Λευτέρης Ξανθόπουλος
Διαβάζοντας τελευταία, ή μάλλον ξαναδιαβάζοντας τον Επίκτητο του αρχαίου Αττικού Κήπου, συναντήθηκα πάλι με αγαπημένα μου αποσπάσματα γύρω από το αυτονόητο, από τα οποία μεταφέρω:
Αντικείμενο της γνώσης μας είναι το σύνολο της Φύσης και πηγή της οι αισθήσεις μας, χωρίς να αποκλείεται και η συμμετοχή του νου.
Αντιλαμβανόμαστε την αισθητή εξωτερική πραγματικότητα χάρη στα είδωλα, λεπτότατα άτομα που απορρέουν από κάποιο σώμα και μας παρουσιάζουν την εικόνα ενός αντικειμένου.
Η νέα ποιήτρια Έφη Κατσουρού της Γεωγραφίας Προσώπου, αρχιτέκτων το επάγγελμα, έχει στα περιουσιακά της στοιχεία μία ακόμα ποιητική συλλογή, το Εκτός Εποχής από τις εκδόσεις Μετρονόμος, το 2014.
Από την πρώτη κιόλας στιγμή, η Κατσουρού δηλώνει την ταυτότητά της και μας αιφνιδιάζει:
Αν θέλω να με γνωρίσεις, θα σε ταξιδέψω
στα μέρη που φύτεψα τα θραύσματά μου
Είναι λοιπόν ένα είδωλο η ποιήτρια; Ένα σύνολο από λεπτότατα άτομα σύμφωνα με την Επικούρεια φιλοσοφία, που συντίθεται, καταλύεται και επανασυντίθεται απεριόριστα στο χρόνο προκειμένου να σχηματίσει και να μας παρουσιάσει την εικόνα της;
Σ’ αυτόν τον βράχο
έλιωσα
κι εξατμίστηκα.
Ανασυντέθηκα
από τα υπολείμματα
στις οπές
ή ακόμα
Κι εσύ ψιθύρισες στο χειροφίλημα
πως κατάγομαι από περασμένη γενιά
πως τα χέρια μου είναι εύθραυστα και
πως πρέπει να προσέχω να μην ραγίσω
γι αυτό δεν θα μ’ αγγίξεις και φέτος
Φοβάται η Κατσουρού να μην καταλήξει σε μικρά μικρά, σε αμέτρητα αποτμήματα ενώ συγχρόνως γοητεύεται από αυτή την προοπτική και θα έλεγα κιόλας πως την επιδιώκει. Φοβισμένη επιδιώκει να αναφλεγεί, να καεί, να εξαερωθεί για να μαζέψει πάλι ένα ένα τα κομματάκια της, να ξαναγεννηθεί. Να ξεκινήσει τη διαδρομή από την αρχή, σαν τον αρχαίο Σίσυφο. Η ποίηση της Κατσουρού δεν μπορεί να υπάρξει παρά μόνο σαν μια ενότητα από αυτά τα άπειρα αποσπάσματα, που ζουν ως επικούρεια άτομα κάτω από τον ήλιο.
Όταν θα μ’ αγαπάς να γίνεσαι ανελέητος
ήλιος της Φολεγάνδρου μεσημέρι
και
Αν με ανοίξεις
θα βρεις καυτό και άνυδρο καλοκαίρι.
Πόσες φορές δεν κάηκα γι αυτόν τον θησαυρό;
Η Ποίηση, άλλοτε κινείται οριζόντια, παραμένοντας στην ασφάλεια και στην επανάληψη που προσφέρει η επιφάνεια του εδάφους και η ευθεία γραμμή, άλλοτε πάλι κινείται κάθετα, σκάβοντας ριψοκίνδυνα στο χώμα για να βγει σε υγρά και μυστικά σκοτάδια, για να ανακαλύψει στα βάθη τον εαυτό της μέσα από το ανείπωτο και το ανείδωτο.
Η ποίηση της Κατσουρού ακολουθεί διπλή πορεία. Εκεί που νομίζεις ότι ξεκουράζεται ανώδυνα στην επιφάνεια, εκεί και χάνεται σε σκοτεινούς βυθούς θαλάσσης ή σε χωμάτινα βάθη απροσμέτρητα.
Στρέφει έκπληκτη ο βλέμμα προς όλες τις κατευθύνσεις, επιστρατεύει τις αισθήσεις της και ψάχνει, φιλοπερίεργη, οσμίζεται σαν το γατί, σκαλίζει τον κόσμο που την περιβάλλει, τα πράγματα και τους ανθρώπους, πληγώνεται και ματώνει για να σχηματίσει την γεωμετρία αυτού του κόσμου, που θα γίνει και η δική της προσωπική γεωμετρία, η δική της μυθολογία.
Σε άγονες στιγμές και άδεια δωμάτια
θεμελίωσα τη δική μου Ναυπηγική
Η Κοκκινοσκουφίτσα που ξεκινά το ταξίδι της μέσα στο σκοτεινό δάσος γνωρίζει πολύ καλά ότι ο κακός λύκος, μεταμφιεσμένος σε αγαθή γριούλα την περιμένει για να την καταπιεί αλλά δεν φοβάται, προχωρά αποφασισμένη να ανατρέψει το παραμύθι και να στήσει τον δικό της προσωπικό μύθο. Το στοιχείο της γενναιότητας χαρακτηρίζει τις κινήσεις της Κατσουρού.
Δοκιμάζει γεύσεις για πρώτη φορά και άλλοτε ευφραίνεται, άλλοτε πικραίνεται από τις παραξενιές αυτού του κόσμου. Η Έφη ζητάει να πάρει σχήμα. Στέκεται απέναντι στο Γεγονός, το θαυμάζει, το ζει, το καταγράφει. Έπειτα, παρακολουθεί τον εαυτό της να μεγαλώνει και να μεταμορφώνεται και τότε χαμογελάει.
Ο σκύλος μου επιστρέφει τις νύχτες ακούω το πέταγμά του
Ξανάρθα να γίνω γάτα κι ύστερα ψάρι
να γίνω νησί
– στο είπα πως αν ήμουν νησί θα ήμουν εσύ
θυμάσαι; –
Μετουσιώνει ποιητικά τις μικρές καθημερινές αλήθειες, τα μικρά συμβάντα του βίου, ακριβώς εκεί που βρίσκεται κρυμμένη η ποίηση:
Η μαγιά της ποίησης ευδοκιμεί στο – φαινομενικά – ασήμαντο, θα μας πει,
Θεοποίησέ το
Πετάει από νησί σε νησί, διασκελίζοντας με βέβαιες πατημασιές την Χίο, την Σαντορίνη, την Ύδρα, την Φολέγανδρο:
Στις αλυκές των βράχων οι θησαυροί μας
Η μοναχική της φωνή, με πλούσια αποθέματα μετάλλων, κουβαλά και ακουμπάει στα πόδια μας το μεγαλείο, μαζί και το αποτρόπαιο της ζωής. Η Έφη Κατσουρού, χωρίς ωραιοποιήσεις και περιττούς ρομαντισμούς, το μόνο που επιθυμεί είναι να αγαπήσει απόλυτα και να αγαπηθεί απόλυτα.
Η ομορφιά είναι βάρβαρη.
Μην την αφήσεις να μας αλώσει
Αν δεν υπάρχει ο όρος «μεθοδικότητα στον στίχο», τότε προς χάριν της Γεωγραφίας Προσώπου θα πρέπει να τον εφεύρουμε.
Και σε ποιες λοιπόν κατακτήσεις φθάνει η Γεωγραφία Προσώπου, συλλογή με ποιήματα άκρατου αισθησιασμού, που το καθένα τους θροΐζει μυστικά εντός μας;
- Συνείδηση της ιθαγένειας:
Εκεί που η Δύση αγγίζει την Ανατολή
εκεί, γράφονται οι προσευχές
- Συνείδηση των χρωμάτων και των αποχρώσεων:
Αξίζει να δεις αυτό το λευκό να απλώνεται
στα πόδια σου απόλυτο
ή
Και μην ξεχνάς να θυμάσαι
το χρώμα το κόκκινο του καρπουζιού
και να ονειρεύεσαι το καλοκαίρι
και ακόμα:
Να φοράς ρούχα μπλε.
Να μοιάζεις παράθυρο με θέα
Τώρα τα χρώματά σου τα κάνω λέξεις
σου τις διαβάζω και τις αφήνω
να πλημμυρίσουν τις θάλασσες
- Συνείδηση του χρόνου:
Ίσως αργά πληροφορήθηκες πως δεν υπήρξες
παρά κλεψύδρα σε διάκοσμο νησιού
Έμαθα με τα χρόνια να ισορροπώ
να χορεύω στις ακραίες στιγμές
Αν αναρωτηθούμε ποιο είναι το κυρίαρχο χαρακτηριστικό στην ποίηση της Έφης Κατσουρού θα απαντήσουμε με βεβαιότητα: η περιέργεια. Ανοίγεται για να γνωρίσει τον κόσμο με εργαλείο τις αισθήσεις της κατά Επίκουρο και με αρωγό τον νου:
Μέχρι τα ξημερώματα σχεδίαζα τον χάρτη
ολοκληρώνοντας ένα σύγγραμμα
γεωγραφίας προσώπου
Επιβιβάσου στο χάρτινο σώμα μου
μην σε τρομάζει η διαφάνεια του ριζόχαρτου
μπορείς να είσαι σίγουρος με την αλήθεια στα χείλη
Γιατί οι λέξεις είναι ζωντανές
μονάχα όταν ταξιδεύουν
Αν ήμουν νησί / θα ήμουν εσύ
στο χείλος του γκρεμού της / έγινα
Να γνωρίσει το σώμα της, να γνωρίσει τον άλλον δίπλα της, αυτόν που καθρεφτίζει το είδωλό του πάνω στο δικό της είδωλο, να δει και ν’ ακούσει τον κόσμο μέσα της καθώς και όλα τα έμψυχα ή άψυχα που κατοικούν εντός της:
Όσο κι αν ταξιδέψουμε, η θάλασσα,
εφηβεία που δεν θα λύσουμε ποτέ
Και εδώ ανακαλούμε συνειρμικά τον στίχο του Γιώργου Σεφέρη, που είχε γράψει αρκετές δεκαετίες νωρίτερα:
Η θάλασσα που μας πίκρανε
είναι βαθιά και ανεξερεύνητη
Προς το τέλος του βιβλίου της γράφει η Έφη Κατσουρού
Πάντα υπάρχει κάτι
που δεν πρόλαβε να συμβεί
και από αυτό εδώ το βήμα θα προσθέσω κι εγώ: με αυτό το έλλειμμα θα ταξιδεύουμε σε όλη μας τη ζωή Έφη και αυτό που δεν πρόλαβε να συμβεί, πάντα αυτό θα μας λείπει και θα το ψάχνουμε, γιατί
Το ταξείδι είναι σύνθετο
σύμπλεγμα στιγμών και αποχρώσεων.
Θα βουτήξω πιο βαθιά κι από τον ήλιο.-
info: Έφη Κατσουρού: Γεωγραφία προσώπου, Κέδρος 2017
