Του Μιχάλη Καλαμαρά.
Ομοσπονδιακό δικαστήριο στη Νέα Υόρκη έκρινε χθες ένοχη την Apple για την οργάνωση “συνωμοσίας” που οδήγησε στην αύξηση των τιμών των ηλεκτρονικών βιβλίων και περιόρισε τον ανταγωνισμό ξεκινώντας με την κυκλοφορία του iPad στις αρχές του 2010. Σε μια απόφαση που εκτείνεται σε 160 σελίδες [PDF], η ομοσπονδιακή δικαστής Denise Cote τεκμηριώνει με αναφορές σε τηλεφωνήματα, email και δηλώσεις του τότε διευθύνοντα σύμβουλου της Apple Steve Jobs πώς οργάνωσε μαζί με τους 6 μεγάλους εκδότες των ΗΠΑ την άνοδο των τιμών των ebooks. Ο κύριος στόχος της συνωμοσίας ήταν το Amazon που οι πρακτικές τιμολόγησης που ακολουθούσε είχαν εξοργίσει τους εκδότες.
Η απόφαση του δικαστηρίου συνιστά νίκη του Amazon τόσο απέναντι στην Apple όσο και στους μεγάλους εκδοτικούς οίκους των ΗΠΑ.
Η υπόθεση, που έφτασε στο δικαστήριο κατόπιν προσφυγής του Υπουργείου Δικαιοσύνης των ΗΠΑ, αφορά το ποιος έχει δικαίωμα να ορίζει την τελική, λιανική τιμή πώλησης των ebooks, ο εκδότης ή ο βιβλιοπώλης. Η Apple έδωσε το δικαίωμα του καθορισμού της λιανικής τιμής στους εκδότες κρατώντας για τον εαυτό της ένα σταθερό ποσοστό 30% (“agency model”), ενώ το Amazon αγόραζε τα ebooks από τους εκδότες και όριζε το ίδιο τη λιανική τιμή πώλησης (“wholesale model”).
Σύμφωνα με την απόφαση του δικαστηρίου, το αποτέλεσμα με τον καθορισμό της λιανικής τιμής από τους εκδότες, συμφωνία που οργάνωσε η Apple, ήταν οι τιμές των ebooks να αυξηθούν σημαντικά, από 14% έως 42%.
Με την Apple συνεργάστηκαν οι “6 μεγάλοι” εκδότες των ΗΠΑ, οι όμιλοι Hachette, Macmillan, Penguin, HarperCollins, Random House και Simon & Schuster. Ενδιάμεσα Penguin και Random House συγχωνεύτηκαν για να σχηματίσουν τον όμιλο Penguin Random House.
Όλοι οι εκδοτικοί οίκοι, αντίθετα με την Apple, επέλεξαν τον δρόμο του συμβιβασμού χωρίς να φτάσει η υπόθεση στο δικαστήριο.
Οι συνέπειες
Έτσι, ήδη οι τιμές των ebooks στις ΗΠΑ καθορίζονται πλέον από τα βιβλιοπωλεία με το Amazon να έχει μειώσει τις τιμές. Όμως η καταδίκη της Apple μπορεί να κάνει ακόμα πιο επιθετική την έκπτωση στις τιμές από την πλευρά του Amazon, ενώ ανοίγει τον δρόμο για νέες προσφυγές αναγνωστών για αποζημίωση λόγω παράνομα υψηλών τιμώ.
Επιπλέον, το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ έχει ζητήσει [PDF] ως συνέπεια της δικαστικής απόφασης την αλλαγή των όρων διάθεσης ebooks από το ηλεκτρονικό κατάστημα της Apple. Συγκεκριμένα, προτείνει να αφαιρεθούν από τις συμφωνίες των εκδοτών με την Apple οι όροι σύμφωνα με τους οποίους ο εκδότης δεν μπορεί να διαθέσει σε καλύτερη τιμή τα ebooks του σε άλλο κατάστημα (Most Favoured Nation clause), πρέπει να αποδίδει προμήθεια 30% στην Apple ακόμα και για την πώληση ebooks μέσα από τις δικές του εφαρμογές (in-app purchase) και πρέπει να ακολουθεί τις κλίμακες τιμολόγησης που ορίζει η Apple.
Αν υιοθετηθούν οι προτάσεις του Υπουργείου Δικαιοσύνης, θα σημάνουν ριζικές αλλαγές για τον τρόπο πώλησης των ebooks. Η Apple όμως έχει δηλώσει πως θα ασκήσει έφεση στην απόφαση του δικαστηρίου και οι όποιες συγκεκριμένες κυρώσεις εναντίον της θα οριστούν μετά την εκδίκαση της έφεσης.
Στην Ευρώπη και την Ελλάδα
Μετά από προσφυγή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, αντίστοιχη υπόθεση στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχει λήξει με συμβιβασμό των μεγάλων εκδοτών και της Apple που έχει οδηγήσει σε ορισμό της λιανικής τιμής των ebooks από τα βιβλιοπωλεία. Η δικαστική απόφαση στις ΗΠΑ ενισχύει αυτήν την τάση.
Σε αρκετές χώρες της Ευρώπης όμως ο συμβιβασμός αυτός δεν έχει πρακτικές συνέπειες καθώς οι λιανικές τιμές στα ηλεκτρονικά βιβλία υπόκεινται σε εθνικούς νόμους για την ενιαία τιμή του βιβλίου. και έτσι ο εκδότης ορίζει τη λιανική τους τιμή. Στην Ελλάδα ο νόμος για την ενιαία τιμή έχει επεκταθεί και στα ebooks με διάταξη που ψηφίστηκε από τη Βουλή τον Δεκέμβριο του 2010.
Όμως, αν οι κυρώσεις για την Apple που προτείνει το Υπουργείο Δικαιοσύνης των ΗΠΑ και αφορούν τους όρους των συμβολαίων με τους εκδότες υιοθετηθούν από το δικαστήριο, θα υπάρξει αυξημένη πίεση στην εταιρία να ισχύσουν και για τα ebooks στις ευρωπαϊκές χώρες.
—–
O Μιχάλης Καλαμαράς είναι διαχειριστής του blog www.eAnagnostis.gr
