του Χρήστου Τσιάμη (Γράμμα από το Μανχάταν).
Το διάβασμα μου έχει γίνει συνήθεια που χρειάζεται να την τροφοδοτώ ακόμα κι όταν δεν κρατάω στα χέρια μου βιβλίο, εφημερίδα, ή περιοδικό (ή τέλος πάντων οποιοδήποτε άλλο στοιχειοθετημένο υλικό). Φορές πιάνω τον εαυτό μου να διαβάζει τον περίγυρο, τη διάταξη του χώρου, τη σχέση των αντικειμένων μεταξύ τους, το μεταβαλλόμενο τοπίο των εμψύχων. Το τελευταίο μου παρατεταμένο ανάγνωσμα αυτού του είδους ήταν η Εθνική Ελλάδος ποδοσφαίρου. (Ναί διαβάσατε σωστά). Αρχισα να την παρακολουθώ στο στάδιο των Κόκκινων Ταύρων της Νέας Υόρκης, στο τελευταίο της παιχνίδι προετοιμασίας πριν ταξιδέψει στη Βραζιλία γιά το Παγκόσμιο Κύπελλο. Κατόπιν, γιά τρείς βδομάδες περίπου, συνέχισα να την παρακολουθώ (τουτέστιν να τη διαβάζω) σε κάθε της παιχνίδι στην τηλεόραση και στις ανάκατες επαναλήψεις των παιχνιδιών αυτών, κάθε φορά σε χρόνο ανύποπτο, στο εξημμένο μου μυαλό. Παραθέτω λίγες σημειώσεις που κράτησα.
1 Οι διεργασίες που παρακολουθώ να αναπτύσσονται στο γήπεδο, έχουν αναλογίες με διεργασίες που λαμβάνουν χώρα στο πεδίο της δημιουργίας της τέχνης. Και δεν μιλάω για πράγματα άμεσα και εμφανή: την αίσθηση μιας χορογραφίας, για παράδειγμα, στην κυκλοφορία της μπάλλας (μάλλον πολλών χορογραφιών σε διαδοχή) ή το δράμα που εξελίσσεται από τη φυσική σύγκρουση χαρακτήρων, τη συγκυρία περιστάσεων και το απρόβλεπτον της τύχης (σωρεία από μηχανής θεοί στη σκηνή αυτή!) Μιλάω γιά την ανάπτυξη της σκέψης και της έκφρασης σε ένα εν τη γενέσει του έργο, ένα ποίημα, ας πούμε, ή ένα διήγημα.
Αρχίζει στα μετόπισθεν με κοντινές, λοξές, επαναληπτικές πάσσες, που όμως δεν βρίσκουν διέξοδο. Κι έτσι η σκέψη γυρίζει πίσω και το παιχνίδι αρχίζει απ’ τη αρχή στον ίδιο ρυθμό, ίσως αυτή τη φορά πιό μεθοδικό. Μετρημένες ανταλλαγές στο χώρο που ελέγχεις. Επιχειρείς μιά ψηλοκρεμαστή υπερβολή. Δεν φτάνει όμως στον προορισμό της. Απόκρουση (αποκρουστική;) από μια αντίπαλη σκέψη. Παλεύεις να ανακτήσεις κατοχή. Κοντά στο κέντρο τώρα αρχίζεις να στριφογυρίζεις. Φροντίζεις να ισορροπήσεις το παιχνίδι. Βλέπεις ένα άνοιγμα, και το τροφοδοτείς. Εχει αρχίσει ήδη από την πτέρυγα μια κούρσα. Αναπτύσσει ταχύτητα και εφορμά πρός το τέρμα. Υπολογίζει εν κινήσει και αποφασίζει να στείλει μιά κάθετη εκεί όπου, απ’ την αντίθετη πλευρά, μια παράλληλη σκέψη έχει εφορμήσει το ίδιο ορμητικά. Θα γίνει η προβολή. Μιά όμορφη φάση (φράση;) θα ολοκληρωθεί. Αυτό θα επαναληφθεί κάμποσες φορές στο παιχνίδι και ίσως μιά φορά το στόχο να πετύχεις. Κάτι που θα σου δώσει λόγο να πανηγυρίσεις. Είτε συμβεί, όμως, είτε όχι, εσύ τη δουλειά σου απερίσπαστος θα συνεχίσεις, μέχρι να λήξει το παιχνίδι.
- Καθώς στο γήπεδο εξελίσσεται ο αγώνας η κριτική την ιστορία αναδιφεί. Κι έτσι χάνει πολλές απρόβλεπτες φάσεις, και είναι αδύνατον να εντοπίσει τις τάσεις που διαμορφώνονται εν τω μεταξύ. Γι αυτό και κάνει ανεπαρκείς εκτιμήσεις. Νά, οι σχολιαστές των ξένων καναλιών που παρακολοθώ επισημαίνουν τον άθλο της Κόστα Ρίκα να κατατροπώσει τις ποδοσφαιρικές υπερδυνάμεις της Ιταλίας (1-0), Ουρουγάης (3-1) και Αγγλίας (0-0) και ούτε καν αναφέρουν τον άθλο της Εθνικής. Πως ήταν δηλαδή η μόνη ομάδα που είχε σημειώσει γκόλ κατά της Κόστα Ρικα χωρίς να έχει ηττηθεί. Κι ενώ η Εθνική στο γήπεδο εφορμούσε συστηματικά προς το τέρμα, η κριτική επανελάμβανε τον εαυτό της με τα γνωστά, πως η Εθνική είναι ένα καθαρά αμυντικό σχήμα.
- Βλέπω έναν μύθο να γεννιέται στο γήπεδο. Μια ομάδα Ελλήνων που δουλεύουν μαζί. Καλύπτει ο ένας τα νώτα του άλλου όποτε χρειαστεί. Συνδράμουν όλοι σώματι και ψυχή όταν ενός η φαντασία κάνει φτερά. Η δεξιά πτέρυγα βοηθάει την αριστερή, και τελικά και οι δυό συγκλίνουν προς το κέντρο όπου ο στόχος θα επιτευχθεί. Αποτέλεσμα! Χαρά ομαδική! Ετούτοι οι νέοι Ελληνες προβάλλουν στον κόσμο που τους παρακολουθεί την εικόνα ενός συνόλου με ήθος, με πάθος, με συνοχή, και με δουλειά πολλή. Μέσα απ’ τον μύθο αυτόν βλέπω όλη την Ελλάδα ωσάν την Εθνική ομάδα. Κι επειδή η Ελλάδα είναι η χώρα των μύθων, κατ’ εξοχήν, κι επειδή έχουν πεί ότι οι μύθοι δεν ήταν γιά να τους λές αλλά γιά να τους ζείς, και επειδή ο λόγος που οι μύθοι υπήρχαν ήταν για να βοηθούν τον κόσμο τα περάσματα (transitions) τ’ακατανόητα (όπως ο θάνατος) να βρίσκει τρόπο να τα κατανοεί, και επειδή η χώρα μας βρίσκεται σ’ ένα δύσκολο πέρασμα και δεν ξέρουμε πού θα βγεί, τι πιό καλύτερο απ’ το να ζούμε αυτό τον μύθο που διαμορφώνουν στα γήπεδα του κόσμου αυτοί οι νεαροί!
Σκέφτομαι, λοιπόν, οτι ζούμε σ’ έναν τόπο χαρά Θεού. Οτι έχουμε μια πολιτιστική κληρονομιά θησαυρό. Κι ότι ακόμα έχουμε μέσα μας αυτό που φτιάχνει μύθους. Ε, τότε, γιατί να μην αναφωνίσω «Εθνική Ελλάδος γειά σου» όποια και νάναι η μορφή σου!