδος σε τέτοιες εκθέσεις θα παραμένει περιθωριακή. Το περίπτερο της Τουρκίας που πηγαίνει σε όλες τις εκθέσεις με μακρόχρονο σχεδιασμό διέθετε πλούσιο υλικό , τουριστικό- πληροφοριακό, εκδοτικό και συγγραφικό με τις περισσότερες εκδόσεις τους στην αγγλική γλώσσα. Αντίθετα στο ελληνικό περίπτερο μόλις πέντε έλληνες εκδότες διέθεταν καταλόγους στα αγγλικά ενώ το ΤΑΠΑ που θα έστελνε εκδόσεις και βιτρίνα με εκθέματα δεν παρουσιάστηκε στην έκθεση λόγω οικονομικής στενότητας. Είναι φανερό ότι απαιτείται μακρόχρονος σχεδιασμός της ελληνικής παρουσίας στο εξωτερικό και φυσικά πρέπει να εξευρεθεί, το ποιος θα είναι ο μηχανισμός που θα τον επεξεργαστεί. Η αντιπρόεδρος των αμερικανών Εκδοτών Τίνα Τζόρνταν λέει : «δεν είναι δυνατόν η Ελλάδα να μην έχει παρουσία στις διεθνείς εκθέσεις όταν για όλο τον κόσμο εκπροσωπεί την μεγάλη παράδοση και όλοι περιμένουν από αυτήν μια ισχυρή παρουσία».
(αποστολή στη Ν. Υόρκη)
