Γράφει η Αργυρώ Μουντάκη (*).
Σε διαφορετικά μήκη και πλάτη, χρόνους και εποχές έγραψαν ο σπουδαίος μας ποιητής, ο Όμηρος, και ο θεμελιωτής της ψυχανάλυσης Siegmund Freud τα πολύ σημαντικά για την ανθρωπότητα έργα τους. Και μπορεί ο Όμηρος να μην γνώριζε την θεωρία της ορμής της ζωής κι εκείνη της ορμής του θανάτου όπως τις είχε περιγράψει και ερμηνεύσει ο Freud, όμως τις εφάρμοσε επακριβώς στα δύο αξεπέραστα στους αιώνες έργα του, την Ιλιάδα και την Οδύσσεια. Αν κοιτάξουμε από απόσταση τα δύο βιβλία, η Ιλιάδα είναι μία απεικόνιση της θεωρίας της ορμής του θανάτου, και η Οδύσσεια μία απεικόνιση της θεωρίας της ορμής της ζωής. Στην Ιλιάδα διάσπαρτα παντού το μίσος, η καταστροφή, ο πόλεμος, στην Οδύσσεια η λαχτάρα για ζωή, επιβίωση, επαναπατρισμό, η αγωνία του παλιννοστούντα να σταθεί στην «καμένη» – λόγω της απουσίας του – γη, στην πατρίδα του. Η ορμή της ζωής επακόλουθο της ορμής του θανάτου.
«Τελευταία νέα από την Ιθάκη», τελευταία νέα από την Ελλάδα μήπως; Σε μια χώρα που μάλλον ζει ακόμα την Ιλιάδα της ο Κώστας Ακρίβος έρχεται να μιλήσει για την ορμή της ζωής του Οδυσσέα και των δορυφόρων του. Ο συγγραφέας, λογοτέχνης που γνωρίζει τις προεκτάσεις του ρόλου του κεντρικού ήρωα αλλά και των δευτερευόντων ηρώων σ’ ένα λογοτεχνικό πόνημα, δημιουργεί 26 ραψωδίες, ξεπερνώντας τον Όμηρο σε δύο, και παρουσιάζοντας σε κάθε ραψωδία-κεφάλαιο μία εσωτερική μικρή Οδύσσεια, με κάθε ήρωα να έχει διττό ρόλο, να είναι και Οδυσσέας αλλά και ένας δορυφόρος αυτού. Πώς γίνεται αυτό; Όπως η αληθινή ζωή, όπου ο κάθε ένας διάγει την δική του Οδύσσεια και συνάμα παίζει και έναν δεύτερο βασικό ρόλο σε ένα ευρύτερο κυκλικό πλαίσιο, σε μία ευρύτερη, ίσως και συλλογική – μας θυμίζει άραγε τίποτα αυτό; – Οδύσσεια.Μικρά διηγήματα, αυτοτελή από τη φύση του όρου, ήρωες που ο κάθε ένας παλεύει να φτάσει στην Ιθάκη του ενώ συνάμα τελεί κι έναν άλλο ρόλο, Οδυσσέας και Τηλέμαχος συνάμα, Οδυσσέας και Καλυψώ συνάμα, Οδυσσέας και Αγαμέμνονας συνάμα, Οδυσσέας και Ναυσικά συνάμα, Οδυσσέας και Πηνελόπη συνάμα, Οδυσσέας και Αντίνοος συνάμα, κι όμως… Οδυσσέας και Αντίνοος συνάμα. Ακόμα και στην περίπτωση του Αντίνοου η ορμή θανάτου, που έχει κυριεύσει τον Αντίνοο, εδώ έναν γνωστό δωσίλογο, καλύπτει στο μυαλό του ήρωα τους δικούς του στόχους, τον δικό του, εσφαλμένο μεν και κατάπτυστο, αλλά πραγματικά δικό του δρόμο για την δική του Ιθάκη, άσχετα αν η ορμή ζωής του Έλληνα, του πραγματικού Οδυσσέα κατάφερε και του τον έκοψε.
Και στο τέλος ο απόλυτος Οδυσσέας,: Ανακαλεί αυτόν που θέλει να είναι στις απαρχές του αρχαίου Οδυσσέα: μαχητής, ορμητικός, αισιόδοξος, πολυμήχανος και νικητής. Εκφραστής της ορμής της ζωής.
Οι ήρωες στα περισσότερα διηγήματα στέκουν ή προσπαθούν να σταθούν σε μεταπολεμικές περιόδους της ελληνικής ιστορίας, που βιώνουν ακόμα τους κραδασμούς των ταραγμένων χρόνων. Μία λογοτεχνική παραλληλία με τα ηρωικά έπη της Ιλιάδας και της Οδύσσειας ωραία πλεγμένη και δοσμένη στο βιβλίο του Ακρίβου. Έπειτα από την Ιλιάδα, έπειτα από τον πόλεμο, η Οδύσσεια, έπειτα από κάθε δύσκολη περίοδο της Ελλάδας, ξεκινάει πάντα μια Οδύσσεια για τη χώρα, για να βρει τον ρυθμό της, να βρει την ταυτότητά της, να επιστρέψουν οι Έλληνες στην Ελλάδα, μεταφορικά αλλά συχνά και πραγματιστικά. Μήνυμα αισιοδοξίας ή λογοτεχνική προοικονομία με την ελπίδα της ρεαλιστικής αποτύπωσης από τον συγγραφέα αναφορικά με τον σύγχρονο «πόλεμο»;
Αν το «Αλλάζει πουκάμισο το φίδι» μίλαγε για την ανάγκη να σταθούμε στα πόδια μας ανασύροντας στηρίγματα από την ιστορία και τον πολιτισμό μας, το «Τελευταία νέα από την Ιθάκη» δίνει το στεγνό από συναισθηματισμούς μήνυμα της επιβίωσης, το μήνυμα του μαχητή, την ανάγκη του επαναπατρισμού. Δίχως ιστορικά ή πολιτιστικά ερείσματα. Δίχως ρομαντισμό. Την άγρια και επιτακτική ανάγκη να πατήσεις πάτρια εδάφη, τον νόστο, τη λαχτάρα για επιστροφή στην ατομική Ιθάκη, στη συλλογική μας Ιθάκη.
info: Κώστας Ακρίβος, Τελευταία νέα από την Ιθάκη, Μεταίχμιο, 2016
(*) H Αργυρώ Μουντάκη είναι συγγραφέας-εκπαιδευτικός
