Σπύρος Κακουριώτης.
«Η Ιστορία, δυστυχώς, δεν διδάσκει. Μας βοηθά μεν να διευρύνουμε την αντίληψή μας, όμως τα λάθη του παρελθόντος είμαστε καταδικασμένοι να τα επαναλάβουμε γιατί και οι άνθρωποι είμαστε αδιόρθωτοι, που λένε, αλλά και οι καταστάσεις αλλάζουν διαρκώς»… Με αυτά τα λόγια απαντούσε, πριν από ένα χρόνο, σε ερώτηση για τα «διδάγματα» που μπορούμε να πάρουμε σήμερα από το ’21, ο ιστορικός Βασίλης Κρεμμυδάς, που έφυγε από τη ζωή τα ξημερώματα της Κυριακής, σε ηλικία 82 ετών.
Ιστορικός της γενιάς που διαμορφώθηκε επιστημονικά στη Γαλλία τη δεκαετία του ’60, αφιέρωσε το έργο του κυρίως στην οικονομική ιστορία της οθωμανικής περιόδου και της Επανάστασης του 1821, ασκώντας σημαντική επίδραση στις ιστορικές σπουδές των δεκαετιών του ’70 και του ’80.
Μέσα από το έργο του ανέτρεψε πολλούς από τους καθιερωμένους μύθους, συμβάλλοντας στην ανάδειξη των οικονομικών και κοινωνικών συνθηκών που λειτούργησαν ως καταλύτης για την έκρηξη της Επανάστασης. Ερευνητής παλαιάς κοπής, παρέμεινε μέχρι τέλους προσκολλημένος στην αρχειακή έρευνα, υπερασπίζοντας με πάθος και μαχητικότητα τις απόψεις του στις θεωρητικές διαμάχες για τον προσανατολισμό της ιστοριογραφίας, πιστεύοντας πως ό,τι ξέφευγε από τον κανόνα άνοιγε τις πόρτες στον «μεταμοντέρνο ανορθολογισμό».
Γεννημένος το 1935 στη Μεσσήνη, όπου έζησε την Κατοχή και τον Εμφύλιο, πήρε πτυχίο Ιστορίας και Αρχαιολογίας από το Πανεπιστήμιο Αθηνών το 1959. Στα 1964-1967 έκανε μεταπτυχιακές σπουδές οικονομικής και κοινωνικής ιστορίας στο Πανεπιστήμιο της Λυόν και στην Ecole Pratique des Hautes Etudes στο Παρίσι, ενώ ολοκλήρωσε τη διατριβή του για Το εμπόριο της Πελοποννήσου στον 18ο αιώνα το 1972, στο ΑΠΘ. Το 1981 εκλέχτηκε υφηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών με το βιβλίο Συγκυρία και εμπόριο στην προεπαναστατική Πελοπόννησο, 1793-1821 (Θεμέλιο, 1980). Παράλληλα με την εκπόνηση της διατριβής του, εργαζόταν στην ιδιωτική εκπαίδευση (αρχικά στο Λύκειο Ζηρίδη και κυρίως στη Σχολή Μωραΐτη), όπου δίδαξε επί 17 χρόνια.
Από το 1979 έως το 1982 προσελήφθη ως ειδικός επιστήμων στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, του οποίου στη συνέχεια εκλέχτηκε τακτικός καθηγητής, ενώ το 1987 εξελέγη καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Ήταν ομότιμος καθηγητής του ΕΚΠΑ, μέλος της Επιτροπής Τέχνης και Πολιτισμού της Βουλής και διευθυντής της υπηρεσίας «Αρχεία Πρωθυπουργού, Υπουργών, Υφυπουργών και της Γενικής Γραμματείας της Κυβέρνησης».
Ο Βασίλης Κρεμμυδάς άφησε πίσω του πλούσιο συγγραφικό έργο, το οποίο επικεντρώνεται κυρίως στην ιστορία της Επανάστασης του 1821 και στην οικονομική και κοινωνική πραγματικότητα της προεπαναστατικής περιόδου. Παράλληλα, όμως, τα τελευταία χρόνια, ξεκινώντας από αφηγήσεις στον εγγονό του, συνέγραψε και αρκετά «παραμύθια», μέσα από τα οποία ξετυλίγεται, με εύληπτο τρόπο, η καθημερινή ζωή των ναυτικών του 19ου αιώνα (Καθημερινές ιστορίες για τα καράβια, Καλειδοσκόπιο, 2005, «Ώρα καλή στην πρύμνη σου κι αέρας στα πανιά σου…», Τυπωθήτω, 2010), η εμπειρία της μετανάστευσης (Ο θείος από την Αμερική, Τυπωθήτω, 2012), της Κατοχής (Εσύ πώς έζησες μικρός, παππού;, Τυπωθήτω, 2013), αλλά και η εμπειρία του στην εκπαίδευση (Ήταν μια φορά ένας δάσκαλος…, Τυπωθήτω, 2017).
Μια αυτοβιογραφική συνέντευξή του στους νεότερους ιστορικούς Έφη Γαζή και Βαγγέλη Καραμανωλάκη περιλαμβάνεται στην ιστοσελίδα του ερευνητικού προγράμματος «Η ελληνική ιστοριογραφία στον 20ό αιώνα. Η συγκρότηση των νεοελληνικών σπουδών» και μπορεί κανείς να την παρακολουθήσει εδώ: http://historiography.gr/index.php/el/encounters-with-historians-4/βασίλης-κρεμυδάς (απαιτείται απλή εγγραφή).
* Η κηδεία του Βασίλη Κρεμμυδά γίνεται σήμερα Δευτέρα 13 Νοεμβρίου, από το Α’ Νεκροταφείο Αθηνών, στις 4.00 μ.μ.
