Αγαλματάκια αμίλητα, ακίνητα κι αγέλαστα;

0
568

Της Μαρίζας Ντεκάστρο.

 

Η Ελένη Γερουλάνου γράφει για το νηπιαγωγείο βιβλία που μπορούν να διαβαστούν και από παιδιά 6-7 ετών.

Σε κάθε βιβλίο της η τέχνη πρωτοστατεί σε όλες τις μορφές της και αξιοποιείται παιδαγωγικά, ώστε τα έργα τέχνης – πίνακες ζωγραφικής και μουσειακά αντικείμενα- να πάψουν να είναι αδιάφορα κι απόμακρα για τα παιδιά. Ο πλούτος των πληροφοριών που μπορούν να αντληθούν από τα έργα γίνεται ο καμβάς για να αφηγηθεί η συγγραφέας ιστορίες ή να προτείνει δρόμους για να γίνουν προσιτά (Το αλφαβητάρι του Μουσείου Μπενάκη, Οι αριθμοί της Εθνικής Πινακοθήκης, εκδ. Παπαδόπουλος).

Στο νέο της βιβλίο επιχειρεί κάτι πιο σύνθετο: να μιλήσει στα παιδιά για τα συναισθήματα με την βοήθεια των γνωστών σε όλους κυκλαδικών ειδωλίων.Η παιδαγωγική πρόταση είναι πλούσια και τα επίπεδα επεξεργασίας που προσφέρει σε εκπαιδευτικούς και μαθητές πολλά.

 

Συναισθηματικές εμπειρίες

Όταν δεν ακούς φωνή αντιλαμβάνεσαι τα συναισθήματα από την έκφραση στο πρόσωπο, ή μπορεί και να τα διαβάσεις όπως τα περιγράφει ο συγγραφέας. Στην προκειμένη περίπτωση είναι φανερό πως δεν αρκεί ο γραπτός λόγος για να αποδοθούν στα αφαιρετικά και ψυχρά κυκλαδικά ειδώλια συναισθήματα, επειδή ένα μέρος του αναγνωστικού κοινού δεν ξέρει να διαβάζει.

Το πρώτο λοιπόν που έκανε η συγγραφέας ήταν να δώσει στα ειδώλια ταυτότητα και στη συνέχεια, μαζί με την ταυτότητα, έκφραση. Προσοχή: να τους δώσει μια ταυτότητα που να τα περιγράφει και όχι όνομα, όπως αποτυχημένα έχει γίνει στο παρελθόν από άλλους (π.χ. το ειδώλιο που πήρε το όνομα Γλεντζές επειδή κρατάει ποτήρι. Μια ανοησία που επαναλαμβάνουν εν χορώ όλοι οι μαθητές της γ’ δημ. επειδή ‘Έτσι γράφει στο βιβλίο της Ιστορίας, κυρία’).

Για να αναδυθούν συναισθήματα, που είναι το θέμα του βιβλίου, χρειάστηκε η εικαστική παρέμβαση του Φίλιππου Φωτιάδη, ο οποίος πρόσθεσε στα ειδώλια χαρακτηριστικά- μάτια και στόματα- δηλαδή έκφραση στο πρόσωπο και τα μετέτρεψε σε ήρωες που ανοίγουν στον αναγνώστη τον ψυχικό τους κόσμο.

 

Η επιλογή

Για να στηρίξει η συγγραφέας την ιδέα της, επέλεξε από την συλλογή του μουσείου ειδώλια τα οποία είτε διαθέτουν εμφανώς ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά, όπως το ‘ανάπηρο’ ειδώλιο ή εκείνο που εγκυμονεί, και άρα εύκολα μπορούν να συνομιλήσουν με τον αναγνώστη, είτε ομάδες ειδωλίων του ίδιου τύπου τα οποία με αφορμή κάποια μικρή τους ιδιαιτερότητα επιτρέπουν να θιγούν διάφορα θέματα. Δύο παραδείγματα: τα βιολόσχημα ειδώλια, διαφορετικού χρώματος και μεγέθους, χρησιμοποιήθηκαν για να υποστηρίξουν την αποδοχή της διαφορετικότητας (σελ. 29) και η οικογένεια όλων των κυκλαδικών ειδωλίων που εμφανίζονται στο βιβλίο για να αντικατοπτρίσει μέσα από τη δική της ποικιλομορφία  την ποικιλομορφία που υπάρχει στην κοινωνία (σελ. 44).

Ποιος είναι ποιος

Πρωταγωνιστής είναι ένας γλάρος που παίρνει τη θέση του άλλου, δεν έχει σημασία η ηλικία, η ιδιότητα  ή το φύλλο του, ενώ ο αναγνώστης ταυτίζεται με το ειδώλιο -ήρωα που εμφανίζεται σε κάθε δισέλιδο. Ο γλάρος με την παρουσία, την έκφραση και την κίνησή του (αγκαλιάζει, γυρίζει την πλάτη, πετάει, κρύβεται, παρατηρεί) προσδίδει στο άγαλμα ένα συναίσθημα που αποτυπώνεται ζωγραφισμένο στο πρόσωπό του. Μια σύντομη πρόταση μεταφράζει την εικόνα και ανοίγει τη συζήτηση για τον φόβο, τη ζήλεια, τη χαρά, την αγάπη, την αποδοχή, την τρυφερότητα…

 

Η Ελένη Γερουλάνου δεν χρειάστηκε χίλιες λέξεις για να δουλέψει πάνω στη συναισθηματική νοημοσύνη και να επιστήσει την προσοχή μας στα συναισθήματα που κυριαρχούν στο θυμικό των μικρών παιδιών. Όχι μόνον στα πολύ φανερά αλλά και στα πιο δύσκολα όπως η αμηχανία που νιώθουν τα παιδιά μπροστά στην αναπηρία (σελ. 33).

    

Κι ακόμα… Συνειρμοί και ιδέες

Ένας γλάρος πετά στο γαλάζιο εξώφυλλο και μπαίνει στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης στην Αθήνα. Τα παιδιά δεν γνωρίζουν φυσικά τίποτα περί σημαίνοντος και σημαινομένου, μπορούν όμως να κάνουν απλούς συνειρμούς, όπως για παράδειγμα ότι ο γλάρος, το θαλασσινό πουλί μπορεί να συμβολίσει τη θάλασσα και το γαλάζιο το Αιγαίο, και κατ’ επέκταση την Ελλάδα.

Από το εξώφυλλο κιόλας ο αναγνώστης μπορεί να διακρίνει αχνά σχεδιασμένα τα μικρά μαρμάρινα αγαλματάκια από τις προϊστορικές Κυκλάδες που θα συναντήσει ο γλάρος στο μουσείο.

Αρχαιολογία

Αγαλματάκια αμίλητα, αγέλαστα, ακούνητα. Λογικό, είναι μαρμάρινα! Μήπως όμως μπορούν να μιλήσουν; Όχι, λένε τα παιδιά. Λάθος! εξηγείς. Τα αγάλματα μιλάνε στο μυαλό μας και λένε πολλά για τον εαυτό τους.

Προκύπτει λοιπόν ένα ευχάριστο μάθημα αρχαιολογίας. Για παράδειγμα το άγαλμα που γυρίζει την πλάτη στον συνομιλητή του (σελ. 19) μας δίνει τη δυνατότητα να μιλήσουμε για ένα από ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των κυκλαδικών ειδωλίων, το πόσο λεπτά είναι. Μπορούμε να ψάξουμε με τα παιδιά και άλλα χαρακτηριστικά τους, όπως η μορφολογία του ανθρώπινου σώματος, η στάση, να μιλήσουμε για τα υλικά, ή να τα βοηθήσουμε να κάνουν υποθέσεις, όπως: Γιατί παριστάνουν γυναίκες και μόνο λίγους άντρες. Υπάρχει εξήγηση γι’ αυτό; Γιατί δεν έχουν μάτια, στόμα και αφτιά, στολίδια;

Από τη μια ερώτηση στην άλλη ο εκπαιδευτικός παρασυρμένος από τις απορίες των μαθητών του αντιλαμβάνεται ότι χωρίς καλά -καλά να το καταλάβει απλώνεται στην ιστορία της τέχνης και της αρχαιολογίας με τρόπο αβίαστο κι παιχνιδιάρικο.

 

 

INFO:

Ελένη Γερουλάνου

Ο Νικηφόρος ανακαλύπτει τα συναισθήματα, με οδηγό τα κυκλαδικά ειδώλια

Εικ. Φίλιππος Φωτιάδης

Εκδ. Πατάκη, 2013

 

Προηγούμενο άρθροΔιεθνές Φεστιβάλ Ποίησης Αθηνών
Επόμενο άρθροΣέιμους Χίνι: Πεπρωμένο και πάθος

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ