Του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου
Το πρώτο βιβλίο της Ειρήνης Κουρουπάκη έχει τίτλο Ωχρή φωτιά και κυκλοφόρησε το 2002 με λογοτεχνικό ψευδώνυμο (Ειρήνη Μιγάδη). Δεν το έχω διαβάσει, έχω όμως αρκετά να πω για το δεύτερο έργο της, το μυθιστόρημα Ο αίλουρος τη νύχτα, που κυκλοφόρησε πριν από λίγο καιρό από τις εκδόσεις της Εστίας. Η συγγραφέας έχει απασχοληθεί επαγγελματικά με τη δικηγορία, τη δημοσιογραφία και τα εικαστικά και το τελευταίο φαίνεται αμέσως στο πολυσέλιδο τωρινό βιβλίο της, που είναι η εξιστόρηση της ζωής ενός ζωγράφου ο οποίος αρχίζει τη διαδρομή του από ένα μικρό χωριό της Κρήτης (λίγο έξω από την Κνωσό) για να φτάσει σύντομα μέχρι τη Νέα Υόρκη απ’ όπου και θα κατακτήσει τη διεθνή σκηνή.
Ο Φοίβος Μαυρίδης αποτελεί επινοημένο πρόσωπο και η βιογραφία που ξετυλίγεται στις σελίδες του μυθιστορήματος της Κουρουπάκη είναι μυθοπλαστική. Η μέθοδος παρόλα αυτά με την οποία αρθρώνεται η αφήγηση παραπέμπει στη λογοτεχνία των τεκμηρίων. Έξι διαφορετικοί αφηγητές καταθέτουν τη μαρτυρία τους σε έναν ερευνητή, τον Πλούταρχο Ι. Δαμασκηνό, ο οποίος έχει αναλάβει να συγκεντρώσει υλικό για την προσωπικότητα και το έργο του Μαυρίδη ενώ τa λεγόμενά τους μαρτυρίες τους έρχεται να συμπληρώνει κι ο ίδιος ο ζωγράφος με μια μακροσκελή του συνέντευξη. Και οι επτά αφηγήσεις είναι μονολογικές, χωρίς ερωτήσεις και σχόλια από την πλευρά του ερευνητή, αλλά και χωρίς ιδιαίτερες γλωσσικές ή υφολογικές αποκλίσεις μεταξύ τους, με την εξαίρεση του Μανούσου ο οποίος μιλάει σε τοπικό ιδίωμα, αναδεικνύοντας όλη την αφέλεια και συνάμα την ευστροφία τού λαϊκού προφορικού λόγου.
Ένα είναι το νήμα που συνδέει τα πρόσωπα και τις καταστάσεις στο βιβλίο της Κουρουπάκη: το κυνήγι και το νόημα της τέχνης. Ο Φοίβος, ο οποίος είναι τέκνο της γενιάς του 1980, παλεύει σε κάθε τα στάδιο της καριέρας του (από τα πρώτα, ανιχνευτικά βήματα μέχρι την κορύφωσή της) σφηνωμένος ανάμεσα στις ορμέμφυτες δυνάμεις που νιώθει να καθοδηγούν τον χρωστήρα του και στους κανόνες που ξέρει πως πρέπει να εφαρμόσει στην έκφρασή του αν θέλει να φτάσει στη μεγάλη επιτυχία. Κατόπιν αυτού τα πάντα μοιάζει να μένουν ανοιχτά. Η τέχνη που ξεκινάει από ένα κρητικό χωριουδάκι μπορεί να αποκτήσει παγκόσμιες διαστάσεις ενώ και όσα συμβαίνουν σε ένα διεθνές κέντρο της τέχνης όπως η Νέα Υόρκη δεν αργούν να πάρουν την άγουσα για την επιστροφή στον ταπεινό γενέθλιο τόπο μεταμορφωμένα τώρα σε απόσταγμα καλλιτεχνικής πείρας και σοφίας.
Ο Αίλουρος τη νύχτα έχει πολλές μυθιστορηματικές αρετές: σφιχτό έλεγχο της πληθώρας των αφηγηματικών προσώπων, συνεκτική δράση, απρόσμενες τροπές της πλοκής (κυρίως μέσω των πολλαπλών μεταβολών που επιφυλάσσουν στην τύχη του Φοίβου οι οικογενειακές και οι ερωτικές του περιπέτειες), πυκνές μετακινήσεις στον χώρο και τον χρόνο, όπως και στοιχεία δοκιμιακής γραφής που δεν καταλήγουν ποτέ εγκεφαλικά. Το σημαντικότερο ωστόσο προσόν του βιβλίου είναι άλλο: η ικανότητα της Κουρουπάκη να δαμάσει τον παρορμητικό χαρακτήρα του Φοίβου χωρίς να του στερήσει τη ζωντάνια. Και συμβάλλει νομίζω τα μάλα σε κάτι τέτοιο η εγνωσμένη πορεία του, από ένα σημείο και πέρα, προς τον θάνατο, που καταφέρνει να εξισορροπήσει στοχαστικά –αν και άκρως επώδυνα- τον απείθαρχο ψυχισμό του.
info: Ειρήνης Κουρουπάκη, Ο Αίλουρος τη νύχτα, Βιβλιοπωλείον της Εστίας
