Του Σπύρου Κακουριώτη.
Με έναν ακόμη τόμο, τον πέμπτο κατά σειράν, «φιλοδωρεί» τους μελετητές το πλούσιο αρχείο του ληξουριώτη φιλόλογου και λόγιου 
(1915-2004), ο οποίος ήλθε πρόσφατα να προστεθεί στη σειρά «Βιβλιοθήκη του Μουσείου Μπενάκη», χάρη στη φροντίδα του ιστορικού Δημήτρη Αρβανιτάκη και της Τασίας Ευθυμιάτου-Αλισανδράτου.
Ένθερμος δημοτικιστής, μαθητής και συνεργάτης του Μανόλη Τριανταφυλλίδη, ο Αλισανδράτος ασχολήθηκε σε όλη τη διάρκεια της ζωής του με κάθε πτυχή του γλωσσικού μας ζητήματος. Τα Κείμενα για τη νεοελληνική γλώσσα αναδεικνύουν με τον ευκρινέστερο τρόπο την πορεία του χαλκέντερου φιλόλογου μέσα από τις ποικίλες γλωσσικές διαμάχες, καταγράφοντας σε μεγάλο χρονικό εύρος τις παρεμβάσεις του, αλλά και την ιδιαίτερη, επτανησιακή, οπτική που προσέφερε στους σχετικούς προβληματισμούς (όπως καταγράφεται στην πρότασή του «για ένα λεξικό της επτανησιακής λογοτεχνίας και της αντίστοιχης δημώδους γραμματείας»).
Από τα πρωτόλεια κείμενα της δεκαετίας του 1930 μέχρι τις επεξεργασμένες αναλύσεις των τελευταίων χρόνων, αναδύεται ο επίμονος αγώνας του για την υπεράσπιση της δημοτικής, όχι μόνο απέναντι στην τεχνητή καθαρεύουσα αλλά και απέναντι στις ακρότητες και τις υπερβολές που την υπονόμευσαν.
Κεντρικό ζητούμενο των παρεμβάσεων του Αλισανδράτου, όπως αποτυπώνεται στις σελίδες του ανά χείρας τόμου, η οργάνωση της γλώσσας μέσα από τη συγκρότηση της γραμματικής, του λεξικού και του συντακτικού της, η θωράκισή της απέναντι στις πιέσεις της επίσημης κρατικής πολιτικής μέχρι το 1974, αλλά και απέναντι στην υπονόμευσή της στη συνείδηση των χρηστών.
Έτσι, πολλά από τα κείμενα του τόμου είναι αφιερωμένα σε πρωτοπόρες μορφές του δημοτικισμού που κινήθηκαν στην ίδια κατεύθυνση. Όχι μόνο τον Τριανταφυλλίδη, αλλά και τον Αχιλλέα Τζάρτζανο, τον Εμμανουήλ Κριαρά κ.ά.
Πέντε ενότητες συγκροτούν τα Κείμενα για τη νεοελληνική γλώσσα: Στην πρώτη εντάσσονται παρεμβάσεις στον τύπο, βιβλιοκρισίες, ομιλίες και κείμενα προβληματισμού για τη νεοελληνική γλώσσα στη διαχρονία της. Η δεύτερη είναι αφιερωμένη στον Μανόλη Τριανταφυλλίδη και την προσφορά του, ενώ στην τρίτη εντάσσονται βιβλιοκρισίες για λεξικά, γραμματικές και συντακτικά. Τέλος, στις επόμενες δύο συγκεντρώνονται κείμενα που σχετίζονται με έργα κορυφαίων ελλήνων λογοτεχνών (Ψυχάρης, Παλαμάς, Θεοτόκης), καθώς και προβληματισμοί για τη χρήση της δημοτικής στην εκπαίδευση (την οποία ο Αλισανδράτος υπηρέτησε ευδοκίμως στο μεγαλύτερο μέρος της ζωής του).
Όπως παρατηρεί προλογίζοντας ο Δ. Αρβανιτάκης, οι θεματικές των κειμένων μάς επιτρέπουν να αντιληφθούμε τόσο την επιρροή που άσκησαν οι απόψεις του Μανόλη Τριανταφυλλίδη στον μαθητή του όσο και την ένταξη του Αλισανδράτου «σε μια χρονικά βαθύτερη παράδοση, στη “σχολή” της σκέψης εκείνης που θα μπορούσε να ονομαστεί “επτανησιακή θεωρία” για τη γλώσσα. Σε αυτούς τους δύο κόσμους χρωστάει όχι μόνο τα μεθοδολογικά εργαλεία της μελέτης του γλωσσικού αλλά κάτι σπουδαιότερο: τη νηφαλιότητα και την απόρριψη κάθε φανατισμού, την οργανική σύνδεση της επιλογής του γλωσσικού οργάνου με τις ανάγκες της εκπαίδευσης, με τις προοπτικές της λογοτεχνίας, με την αυτοσυνειδησία του έθνους».
info
Γιώργος Γ. Αλισανδράτος
Κείμενα για τη νεοελληνική γλώσσα
Μουσείο Μπενάκη
Αθήνα 2017
Σελ. 384
