Ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου

του Φώτη Απέργη.

Σε όλα τα μεγάλα θέματα, η ελληνική κοινωνία πάντα προτιμούσε να παραδίδεται στις αντιθέσεις της, παρά να πασχίζει για τη σύνθεση:  έπρεπε να είσαι με τη δεξιά ή την αριστερά. Με τον Καζαντζίδη ή τον Μπιθικώτση. Και σήμερα με το μνημόνιο ή εναντίον του. Σημείο σύγκλισης, ή, έστω, επικοινωνίας, ήταν και παραμένει δύσκολο να βρεις. Ομως, όταν οι έφηβοι της δεκαετίας του ’70 αναλύαμε με κωμική σοβαρότητα πότε στην ανηφόρα πρέπει να μπαίνεις με πρώτη και πότε με δευτέρα, δεν είχε σημασία αν το ποδήλατό μας ήταν Μολβέντο ή Μερσιέ, κι ας ήμασταν και σ’ αυτό το θέμα μοιρασμένοι.

Τώρα πια και οι δυο φίρμες έχουν καταχωρηθεί στα παβλοφικά ανακλαστικά του συναισθηματισμού των σέβεντις. Ομως το ποδήλατο φαίνεται και πάλι να ενώνει διαφορετικές γενιές και κοινωνικές τάξεις. Τουλάχιστον τις περισσότερες φορές…

Χιλιάδες άνθρωποι ξεχύνονται σε χαλαρές βόλτες ή απαιτητικούς αγώνες, μοστράροντας καινούριες μάρκες, νέα κατατεθέντα σήματα της μαζικής κουλτούρας του ελεύθερου χρόνου, αλληλοτροφοδοτούμενοι με μια αγορά αναπάντεχα ανθηρή στην Ελλάδα της κρίσης. Αν εξαιρέσουμε τα «κέντρα χρυσού» με την πιο θλιβερή απόχρωση του κίτρινου, τα απαστράπτοντα ποδηλατάδικα είναι τα μόνα καταστήματα που φαίνεται πλέον να πολλαπλασιάζονται.

Παρακολουθώντας κατ’ εξαίρεσιν τις προτιμήσεις του κόσμου, το υπουργείο Συγκοινωνιών επέτρεψε στους ποδηλάτες να μπαίνουν στις λωρίδες των λεωφορείων, προσφέροντας νέους, κινούμενους στόχους στους οδηγούς ταξί. Οι δήμαρχοι απέκτησαν με τους ποδηλατοδρόμους ένα  πεδίο επίδειξης τής ολοκαίνουριας οικολογικής ευαισθησίας τους. Η τηλεόραση εγκαινίασε εκπομπές για τους αγώνες και τις εκδρομές των ανά την Ελλάδα ελπιδοφόρων ποδηλατικών συλλόγων. Και νέα ιλουστρασιόν περιοδικά γεμάτα από εμβριθή τεστ δείχνουν απέναντι στον χειμαζόμενο πολιτικό τύπο πού στρέφονται πολλοί καταναλωτές- αναγνώστες τώρα που η ζωή μας έγινε ποδήλατο.

Η αλήθεια είναι ότι το παιδικό μας δίτροχο ήταν πάντα ταυτισμένο με την πιο αθώα ενήλικη αντίδραση απέναντι σε οτιδήποτε κοινωνικά επιτακτικό. Και όχι μόνο. Αν ο Μαρινέτι και οι φουτουριστές του αρνούνταν την κλασική αισθητική θεωρώντας ότι πιο ωραίος από τη Νίκη της Σαμοθράκης είναι «ο βρυχηθμός της μηχανής ενός αυτοκινήτου που περνά με ταχύτητα αστραπής», ο Εμπειρίκος επέμενε ότι «η ποίησις είναι ανάπτυξι στίλβοντος ποδηλάτου». Στίλβοντα ποδήλατα, βαμμένα μάλιστα λευκά, μοίραζε στους συμπολίτες του και ο Ολλανδός ακτιβιστής Λούουντ Σιμελπένινκ, διεκδικώντας «να σταματήσει η τρομοκρατία της ασφάλτου την οποία ασκεί πάνω μας η μηχανοκίνητη μπουρζουαζία».

Το Σχέδιο Λευκό Ποδήλατο ήταν το πρώτο που επιχείρησαν να εφαρμόσουν στο Αμστερνταμ του 1965 οι Πρόβος, ένα κίνημα που θαύμαζε τον αναρχισμό και τον ντανταϊσμό και σκαρφιζόταν ειρηνικά μέσα για να προκαλέσει βίαιες αντιδράσεις από τις  αρχές. Αποκτώντας δημοτική εκπροσώπηση, οι Πρόβος πρότειναν να κλείσει το κέντρο της πόλης ακόμα και για τα μηχανάκια, να επιτραπούν μόνο ηλεκτροκίνητα ταξί και ποδήλατα κοινής χρήσης, που θα μοίραζε δωρεάν η πολιτεία. Όταν το δημοτικό συμβούλιο απέρριψε την πρότασή τους, άφησαν 50 λευκά ποδήλατα στο κέντρο και παρότρυναν τους πολίτες να τα χρησιμοποιούν. Οι αρχές προειδοποίησαν ότι θα τα κατασχέσουν επικαλούμενες ότι απαγορευόταν η εγκατάλειψη ξεκλείδωτων διτρόχων σε δημόσιο χώρο. Τότε ο Σιμελπένινκ και οι σύντροφοί του εξόπλισαν κάθε ποδήλατο με κλειδαριά, τον κωδικό τής οποίας έγραψαν με μεγάλα γράμματα πάνω στο σκελετό του.

Αν και το αρχικό τους σχέδιο δεν ευοδώθηκε, οι πρωτοβουλίες των Πρόβος ενέπνευσαν δημοτικά προγράμματα που θεσπίστηκαν αργότερα στο Αμστερνταμ, αλλά και στην Κοπεγχάγη, τη Λιόν και πολλές άλλες πόλεις. Στην κοιλάδα του Ρουρ, μάλιστα, κατασκευάζεται σήμερα  η πρώτη ποδηλατική εθνική οδός. Ένα ευτυχισμένο ζευγάρι που τρέχει καβάλα στο ίδιο ποδήλατο- να και η στερεότυπη εικόνα της ανυπότακτης ανεμελιάς στο διαφημιστικό δειγματολόγιο της Γερμανίας, εκεί όπου απαγορεύεται να επιβαίνουν δυο σ’ ένα ποδήλατο. Στους ποδηλατοδρόμους του Μονάχου, βέβαια, πεζοί και εποχούμενοι σέβονται απόλυτα τον κώδικα κυκλοφορίας. Τόσο που πολλοί ποδηλάτες τον αξιοποιούν για να καταπιέζουν τους οδηγούς αυτοκινήτων.

Στη χώρα μας, φυσικά, γίνεται ακριβώς το αντίθετο: Πολλοί ποδηλάτες καταπιέζουν πεζούς και οδηγούς παραβαίνοντας τους αντίστοιχους κανόνες.  Οδηγούν ο ένας πλάι στον άλλο, καταλαμβάνουν μια ή και δυο λωρίδες, περνούν συστηματικά με κόκκινο- γιατί έτσι. Ο νόμος είναι με την πλευρά των ισχυρών, άρα ό,τι είναι νόμιμο είναι και εχθρικό: αυτή είναι η καινούρια εξίσωση μιάς κοινωνικής ζωής με χρόνια αναπηρία στον πολιτισμό της καθημερινότητας. Ακόμα και ο νεοπλουτισμός υπονομεύει την αγνή ποδηλασία: πολλοί από εκείνους που άλλαζαν συνέχεια τετράτροχα, τώρα αλλάζουν ακριβά δίτροχα. Και πόση ποικιλία στις ντιζαϊνάτες τους στολές…

Ευτυχώς, εκείνοι που πλημμυρίζουν τους δρόμους και τις εξοχές απλώς απολαμβάνοντας τις σωματικές, ψυχικές και κοινωνικές χάρες και χαρές της ποδηλασίας είναι πολύ περισσότεροι. Πόσω μάλλον εκείνοι που είναι έτοιμοι να τους ακολουθήσουν, κι ας αγνοούν τη μοντέρνα τους αλφάβητο, κι ας έχει το πεπαλαιωμένο ποδηλατικό τους λεξικό μονάχα τα λήμματα Μολβέντο και Μερσιέ.