Φίλιππος Φιλίππου.
Τι γνωρίζουν οι έλληνες αναγνώστες για την Κένυα, τη χώρα στην Ανατολική Αφρική που έχει πρωτεύουσα το Ναϊρόμπι και σημαντικό λιμάνι στον Ινδικό ωκεανό τη Μομπάσα; Πόσα ξέρουν για τους λαούς της, τον πολιτισμό και την ιστορία της; Έχουν διαβάσει βιβλίο κάποιου Κενυάτη συγγραφέα ή γενικότερα ποιες είναι οι γνώσεις τους για τη λογοτεχνία της χώρας; Είτε γνωρίζουν πολλά ή λίγα είτε καθόλου το μυθιστόρημα Πέταλα από αίμα του Νγκούγκι γουά Θιόνγκο, σημαντικού εκπροσώπου των αφρικανικών γραμμάτων με εκτεταμένο έργο, θα τους μυήσει στα μυστικά της Κένυας και θα γοητευτούν από τον εξωτισμό της αλλά και από τους σκληρούς αγώνες των κατοίκων της για την απελευθέρωσή της από την βρετανική κατοχή. Ο Νγκούγκι γουά Θιόνγκο που γεννήθηκε στο Λιμούρου της Κένυας το 1938 και ως χριστιανός βαπτίστηκε Τζέιμς Γκούγκι, μετά την ενηλικίωσή του απέρριψε το χριστιανισμό και υιοθέτησε το αφρικανικό του όνομα για να τονίσει την πολιτιστική του ταυτότητα. Το έργο του εστιάζεται στην κληρονομιά της αποικιοκρατίας στην Αφρική, κάτι που είναι εμφανές στο παρόν μυθιστόρημα, το οποίο εκδόθηκε το 1977 και είναι το τελευταίο που έγραψε στα αγγλικά. Διότι στη συνέχεια άρχισε να γράφει στη μητρική του γλώσσα, την γκικούγιου, παροτρύνοντας τους συμπατριώτες του να κάνουν το ίδιο. Δεν έμεινε όμως μόνο σε αυτό, αλλά πάλεψε για τις ιδέες του με αποτέλεσμα να γίνει στόχος του καθεστώτος της Κένυας, εκείνο των αφρικανών ηγετών και όχι των Βρετανών, και ν’ αναγκαστεί να αυτοεξοριστεί.
Το Πέταλα από αίμα αρχίζει σαν αστυνομικό μυθιστόρημα, όταν δύο αστυνομικοί που ερευνούν την θεαματική τριπλή δολοφονία στην ενδοχώρα της Κένυας με θύματα τρεις άνδρες –κάηκαν ζωντανοί σε ένα σπίτι στο οποίο κάποιος έβαλε φωτιά–, φτάνουν στο Ίλμορογκ και ανακρίνουν τους τέσσερις βασικούς υπόπτους. Οι νεκροί ήταν Αφρικανοί, ο Μζίγκο, ο Τσούι και ο Κιμέρια. Ο ένας ήταν κορυφαίος βιομήχανος, οι άλλοι εξειδικευμένα διοικητικά στελέχη, μαόλοι εξυπηρετούσαν ξένα συμφέροντα, άρα είχαν εχθρούς στον ντόπιο πληθυσμό. Ύποπτοι είναι ο Μουνίρα, ένας δάσκαλος, ο Αμπντούλα, ένας παλιός αντάρτης, ο Καρέγκα, ένας συνδικαλιστής, και η Γουατζά, μια μπαργούμαν και περιστασιακά πόρνη. Οι τέσσερις ύποπτοι είχαν σοβαρούς λόγους να εξολοθρεύσουν τους συμπατριώτες τους, κυρίως για λόγους πολιτικούς και απόδοσης δικαιοσύνης αλλά και ζήλιας, αφού η γυναίκα είχε συνδεθεί ερωτικά με όλους, προκαλώντας αρνητικά αισθήματα μεταξύ τους, μάλιστα την διεκδικούσε και ένα από τα θύματα. Ίσως, ο πιο ενδιαφέρων χαρακτήρας του μυθιστορήματος δεν είναι η Γουατζά, η μόνη που ωφελήθηκε από τις αλλαγές στη χώρα, ανοίγοντας ένα πορνείο –το σπίτι που κάηκε–, και εκμεταλλευόμενη άλλες γυναίκες, αλλά ο Μουνίρα, ο ένθερμος χριστιανός, ο οποίος πίστευε πως αντί για τις εργατικούς διεκδικήσεις οι άνθρωποι έπρεπε να στραφούν στο Χριστό και να οδηγηθούν σε νέους κόσμους μέσω της πίστης.
Πάντως, τo Πέταλα από αίμα τελειώνει πάλι ως αστυνομικό μυθιστόρημα με την ανάκριση των τεσσάρων υπόπτων, τις αποκαλύψεις, την ομολογία του δράστη, τη δίκη του. Ασφαλώς, ο συγγραφέας δεν ήθελε να γράψει ένα αστυνομικό μυθιστόρημα και να μας φορτώσει με πτώματα –κατά την περίφημη φράση του Ρέιμοντ Τσαντλερ. Πρόθεσή του ήταν να μιλήσει για τα πάθη του λαού της Κένυας και να αφηγηθεί την πορεία της Κένυας από την κατοχή στην ανεξαρτησία, κάτι που επιτυγχάνει μέσω των αναδρομών στο παρελθόν. Μόνο που η πολυπόθητη ελευθερία δεν συνοδεύτηκε από δημοκρατία και δικαιοσύνη, μας λέει, οι ιθαγενείς που ανήλθαν στην εξουσία, αφού αγωνίστηκαν κατά των εκμεταλλευτών τους, αποδείχτηκαν ίδιοι και χειρότεροι από του Βρετανούς. Όσο για την ανάπτυξη που θα έφερνε στο λαό στην ευημερία είχε τρομακτικά αποτελέσματα, καθώς η γη έγινε εμπορεύσιμη και οι αγρότες εκτοπίστηκαν από τον τόπο τους. Η κατάληξη της ιστορίας έχει και ένα επιμύθιο: για όλα φταίει ο καπιταλισμός, ο ιμπεριαλισμός και οι γαιοκτήμονες –ας μην ξεχνάμε πως το βιβλίο γράφτηκε την εποχή του Ψυχρού Πολέμου.
Σήμερα ο Νγκούγκι γουά Θιόνγκο είναι καθηγητής συγκριτικής λογοτεχνίας και αγγλικής φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, ενώ τα τελευταία χρόνια συγκαταλέγεται σταθερά μεταξύ των υποψηφίων για το Νομπέλ Λογοτεχνίας. Έτσι ίσως εξηγείται και η κυκλοφορία του βιβλίου του από τις εκδόσεις Καστανιώτη, που έχουν στον κατάλογό τους την πλειονότητα των βραβευμένων με Νομπέλ συγγραφέων.
info: Νγκούγκι γουά Θιόνγκο, Πέταλα από αίμα, Μετάφραση Σταυρούλα Αργυροπούλου,Εκδόσεις Καστανιώτη, 2017, σελ. 608, τιμή 21,20 ευρώ
