Γιώργος Βέης.
«Έκλεισα τα μάτια ∙
το αστέρι με τις πέντε ακτίνες αρχίζει
αμέσως να τρεμοπαίζει στα όνειρά μου».
Χο Τσι Μινχ, «Άγρυπνος»
Στην καρδιά του Ανόι. Δεν βλέπω για την ώρα άστεγους στους δρόμους. Τους αναζητώ στα πάρκα, στις πλατείες, στα υπόστεγα των μισοτελειωμένων οικοδομών. Έχω το νου μου να βρω κάποια από τα πρόσφατα ίχνη τους, τα άδεια χαρτόκουτα, τις συλλογές έστω των πλαστικών μπουκαλιών ή τις τρύπιες τσάντες της απελπισίας. Στα εγκαταλελειμμένα, στα ετοιμόρροπα σπίτια της άθλιας τύχης, ψυχή. Άδικος κόπος. Απλώς δεν υπάρχουν. Στο κέντρο της πόλης τουλάχιστον. Μαθαίνω όμως ότι κρύβονται αλλού, σε πιο απόμερα στέκια, μακριά από τα μάτια της Αστυνομίας, η οποία περιπολεί σχολαστικά στους κεντρικούς δρόμους. Ο καθρέφτης της πρωτεύουσας δεν χωράει τα είδωλα της ατομικής αποτυχίας. Το σύστημα θέλει να διαγράψει ό, τι το διαψεύδει στην καθημερινή πράξη. Και μάλιστα με αδιάσειστα στοιχεία. Όσες μέρες και νύχτες περιφέρομαι εδώ, οι υπόνοιες μιας οριακής πενίας, τα φαντάσματα των αστέγων δεν σταματούν να με ακολουθούν. Δεν έχω ζήσει άλλωστε σε καμιά πόλη χωρίς αστέγους. Είναι τα αρνητικά εμβλήματα της ζωής των άστεων. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει με ακρίβεια τον αριθμό τους στο Βιετνάμ. Ούτε βέβαια των παιδιών εκείνων, που έχουν μάθει να μεγαλώνουν μακριά από τα σπίτια τους. Απόβλητα και ξεγραμμένα, κυρίως τα εξώγαμα ή όσα γεννήθηκαν μετά από βιασμούς. Μαζί τους τριγυρνούν κι όσα κατάφεραν να ξεφύγουν τελικά από τον εγκληματία διακινητή τους και ντρέπονται τώρα να γυρίσουν στην οικογένειά τους. Μετά τα όσα πέρασαν με τα αδίστακτα αφεντικά τους, η επιστροφή στο σπίτι θα πρέπει να λογίζεται άλλη μια διολίσθηση στο όνειδος.
*
Μεσημέρι, η παράγραφος της Τράπεζας: καθαριότητα, μικρές ουρές, αναμενόμενα, πλην όμως καλά διατυπωμένα χαμόγελα των υπαλλήλων, όταν ολοκληρώνεται με επιτυχία η οποιαδήποτε συναλλαγή. Η αγγλική γλώσσα αποδεκτή. Σχεδόν οικεία. Φρουροί μέσα κι έξω από τους χώρους εργασίας. Η τάξη είναι ο ζωτικός ρυθμός. Η ανάσα του Κόμματος. Η επαιτεία, μια ανορθογραφία της κοινωνικής στράτευσης. Κρίνεται με τη συνήθη αυστηρότητα, η οποία διακρίνει τον άτεγκτο καθοδηγητή της ιδεολογίας. Συνιστά τον εφιάλτη του μανιφέστου της ευμάρειας, όταν από λάθος σκίζεται μια από τις καλύτερες σελίδες του.
*
Άλλη μια περιδιάβαση στο Ναό της Λογοτεχνίας. Το επιτρέπουν άλλωστε οι ευνοϊκές συγκυρίες. Το φως του Γενάρη πρωτίστως. Ο καλός οδηγός όλων, κήρυκας στιλπνότητας και ακριβολογίας. Στο βάθος του κήπου η αίθουσα με το ομοίωμα του Κομφούκιου. Το ύψος του φτάνει τα τέσσερα μέτρα περίπου. Οι απαραίτητοι φρουροί του, στα δεξιά και στα αριστερά, πιστοί μαθητές, που δεν τον αφήνουν από τα μάτια τους, έχουν κι αυτοί τις ίδιες διαστάσεις. Φαίνεται ότι συνεννοούνται νοερώς μέσα σ΄ αυτό τον χώρο επί αιώνες. Δεν αισθάνονται την ανάγκη να περιηγηθούν τον κήπο. Δεν εκτίθενται στις αλλαγές του καιρού, αδιαφορούν για τις εναλλαγές των εποχών. Έχουν επίγνωση της αποστολής τους. Το ιερατικό κόκκινο χρώμα των ενδυμασιών ανακαλεί εμμέσως τις λαμπρές τελετές της επίσημης έναρξης και της ανακουφιστικής λήξης των μαθημάτων. Τα κεριά δεν σβήνουν, διαιωνίζουν ευλάβεια και προσήλωση σε αρχαίες δομές σκέψης. Σκιές στους τοίχους, κλειστά παράθυρα, θυμιάματα διακριτικά, ψίθυροι με φειδώ. Διάκοσμος που προσέχει κατανυκτικά τις λεπτομέρειές του. Η ατμόσφαιρα υπαινίσσεται διάρκεια σεβασμού στην πρακτική σοφία, ό, τι δηλαδή χαρακτηρίζει στο σύνολό της την ασιατική απόκλιση. Αντιλαμβάνομαι ότι το μουσάκι του χαμογελαστού Κομφούκιου, αυτή η λεπτή, επίμονη γραμμή που φτάνει ως χαμηλά στο στήθος του, θυμίζει το αντίστοιχο, πασίγνωστο υπογένειο του Χο Τσι Μινχ. Ομοιότητα, η οποία ασφαλώς κάνει τους Βιετναμέζους να επιφυλάσσουν στους εαυτούς τους τίτλους κάποιας μακρινής, πάντως ουσιαστικής πνευματικής συγγένειας με τον μεγάλο σοφό από την Κίνα. Ενδομύχως θεωρούνται συνεχιστές της ίδιας πολιτικής, εκείνης δηλαδή που αφορά στην πληρότητα και αποτελεσματικότητα της κρατικής πρόνοιας. Δεν χρειάζονται εδώ οι κομματικές αφίσες, οι σημαίες της Λαϊκής Δημοκρατίας του Βιετνάμ, τα υστερικά μεγάφωνα της προπαγάνδας, τα οποία κατακλύζουν για παράδειγμα μια άλλη Λαϊκή Δημοκρατία, εννοώ εκείνη της Βόρειας Κορέας. Αρκεί το γενάκι του Κομφούκιου- Χο Τσι Μινχ, μια χαριτωμένη συνδήλωση πνευματικής ετοιμότητας, για να παραπέμψει στο πολιτειακό ιδίωμα του Έθνους. Γενάκι φερέφωνο του βιετναμέζικου εκλεκτισμού.
*
Βγαίνοντας έξω, παίρνω δυο φωτογραφίες. Στην πρώτη μονοπωλεί την προσοχή του φακού μια από τις σημαίνουσες, υπερτροφικές χελώνες του προαυλίου. Το κεφάλι της βαρύ, αλλά ελαφρώς ανασηκωμένο. Μια απεικόνιση ανυπέρβλητης θέλησης. Ένας επαρκέστατος αχθοφόρος των πολύτιμων γνώσεων, ν’ αντιπροσωπεύει επαξίως το βασίλειο των ζώων στο βασίλειο της νόησης στο διηνεκές. Στη δεύτερη κυριαρχεί μια στήλη υπερηφάνειας. Σαν κορυφή επόπτη φάρου, που διακηρύσσει την αξιοσύνη κάποιων σπουδαστών, καταγράφοντας τα ονόματά τους. Πρόκειται για μιαν ακόμη αναφορά δικαιολογημένης έπαρσης. Αναρωτιέμαι, μήπως κι εδώ, σ΄ αυτό το ιδιάζον εκπαιδευτικό ίδρυμα, υπήρξαν οι «λόγοι σοφών ως τα βούκεντρα και ως ήλοι πεφυτευμένοι», όπως τους θέλει ο ελληνίζων Εκκλησιαστής. Τηρήθηκε άραγε διαχρονικά ένα έθιμο αυστηρών τιμωριών ή υιοθετήθηκε αντιθέτως μια άλλη στρατηγική παιδείας, πιο ήπια, πιο μουσική; Μπορώ να υποθέσω αναφιλητά, σκυμμένα κεφάλια της απογοήτευσης, γόους κι επευφημίες. Αν κάτσω κι άλλο στο φιλόξενο κήπο, θα μπω για τα καλά στον κόσμο μιας διιστορικής συγκίνησης. Οι γονείς, ακούω, πιστεύουν ακράδαντα ακόμη και σήμερα ότι τα παιδιά τους ευνοούνται κατά πολύ, σημειώνοντας εμφανή πρόοδο στις σχολικές τους επιδόσεις, αν περάσουν έστω και μια φορά από τον κήπο του Ναού της Λογοτεχνίας. Αν μυηθούν στο άγγιγμα των ιερών στηλών της γνώσης. Προλήψεις, πλην όμως γεμάτες στοργή. Το μέλλον των μαθητών χτίζεται κυριολεκτικά στο ένδοξο παρελθόν του Ναού. Συντάσσομαι στο κλίμα αυτής της ανυπόκριτης προσήλωσης στην παράδοση της μάθησης. Είμαι βέβαιος ότι χρειάζομαι πράγματι την αθωότητα αυτής της συμπεριφοράς. Ακόμη και ο αέρας διδάσκει ήθος σ΄ αυτή την πτυχή του Ανόι.
**********
