Δυο – τρία πράγματα που ξέρω για τον Γκοντάρ

0
989

 

της Κατερίνας Γούλα.

 

Η  Ταινιοθήκη της Ελλάδος  τιμά τον σπουδαίο σκηνοθέτη με το πληρέστερο αφιέρωμα στο έργο του που έχει γίνει μέχρι σήμερα στην Ελλάδα. Πενήντα δυο ταινίες του 83χρονου σκηνοθέτη (33 μεγάλου μήκους, 5 μεσαίου, 13 μικρού μήκους) θα προβληθούν από τις 5 έως τις 18 Ιουνίου στην ταράτσα της Ταινιοθήκης, στο θερινό Λαίς.

Η ρετροσπεκτίβα «Τώρα Γκοντάρ» περιλαμβάνει τις διασημότερες ταινίες του «φιλόσοφου του σινεμά» όπως είναι το «Με κομμένη την ανάσα» (1960), το «Αλφαβίλ» (1965), ο «Μικρός Στρατιώτης», η «Περιφρόνηση», «Οι Καραμπινιέροι» (1963), «Band of Outsiders» (1964) και άλλες που θα δούμε για πρώτη φορά στην Ελλάδα όπως η πρώτη μικρού μήκους ταινία του «Operation Beton» (1955 ), αλλά και το έργο του «Histoire(s ) du cinema» (1998 ).

(*)Στη φωτό Μισέλ Πικολί, Μπριζίτ Μπαρντό και Ζαν Λικ Γκοντάρ στα γυρίσματα της “Περιφρόνησης” (1963).

 

Ας πούμε και δυο λόγια για τον Ζαν Λυκ Γκοντάρ

Μετά από τόσων χρόνων γιουχάισμα που μάλλον ως τιμητικό το εκλάμβανε, ο Ζαν –Λυκ Γκοντάρ βραβεύτηκε φέτος για πρώτη φορά στις Κάννες με μισό… χρυσό φοίνικα για τη νέα του ταινία, «Αντίο στη Γλώσσα». Εννοείται ότι ο ίδιος ο Γκοντάρ δεν παρουσιάστηκε ούτε στην προβολή ούτε στην απονομή, ενώ την τελευταία στιγμή ακύρωσε και την προγραμματισμένη συνέντευξη Τύπου που ήταν να δώσει στις Κάννες. Ο Γκοντάρ που το 1959 ανέβηκε το κόκκινο χαλί ξυπόλητος και το 2010 ισχυρίστηκε ότι όταν γύρω του υπάρχουν προβλήματα όπως αυτό της ελληνικής κρίσης δεν μπορεί ο ίδιος να παρευρίσκεται σε φεστιβάλ, έστειλε φέτος μια επιστολή-βίντεο στους διοργανωτές ζητώντας να τον αφήσουν ήσυχο στον κόσμο όπου κατοικεί μόνος του, με μόνη παρέα την προστασία των πιστών του σινεμά. Απ’ό,τι ακούγεται, η ταινία ενθουσίασε τους οπαδούς του και άφησε απορημένους όσους δεν τον πολυκατάλαβαν ποτέ. Ο ίδιος ο Γκοντάρ χαρακτήρισε την ταινία του αυτή, όπου καταδεικνύει με το δικό του σφιχτοδεμένο τρόπο την απομάκρυνση των σημερινών μας ονείρων και διεκδικήσεων από την πραγματική γλώσσα, ως την καλύτερή του ταινία.

Ακολουθούν λίγες  λέπτομέρειες και περιστατικά, σημαντικά και ασήμαντα, από τη ζωή και το έργο του Γκοντάρ, αποσπάσματα από τη βιογραφία του που ξαναβγαίνει λόγω της επικαιρότητας στις προθήκες των βιβλιοπωλείων («Godard», Antoine de Baecque,
Grasset, 995 σελίδες, 23 ευρώ).

.

 

Ντεμπούτο. Το πρώτο σενάριο του Γκοντάρ  (γύρω στο 1948) ονομαζόταν « Aline », από το μυθιστόρημα του Ramuz. Γράφει τα πρώτα του άρθρα στα 19 του, στο περιοδικό « Gazette du cinéma ».

Ταξίδια. Στα 20 του, ο Γκοντάρ  διασχίζει τον Ατλαντικό, επισκέπτεται τη Νέα Υόρκη και τη Τζαμάικα και περνά αρκετούς μήνες στη Νότια Αμερική. Στο Ρίο τρέφεται αποκλειστικά με μπανάνες και καταλήγει στο γαλλικό προξενείο όπου και τον στέλνουν πίσω στη χώρα του.

Κλοπές. Ο Γκοντάρ  κλέβει διαρκώς όσο είναι νέος. Σχεδόν πάσχει από κλεπτομανία. Φυλακίζεται μάλιστα και για σύντομο χρονικό διάστημα. Εγκαταλείπει τα « Cahiers du cinéma » παίρνοντας μαζί του και το ταμείο του περιοδικού (1952). Θα επιστρέψει τέσσερα χρόνια μετά (1956).

 « Όλα τ’αγόρια ονομάζονται Πατρίκ » (1957). Το σενάριο αυτής της μικρού μήκους ταινίας, μιας από τις πρώτες που γύρισε ο Γκοντάρ, είναι του Τρυφώ.

Ρεπορτάζ.. Σε ένα άρθρο που στέλνει από το Βερολίνο όπου καλύπτει το Φεστιβάλ, ο  Γκοντάρ  γράφει : «Δεν είδα την ισπανική ταινία λόγος ραντεβού πισίνα Γκρέτσεν.»

Κάννες. Το 1959, στο Φεστιβάλ, ο Γκοντάρ ανεβαίνει τις σκάλες με γυμνά πόδια.

Σπορ. Αγαπούσε πάντα όλα τα σπορ. Σκι, κολύμπι, ποδόσφαιρο, μπάσκετ, τένις. Στα γυρίσματα της «Περιφρόνησης», για να πείσει τη Μπριζίτ Μπαρντό να χαμηλώσει το «μαλλί λάχανο», το οποίο δε χωράει με τίποτε στο κάδρο, στοιχηματίζει μαζί της ότι θα περπατήσει στηριγμένος στα χέρια του: θα χαμηλώσει κατά ένα εκατοστό  το σινιόν για κάθε μέτρο που αυτός θα περπατήσει με τα χέρια. Αυτή χαχανίζει και δέχεται. Ο Γκοντάρ κερδίζει.

Φιλμ. Για τις νυχτερινές σκηνές του «Με κομμένη την ανάσα», ο Γκοντάρ  ήθελε οπωσδήποτε να χρησιμοποιήσει Ilford HPS, ένα ειδικό φιλμ που δεν υπήρχε παρά μόνο σε ταινίες των 17,50 μ. Με τον οπερατέρ Ραούλ Κουτάρ, θα κάτσουν και θα κολλήσουν όλα όσα έχουν μεταξύ τους.

Ψέμα ή αλήθεια. Αλήθεια : Οι διάλογοι πολλές φορές γράφονται από τη μία μέρα στην άλλη, αλλά δεν ήταν λίγες και οι φορές που έγραψε σενάρια εκατό σελίδων. Ψέμα : Στο «Με κομμένη την ανάσα» οι φωνές είναι ντουμπλαρισμένες. Αλήθεια : τα γυρίσματα συχνά διακόπτονται, ο Γκοντάρ  απομονώνεται, εξαφανίζεται. Έχει παρατήσει γύρισμα στο Παρίσι για να παει στο σινεμά (στη Ρώμη, για να δει μια ταινία του Ροσελίνι). Αλήθεια: ο Γκοντάρ δυσκολευόταν εξαιρετικά να βάλει μπρος μια καινούργια ταινία και πάντα φοβόταν ότι θα βγει πολύ σύντομη. Αλήθεια: Το «Με κομμένη την ανάσα» ήταν πραγματική επιτυχία, έκοψε 400. 000 εισιτήρια στη Γαλλία. Αλήθεια: ο παραγωγός της αγόρασε ιδιωτικό ξενοδοχείο με τα λεφτά που κέρδισε. Αλήθεια : το μπλουζάκι της Τζέιν Σίμπεργκ ήταν ραμμένο ειδικά για αυτήν. Ψέμα: ο Γκοντάρ δεν υπέγραψε το Μανιφέστο των 121 διανοούμενων (« δε με αφορά », σχολίασε). Αλήθεια : στη διάρκεια των γυρισμάτων του « Μια γυναίκα είναι μια γυναίκα », που διηγείται την ιστορία της Αντζελά, η οποία θέλει οπωσδήποτε ένα παιδί, η Άννα Καρίνα μένει στ’α λήθεια έγκυος. Αλήθεια : ο Γκοντάρ επέμεινε να παντρευτούν  στην εκκλησία (προτεσταντική) : «Θα με παντρευτείς ενώπιον του Θεού.» Αλήθεια : παντρεύτηκε με την Αν Βιαζεμσκί στο ίδιο δημαρχείο που παντρεύτηκε και την Καρίνα, με τους ίδιους μάρτυρες, και τον ίδιο υπάλληλο του δημαρχείου, ο οποίος τους είπε: « Άντε, και του χρόνου».  Αλήθεια: ζήτησε από το « Télérama » 4.000 γαλλικά φράγκα για μια συνέντευξη.

Κομμένες σκηνές. Η λογοκρισία επενέβη πολύ συχνά. Αλλά και η αυτολογοκρισία. Ο Γκοντάρ έκοψε μια ατάκα από την τελευταία σκηνή του «Με κομμένη την ανάσα». Ο ένας αστυνομικός έλεγε στον άλλο που κοιτούσε τον Μπελμοντό : «Γρήγορα, στη σπονδυλική στήλη! »

Βασανιστήρια. Για τον « Μικρό Στρατιώτη», ο Γκοντάρ  ζήτησε από τον Michel Subor να υποστεί στ’αλήθεια το ηλκετροσόκ για να παίξει τη σκηνή. Αυτός δέχθηκε. Ο Subor προσπάθησε να αντέξει ακόμη και το βασανιστήριο μέσα στη μπανιέρα· μπορούσε να μείνει ενάμισι λεπτό κάτω από το νερό. Στο γύρισμα, του κράτησαν το κεφάλι κάτω από το νερό είκοσι δευτερόλεπτα περισσότερο. « Αυτό είναι Γκοντάρ», θα πει ο Subor. Αλλά όταν του ζήτησε να χαράξει τις φλέβες του, αρνήθηκε. Το έκανε ο ίδιος ο Γκοντάρ στις δικές του λέγοντας του: «Δεν είσαι παρά ένας δειλός.»

Απόπειρες αυτοκτονίας. Πολλές.

CNC. Ο Γκοντάρ  έκανε τις εννιά πρώτες ταινίες του χωρίς δραχμή από το CNC.

Δάσκαλος. Ο μόνος δάσκαλος που αναγνώριζε ήταν ο Ροσελίνι, « για τη θέλησή του για ανεξαρτησία».

BB. Μετά τα γυρίσματα της « Περιφρόνησης »: «Αυτός ο τύπος βρωμιάρη και αριστερίζοντος διανοούμενου με ανατριχιάζει.», « Έπρεπε να τον τρομοκρατήσω.» Κάτι που δεν είναι και πολύ βέβαιο. Στη σκηνή όπου η Μπαρντό είναι ξαπλωμένη γυμνή, με ένα βιβλίο να καλύπτει τα οπίσθιά της, δεν μπορούμε εύκολα να διαβάσουμε τον τίτλο γιατί το βιβλίο είναι ανάποδα : « Εισέλθετε χωρίς να χτυπήσετε ». Ο Πικολί είναι αυτός που το γύρισε από την καλή, προκαλώντας την οργή του Γκοντάρ. Συν τοις άλλοις, η πρώτη ερωτική σκηνή μεταξύ του Πικολί και της BB προστέθηκε στην πορεία, μετά από αίτημα των παραγωγών που ήθελαν την ταινία λίγο πιο μεγάλη και λίγο πιο πικάντικη.

Τεχνική. « Θεωρώ τον εαυτό μου, μετά τον Αλέν Ρενέ, τον καλύτερο τεχνικό του γαλλικού σινεμά. Αν το καλοσκεφτώ, δε βλέπω καν γιατί ο Ρενέ να θεωρείται ανώτερός μου. » (Γκοντάρ )

Φεστιβάλ θεάτρου της Αβινιόν. Όσοι παρακολουθούν το φεστιβάλ είναι « γουρούνια που τα παχαίνουμε ταΐζοντάς τα κουλτούρα ».

Μωριάκ (Φρανσουά). Παππούς της Αν Βιαζεμσκί, ο Μωριάκ συμμετέχει στις διαδηλώσεις για τον Ντε Γκωλ το 1968. Ο Γκοντάρ  του γράφει: « Έμαθα ότι τις 30 Μάη βρισκόσασταν στα Ηλύσια Πεδία. Δε ντρέπεστε; Στην ηλικία σας και τόσο κοντά πια στο θάνατο; »

Κον-Μπεντίτ (Ντανιέλ). Ήθελε να γυρίσει με τον Γκοντάρ ένα « αριστερό σπαγγέτι  γουέστερν».

Ανρί Λανγκλουά. « Πούλα τη Σινεματέκ ! Όποιος δημιουργεί δεν έχει ανάγκη από αποθήκες με ταινίες », του λέει ο Γκοντάρ , αφού πρώτα έχει δομήσει ολόκληρο τον  «δικό του» Μάη του ‘68 υποστηρίζοντας τη Σινεματέκ του Λανγκλουά.

Αντζανί (Ιζαμπέλ). Θεωρεί ότι είναι «άσχημη» στα πλάνα που της τραβά ο Γκοντάρ στην ταινία « όνομα Κάρμεν». Ανησυχεί για την κάμερα, « η οποία μοιάζει με ερασιτεχνική super-8». Αυτή η κάμερα είναι ένα πραγματικό αριστούργημα, η τελευταία που έφτιαξε ο Μπωβιαλά. Η Αντζανί εγκαταλείπει την ταινία η οποία θα βραβευθεί στη Βενετία για την τεχνική ποιότητα της εικόνας της.

MoMA. Το μουσείο πρότεινε 10.000 δολάρια στον παραγωγό Menahem Golan για την άκρη του χάρτινου τραπεζομάντιλου όπου υπογράφηκε το συμβόλαιο του « Βασιλιά Ληρ». Αρνήθηκε να το πουλήσει.

Μουσεία. Ο Γκοντάρ  αρνήθηκε τις προτάσεις του MoMA (1992), του Guggenheim (1999), και του Λούβρου (2004). Η «εγκατάσταση» που θα ετοιμάσει για το Beaubourg (2006) θα παρουσιαστεί τελικά μισοτελειωμένη: μόνο μακέτες που το μουσείο τελικά δε θα θέλει να αγοράσει.

 

Προηγούμενο άρθροΙστός μεταφραστών στην Πόλη
Επόμενο άρθροΣήμερα τα Λογοτεχνικά Βραβεία του Αναγνώστη

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ