Του Γιώργου Γώτη (*).
Οι βιβλιοθήκες δημόσιες ή δημοτικές με προεξάρχουσα την Εθνική πέραν από αποθήκες βιβλίων και αρχειακού υλικού, όπως κυρίως τις έχουμε συνηθίσει από τον ρόλο που τους επεφύλαξε η έλλειψη πολιτικής και οράματος των κρατούντων για το βιβλίο και την διάδοση της γνώσης στα ευρύτερα στρώματα, απετέλεσαν σε κάποιες στιγμές του νεοελληνικού βίου υπό την διοίκηση φωτισμένων διευθυντών και συμβουλίων κύτταρα γνώσης και πνευματικές εστίες για την κοινωνία.
Στις ημέρες μας που η κρίση βαθαίνει και εκτείνεται σε όλους τους τομείς καλούνται να ξαναβρούν και να επανακαθορίσουν τον σκοπό της δημιουργίας των. Είναι αδήριτος ανάγκη τώρα που έχουμε διανύσει πλέον την πρώτη δεκαετία του εικοστού πρώτου αιώνα με τις ανάγκες και τις απαιτήσεις να έχουν πολλαπλασιαστεί γινόμενες ταυτόχρονα και πιο σύνθετες, να οραματισθούμε την ιδανική τους λειτουργία δίνοντάς τους νέο περιεχόμενο ύπαρξης και δράσης. Με σύμμαχο και συνεργό τις τεχνολογικές δυνατότητες που έχουμε στην διάθεσή μας μπορούν να υπερβούν τα στενά όρια των κτιρίων τους και να επιτελέσουν αμφίδρομη λειτουργία, από τη μια την διάδοση της γνώσης προς όλες τις κατευθύνσεις, και από την άλλη την προσέλκυση αλλά και την δημιουργία αναγνωστών.
Δικτυακοί κόμβοι προσβάσιμοι από κάθε αναγνώστη μπορεί να αποδειχτούν τα χρήσιμα εργαλεία κατεύθυνσης. Γνωρίζω καλά ότι η ηλεκτρονική ανάγνωση λόγω της ευκολιών που προσφέρει κατακτά όλο και μεγαλύτερη μερίδα αναγνωστικού κοινού όπως και το ότι ασκεί διαφορετική από την γοητεία της κλασσικής ανάγνωσης ενός βιβλίου. Αφαιρεί πολλές φορές την χαρά του τυχαίου κατά την αναζήτηση ενός βιβλίου στα ράφια μιας βιβλιοθήκης στερώντας έτσι παράλληλες αναγνώσεις, όπως και την επαφή με το έντυπο μέσω περισσοτέρων πέραν της οράσεως αισθήσεων. Η υποβολή που ασκεί πολλές φορές στον αναγνώστη ο συνδυασμός αυτών των αισθήσεων που απορρέουν π.χ. από τον όγκο του βιβλίου, την τυπογραφική εμφάνιση, την εικονογράφηση, την οικογένεια των στοιχείων για τους μυημένους, την ποιότητα του χαρτιού αλλά και από το εξώφυλλο, δοκιμασμένα από τον χρόνο χαρακτηριστικά, συμπληρώνει το περιεχόμενο ενός βιβλίου. Όλα τα παραπάνω βέβαια έχουν ως αντίβαρο την ευκολία της πρόσβασης από παντού και οποιαδήποτε ώρα. Σε αυτό το σημείο μπορούμε να σταθούμε και να προσδιορίσουμε τον νέο ρόλο της βιβλιοθήκης που θα εξασφαλίσει, θα κατευθύνει, καθοδηγώντας αυτήν την πρόσβαση μέσω των έγκυρων πληροφοριών που θα παρέχει. Αλλά και στον κλασσικό αναγνώστη τον εθισμένο στην μυρωδιά και την αφή του χαρτιού θα πρέπει να παρέχεται η δυνατότητα και τα μέσα να αισθάνεται μέλος μιας ευρύτερης αναγνωστικής κοινότητας μέσω κοινών δράσεων κατά την αναζήτηση της γνώσης. Δραστηριότητες με διοργανώτρια τη βιβλιοθήκη εν συνεργασία με άλλους φορείς μπορούν να αποτελέσουν το άνοιγμα προς την κοινωνία, αλλά και τον προσεταιρισμό της από αυτήν, εξασφαλίζοντας έτσι την ενεργό παρουσία και παρέμβασή της.
Για τον ερευνητή, τον ιστορικό, τον επιστήμονα, τον καλλιτέχνη, είναι αναγκαίο και πρέπει να είναι ο αρωγός και ο εμψυχωτής κάθε προσπάθειάς του μέσω του αρχειακού της υλικού. Θα μπορούσε να οργανώσει θεματικά αρχεία των οποίων η πληρότητα και η ευχρησία θα αποτελούσε στοιχείο κύρους και πόλο έλξης.
Το άνοιγμα προς αναγνώστες μικρότερης ηλικίας μέσω σχολικής κατεύθυνσης αλλά και συμμετοχής σε διαδραστικά εκπαιδευτικά προγράμματα και παιγνίδια για την κατάκτηση γνώσης, θα δημιουργήσει τους μελλοντικούς αναγνώστες.
Όλα αυτά και πολλά ακόμα θα μπορούσαν να γίνουν είτε σε μεγακλίμακα σε εθνικό επίπεδο, ή σε μικροκλίμακα σε επίπεδο τοπικών δημόσιων και δημοτικών βιβλιοθηκών.
Η Εθνική Βιβλιοθήκη μέσω επαφών με άλλες βιβλιοθήκες του εξωτερικού μπορεί να επεκτείνει τις δράσεις της και να βελτιώσει τη λειτουργία της παρέχοντας υπηρεσίες προς αναγνώστες και ερευνητές σε διεθνές επίπεδο. Με την κατάλληλη οργάνωση να καταστεί παγκόσμιο κέντρο ελληνικών σπουδών. Παράλληλα με ανάλογες δράσεις και με την κατάρτιση εσωτερικού δικτύου βιβλιοθηκών να παρέχει βοήθεια και υποστήριξη προς τις άλλες μικρότερες.
Δεν επεκτείνομαι σε τρόπους και αναλυτικές περιγραφές που θα μπορούσαν να αποτελέσουν το περιεχόμενο ενός άλλου κειμένου, επιλέγοντας να παραμείνω στο γενικό πλαίσιο.
Είμαι γνώστης των προβλημάτων που υπάρχουν, αλλά και των παραδειγμάτων που εξαιρούνται επιβεβαιώνοντας τον κανόνα και μπορώ να φανταστώ πολλά από αυτά που θα αναδείξει αυτός ο νέος τρόπος λειτουργίας. Όπως και το ότι η Εθνική Βιβλιοθήκη υποβαθμίστηκε και απαξιώθηκε ο ρόλος της ώστε να οδηγηθεί στην σημερινή δεισλειτουργική της κατάσταση.
Όμως σήμερα με την ευκαιρία που δίνει η κατασκευή από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος του νέου κτιρίου της Εθνικής Βιβλιοθήκης στο Φάληρο, ενός κτιρίου πολλαπλών δυνατοτήτων προσαρμοσμένου στις απαιτήσεις της εποχής μας, η πρόκληση για την εφεύρεση νέου οράματος για το μέλλον και τον επανακαθορισμό της λειτουργίας της είναι μεγάλη.
(*) Ο Γιώργος Γώτης είναι συγγραφέας
Προσπαθώντας να μην κάνω κατάχρηση του χώρου για σχόλια, μπορείτε να δείτε το σχόλιό μου στο προσωπικό μου blog: http://infoscienceaddict.blogspot.gr/2013/05/blog-post_25.html
Ευχαριστώ,
Αφροδίτη Φράγκου
MSc Βιβλιοθηκονόμος
Ο εκσυγχρονισμός με την ψηφιοποίηση αρχείων, εύκολη πρόσβαση από το διαδίκτυο, οργάνωση εκδηλώσεων κι εκθέσεων είναι πιστέυω το κλειδί για να πάνε μπροστά όλες οι δημόσιες και μη βιβλιοθήκες και να γίνουν από απαρχαιωμένες αποθήκες κοιτίδες πολιτισμού. Για παράδειγμα το ξέρατε πως στον Φιλολογικό Σύλλογο Παρνασσός εν έτει 2013 γυναίκες, σύμφωνα με το καταστατικό, δε γίνονται δεκτές ως μέλη;;;!!! Τέτοιες τακτικές τον εικοστό πρώτο αιώνα τι εξυπηρετούν; Βαλκάνιοι είμαστε με δυτικό “λούστρο” δυστυχώς ακόμα…