Είναι άραγε πολλά τρία μυθιστορήματα για τον Εμφύλιο (ή μάλλον για τις παρατεταμένες του συνέπειες) μέσα σε ένα διάστημα δύο και κάτι μηνών; Το ένα έχει τίτλο «Το ταξίδι στην Ελλάδα» (Ίκαρος), το υπογράφει ο Δημήτρης Νόλλας και βρίσκεται εδώ και λίγο καιρό στα ράφια των βιβλιοπωλείων. Τα άλλα δύο κυκλοφόρησαν αυτή την εβδομάδα: πρόκειται για τον «Ζωγράφο του Μπελογιάννη» (Μεταίχμιο) του Νίκου Δαββέτα και για το «Δυο φορές αθώα» (Κέδρος) της Έλενας Χουζούρη. Αν κοιτάξει κανείς την παραγωγή της τελευταίας δεκαπενταετίας οφείλει να μη νιώσει έκπληξη. Μετά την περίοπτη θέση την οποία κατέλαβε ο Εμφύλιος στα έργα των πεζογράφων της πρώτης και της δεύτερης μεταπολεμικής γενιάς, οι επίγονοι και οι διάδοχοι έρχονται να προβάλουν στα παθήματά του τον δικό τους, απομακρυσμένο από τα γεγονότα της εποχής, αλλά εξίσου ανήσυχο (ακόμα κι αν έχει λείψει η αλόγιστη σπατάλη του αίματος) κόσμο.
Υπό αυτή την έννοια ο Εμφύλιος μοιάζει να έχει περάσει στη δικαιοδοσία του ιστορικού μυθιστορήματος, όπως και των διαφόρων παραφυάδων ή παραλλαγών του. Η «Ορθοκωστά» (1994) του Θανάση Βαλτινού πρέπει έχει παίξει οπωσδήποτε τον ρόλο της προς μια τέτοια κατεύθυνση με την απόσταση που κατόρθωσε να κρατήσει ο συγγραφέας (παρά τη βιωματική του εμπλοκή στα γεγονότα του Εμφυλίου) από τη διάκριση μεταξύ νικητών και νικημένων, όπως και με τον ιστορικό επιμερισμό των ευθυνών των δύο παρατάξεων. Ο Βαλτινός έστησε τη γέφυρα για να αντλήσουν οι κατοπινές γενιές από τα ιστορικά υλικά της εμφύλιας σύρραξης τον μυθοπλαστικό σκελετό ο οποίος τις διευκολύνει να μιλήσουν για τα νεώτερα αδιέξοδα. Στο τριπλό μας παράδειγμα, ο Νόλλας θα δει στον Εμφύλιο την πολιτική, την κοινωνική και την ηθική κρίση μισού και πλέον αιώνα ενώ ο Δαββέτας και η Χουζούρη θα ανασκαλέψουν τα αποτυπώματα του εμφυλιακού τραύματος στο παρόν: σε ό,τι οι θεωρητικοί έχουν ονομάσει «μεταμνήμη». Και ας σημειωθεί μετ’ εμφάσεως πως η μεταμνήμη είναι ένα ζήτημα με το οποίο παλεύει η λογοτεχνία όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς – για να μας φύγει μια και καλή η ιδέα ότι τόσα χρόνια ενασχόλησης με τον Εμφύλιο μπορεί να έχουν εξελιχθεί σε ένα είδος φυλετικής εμμονής.
Νομίζω πως είμαστε πλέον ώριμοι (ιδίως η γενιά των 30+ και οι πιο μικροί, που δεν έχουμε άμεσα βιώματα και μνήμες) να δούμε όχι μόνο ιστορικά, κρατώντας ίσες αποστάσεις, αλλά και λογοτεχνικά αυτή την τόσο ενδιαφέρουσα και αμφιλεγόμενη ιστορική περίοδο της χώρας μας. Το ιστορικό μυθιστόρημα όταν δε πέφτει σε εύκολους συγκινησιακούς συναισθηματισμούς και δεν έχει διδαχτικό (δασκαλίστικο) ύφος είναι πραγματικά απολαυστικό.
Το ζήτημα του Εμφυλίου δεν έχει λήξει όσο εξακολουθεί και τρέφεται από το πολιτικό σύστημα ο εθνικός διχασμός Λίνα Σόρογκα
Χωρίς να θέλω ή να μπορώ να ασχοληθώ μεμονωμένα με κάθε μυθιστόρημα που καταπιάνεται με τον εμφύλιο και χωρίς βέβαια να αποσκοπώ στη μείωση της όποιας λογοτεχνικής αξίας καθενός από αυτά τα ξεχωριστά, σκέφτομαι αρκετά χρόνια τώρα πως αυτή η αδιάκοπη εμφυλιακή τάση -εξαιρουμένων των δύο πρώτων μεταπολεμικών γενιών- είναι η πιο τρανταχτή απόδειξη του “δεινοσαυρισμού” της λογοτεχνίας μας: αργά αντανακλαστικά, απουσία δυνατού ερείσματος στη σύγχρονη πραγματικότητα, χρόνιες ιδεολογικές αγκυλώσεις και στο μεταξύ οι δεκαετίες περνούν και κανείς δεν τραγουδάει τα μπλουζ αυτής της γενιάς.
Ακριβώς επειδή ο πολυτραγουδισμένος εμφύλιος των πρώτων μεταπολεμικών γενιών έχει πάρει ήδη τη θέση του στον Κανόνα της Λογοτεχνικής Ιστορίας μας, δίνεται συχνά η αίσθηση πως πολλοί συγγραφείς επιλέγουν ετούτη τη θεματική ενότητα για να αντλήσουν από το κύρος της, μοιάζοντας με θλιβερούς κομπάρσους που πασχίζουν να φωτογραφηθούν δίπλα από λαμπερούς πρωταγωνιστές.
Αν ήθελα να συνοψίσω όλα τα παραπάνω, κι έχοντας πάντοτε σεβασμό σε ανθρώπους που παράγουν έργο που ίσως όντως να προσθέτει σημαντικές πτυχές στην πολύπαθη ιστορία του εμφυλίου και της χώρας μας, θα έκανα ετούτη τη γραφική προτροπή για τη σωτηρία της λογοτεχνίας μας:
Όχι άλλος εμφύλιος, όχι άλλες χαμένες πατρίδες. Το Μεγάλο Ελληνικό Μυθιστόρημα θα γραφτεί κοιτάζοντας μπροστά και όχι πίσω.
“Άνθρωπος δίχως μνήμη, τόπος στερημένος ιστορίας, δεν πάει πουθενά, δεν αναζητά τίποτα, αρκείται στο εφήμερο, αγνοεί ή απαξιώνει το αιώνιο. Ένα χαώδες συνονθύλευμα, ένα κράμα αναμνήσεων, ιστοριών, ανθρώπων και καταστάσεων ο καθένας μας. Δύσκολο να ξεμπλέξει κανείς τον μίτο του οικογενειακού του κουβαριού, δύσκολο να τον κόψει σαν να ‘ταν γόρδιος δεσμός.” Γράφω σε κάποιο διήγημα μου. Κάποιοι λογοτέχνες που έχουν έντονες μνήμες από το οικογενειακό τους περιβάλλον θέλουν να τις μοιραστούν και δε το θεωρώ κακό αν είναι το έργο καλογραμμένο. Η Μικρασιατική Εκστρατεία, ο Δεύτερος Παγκόσμιος κι ο Εμφύλιος, η Δικτατορία των Συνταγματαρχών είναι γεγονότα της σύγχρονης νεοελληνικής ιστορίας (ούτε αιώνας δεν έχει περάσει από το 1922), κατά συνέπεια η εμφάνιση τους στην πένα μας δεν αποτελεί κάτι το τόσο παράδοξο και γραφικό…΄Εγώ ακροβατώ κάπου στο μεταίχμιο, υπηρετώντας πότε το ένα είδος (ιστορικό) και πότε το άλλο (σύγχρονο). Νομίζω πως η εμμονή με το ιστορικό μυθιστόρημα είναι κάκη (τόσο η αναγνωστική όσο και η συγγραφική). Αν ο πεζογράφος ή ο ποιητής ( μη ξεχνάμε τα ιστορικά ποιήματα του Καβάφη) βρει την ισορροπία,τη χρυσή τομή αν θέλετε,τότε δεν υπάρχει πρόβλημα.
Ναι, σημαντικότατη η μνήμη, ιστορική και μη, γι’ αυτό κύριε Κεφαλά είπα εξαιρουμένων των δυο πρώτων μεταπολεμικών γενιών -υπήρχε εκεί η ειλικρίνεια, η συναισθηματική εμπλοκή, η φόρτιση, οι μνήμες, η προσπάθεια ερμηνείας του ιστορικού γίγνεσθαι, οι ορατές συνέπειες.
Όταν όμως η ταυτότητα σας γράφει ημερομηνία γέννησης 1970+ και αποφασίζετε να γράψετε για τον Γράμμο και το Βίτσι -όσο πλούσια κι αν είναι η οικογενειακή σας ιστορία- κάτι δεν πάει καλά, μάλλον δεν έχετε αποκτήσει προσωπική φωνή, μάλλον πάσχετε από μιμητισμό, μάλλον οι αισθητικές κεραίες σας δεν λαμβάνουν τα σύγχρονα σήματα… Φυσικά όλα αυτά είναι η δική μου ερμηνεία και εννοείται πως μιλάω γενικά, δεν απευθύνομαι σε εσάς προσωπικά. Άλλωστε αυτό το κάνετε καλύτερα εσείς επί σειρά σχολίων -να μιλάτε για τον εαυτό σας εννοώ – θα ήταν καλύτερο να μας αφήσετε να ανακαλύψουμε μόνοι μας τα διηγήματά σας και ό,τι άλλο έχετε γράψει.
Decorum κύριοι… Αυτή η ετοιμοπόλεμη διάθεση και η εμπάθεια, τη στιγμή που όπως λέτε δε γνωρίζετε ούτε εμένα προσωπικά μήτε το έργο μου, από που προκύπτει; Είχα την εντύπωση πως μιλάμε για λογοτεχνία σε ένα λογοτεχνικό μπλογκ. Δε μπορώ να καταλάβω ακριβώς τι σας ενόχλησε στο σχόλιο μου. Το γεγονός ότι είμαι νέος συγγραφέας κι αναφέρθηκα επί του θέματος με μία φράση από το έργο μου, η “πλούσια” οικογενειακή μου ιστορία και οι μνήμες που διατηρώ ή μήπως ότι δεν έχω εμμονή με το ιστορικό μυθιστόρημα και επειδή γράφω τόσο ιστορικό όσο και σύγχρονο έχω πιο σφαιρική άποψη; Τουλάχιστον κάποιοι έχουμε το σθένος να εκφραζόμαστε επώνυμα και με ευγένεια, όπως μας επιβάλλουν οι αρχές μας κι ας διαφωνούμε με το συνομιλητή μας. Εσείς ξεκινάτε λέγοντας πως διαφωνείτε με την άποψη μου και εν συνεχεία με σαρκασμό αναφέρεστε στην ηλικία, το έργο και την οικογένεια μου. Το διαδικτυακό παραπέτασμα της ανωνυμίας… O tempora o mores…
η αναφορά δεν ήταν για τη δική σας ηλικία, δεν γνωρίζω καν πόσο χρονών είστε, όπως είπα και στο προηγούμενο μήνυμα μιλούσα γενικά για νέους λογοτέχνες που γράφουν για τον εμφύλιο και εξέφραζα άποψη υποκειμενική.
Το κομμάτι του μηνύματος που αφορούσε εσάς προσωπικά ήταν πολύ συγκεκριμένο. Έλεγε: σταματήστε να μιλάτε για τον εαυτό σας γιατί έχει αντίθετα αποτελέσματα από αυτά που πιθανόν να θέλετε. Αν κρίνω και από το μήνυμα του “μαύρου γάτου” πιο κάτω, δεν είμαι ο μόνος που έχω σχηματίσει τέτοιαν εντύπωση. Οπότε στο δια ταύτα: δύο παντελώς άγνωστοι, που δεν έχουν να κερδίσουν απολύτως τίποτα με το να έρθουν σε σύγκρουση μαζί σας, σας λένε να μετριάσετε λίγο την αυτοπροβολή σας. Ακόμη κι αν είμαστε δυο απόλυτα μικροπρεπείς χρήστες του ίντερνετ, φαύλοι και απαίδευτοι, μήπως να κάνατε μια μικρή αυτοκριτική ως προς το γιατί τα σχόλια σας δημιούργησαν τέτοιο feedback, γιατί έχω την εντύπωση πως βλέπουμε κάτι που δεν βλέπετε…
το θέμα κύριε Κεφαλά είναι ότι σχολιάζετε συχνά και σε κάθε σχόλιο μιλάτε πάντα για τον εαυτό σας, λες και είστε ο καταξιωμένος λογοτέχνης. Αφήστε να σας κρίνουν οι άλλοι….
Αλήθεια, ποιο είναι το ανώτερο επιτρεπόμενο όριο σχολίων για κάθε έναν από μας σε ένα διαδικτυακό περιοδικό; Επίσης, πόσα διαπιστευτήρια πρέπει να προσκομίσουμε για να μπορέσουμε να εκφράσουμε μία γνώμη; Ή μήπως το συγκεκριμένο απευθύνεται μόνο σε καταξιωμένους λογοτέχνες; Γιατί σε αυτήν την περίπτωση υπάρχει σοβαρό θέμα λογοκρισίας…
Όχι, δεν χρειάζεται να είσαι Σαίξπηρ και μπορείς να αφήνεις όσα σχόλια θες, όταν όμως στην πλειοψηφία τους περιαυτολογείς, κινδυνεύεις να γίνεις περίγελος ή ακόμα χειρότερα, να σε περάσουν για πλασιέ που προσπαθεί να πουλήσει τα δικά του βιβλία….
Ok το να γράφεις ένας νέος λογοτέχνης για τις εμπειρίες του στο χωρο και να αναφέρεται σε ένα απόσπασμα διηγήματος του(σχετικο με το topic/ δεν είδα ούτε τίτλους να λέει ούτε εκδόσεις για να κάνει διαφήμιση) θεωρείται περιαυτολογία σε ένα αμιγώς λογοτεχνικό μπλογκ. Σε ένα εικαστικό site αν βάλει κάποιος ένα δείγμα δουλειάς είναι συνεισφορά στην τέχνη, ή σε ένα μουσικό μια σύνθεση, στη λογοτεχνία σας έχει φάει ο ανταγωνισμός όμως… Επίσης ισάριθμα είναι και τα σχόλια που σας βρίσκουν εμπαθείς μιας και δεν αναφέρεστε στο σχόλιο επί του θέματος αλλά προσωπικά σε έναν άνθρωπο που δε γνωρίζετε και που στην τελική όλα του τα στοιχεία (βιογραφικό, εργογραφία, κλπ είναι εκεί έξω για όποιον ενδιαφέρεται). Περίγελος γίνεται ο κακοήθης που αναζητά ευκαιρία ανώνυμα να την πει στον άλλον κι όχι όποιος εκτίθεται επώνυμα στο κάτω κάτω…
φίλε Vageli, επειδή κάποιος αποφασίζει να γράφει με το ονοματεπώνυμό του δεν σημαίνει πως όλοι εμείς είμαστε υποχρεωμένοι να χάσουμε την ανωνυμίας μας όταν αποφασίσουμε να του απευθύνουμε το λόγο, είτε για να συμφωνήσουμε μαζί του είτε για να διαφωνήσουμε. Επιλογή του και επιλογή μας, κι άλλωστε δεν νομίζω πως υπήρξε κάτι το μη κόσμιο στα σχόλια μας. Ή μήπως ένα ονοματεπώνυμο χαρίζει ασυλία στην όποια θέση και άποψη;; Δεν το νομίζω;
Πάντως αν εσάς δεν σας ενοχλούν παρεμβάσεις του στυλ “όπως έγραψα σε ένα μου διήγημα”, “όπως δημοσίευσα στην περίφημη διατριβή μου” και λοιπά γραφικά, εμένα δεν μου πέφτει λόγος. Όταν όμως μια ξεκάθαρα περιαυτολογική απάντηση δίνεται σε δικό μου σχόλιο, λυπάμαι αλλά θα υποδείξω εκείνο που νομίζω ότι δεν μου “κολλάει” και εν προκειμένω, αυτό που δεν μου κολλάει είναι η συνεχόμενη αυτοπροβολή ενός ανθρώπου που έχω την εντύπωση πως δεν αντιλαμβάνεται καν τι είναι αυτό που κάνει και πως γυρνάει μπούμερανγκ στο προφίλ που προσπαθεί να χτίσει…
και κάτι άλλο κύριε Vagelis πολύ βασικό: δεν έχει να κάνει με το λογοτεχνικό χώρο και ανταγωνισμούς όπως λέτε. Οπουδήποτε στο ίντερνετ και αν κοιτάξετε, όταν κάποιος προσπαθεί να προβάλει τη δουλειά του με μορφή σχολίων κάτω από άλλα άρθρα σχετικά και μη, αντιμετωπίζεται σχεδόν πάντα με χλεύη.
Δείτε π.χ. καλλιτέχνες που αφήνουν λινκ με τη δουλειά τους κάτω από video άλλων καλλιτεχνών στο youtube και τι αρνητικά σχόλια συγκεντρώνουν.
Δείτε ανταποκρίσεις τέχνης για μια έκθεση π.χ. του Warhol και όταν από κάτω κάποιος κάνει μια βαρύγδουπη ανάλυση καλώντας μας να επισκεφτούμε το μπλογκ του γιατί είναι επηρεασμένος από τον Warhol, τότε αυτός ο κάποιος γνωρίζει την απαξίωση του ιντερνετικού κοινού.
Το “κόλπο” δεν πιάνει ούτε όταν τα σχόλια εμφανίζονται μεταμφιεσμένα. π.χ. κάτω από δημοφιλές τραγούδι των Beatles στο youtube κάποιος πηγαίνει στα σχόλια (συνήθως ο ίδιος ο καλλιτέχνης που θέλει να προβληθεί) και γράφει: “τσεκάρετε κι αυτό το συγκρότημα, τους άκουσα τυχαία εχθές, έχουν παρόμοιο ήχο και είναι εξαιρετικοί”. Αποτέλεσμα;; Κοροιδία και αρνητικές ψήφοι.
Ξεχάστε λοιπόν αυτά περί ανταγωνισμών, μιλάμε μόνο για κοινή λογική.
Δηλαδή φίλε στο ίντερνετ για τη λογοτεχνία πρέπει να γράφουν και να σχολιάζουν μόνο οι καθιερωμένοι; Οι νέοι πεζογράφοι δεν έχουν λόγο ούτε με τα σχόλια τους ούτε με το έργο τους; Μπράβο μας… Τουλάχιστον ο άνθρωπος δεν κρύβετε πίσω από χαζό nicknames ούτε φοβάται να εκφράσει τη γνώμη του. Δεν διάβασα κάτι προσβλητικό σε αυτά που γράφει.Εσένα σε ενοχλεί που είναι νέος συγγραφέας και λέει τη γνώμη του; Αυτά να έλειπαν και πόσο πιο υγιής θα ήταν ο χώρος της συγγραφής…
Αγαπητέ φίλε ουδέποτε ισχυρίστηκα πως είμαι “καταξιωμένος”, αλίμονο… Νέος και πρωτοεμφανιζόμενος δηλώνω παντού, διαβάστε καλύτερα τα σχόλια μου. Είμαι νέος λογοτέχνης, σαφώς δεν έχω ούτε την αναγνωρισιμότητα ούτε την καθιέρωση στο χωρο, αλλά αυτό δεν με εμποδίζει να λέω τη γνώμη μου με σθένος και να την υπερασπίζω. Τώρα, αν κάποιοι για τους δικούς τους αδιευκρίνιστους λόγους ενοχλούνται τι να κάνω;Δεν γνωρίζω προσωπικά κανέναν τους, επέλεξα ως αναγνώστης αλλά και λογοτέχνης να στηρίξω την ηλεκτρονική τους προσπάθεια γιατί βρήκα κάποια άρθρα ενδιαφέροντα. Αφού ενοχλώ θα σιωπήσω… Καλή συνέχεια και Καλό Πάσχα εύχομαι κύριοι.
Αγαπητέ Βαγγέλη, η συζήτηση περί Αλ. Κεφ. έχει ενδιαφέρον για το πώς ένας νέος λογοτέχνης βλέπει τον εαυτό του. Τουλάχιστον εγώ αυτό προσπάθησα να του πω. Παρακολούθησα ότι ο Α.Κ. έχει παρέμβει σε ένα σωρό κείμενα στον Αναγνώστη (που τα φιλοξενεί χωρίς πρόβλημα) στα οποία αφού δώσει ένα σχόλιο καταλήγει πάντα, μα πάντα, λέγοντας μας τι έκανε αυτός ως λογοτέχνης και τι έχει γράψει στα βιβλία του κλπ. Όπως σημείωσε και άλλος φίλος σχολιογράφος “βλέπουμε κάτι που δεν βλέπει”: τον ναρκισισμό του και την αυταρέσκεια του.
Είναι εύκολο να βάζουμε ταμπέλες σε όποιον δε ξέρουμε προσωπικά. Τον κύριο Κεφαλά τον είχα καθηγητή (ιστορία τέχνης)επί ένα χρόνο και ποτέ δεν είχε αναφερθεί στην λογοτεχνική του ιδιότητα. Είναι πολύ χαμηλών τόνων και στεναχωριέμαι με όσα γράφονται εδώ. Το καλοκαίρι πριν τελειώσουν τα μαθήματα μας μοίρασε σ’ όλους βιβλία μικρά από τα ελληνικά γράμματα(πάνε κι αυτά) ξένης και ελληνικής λογοτεχνίας. Ποίος το κάνει αυτό; Τυχαία έμαθα ότι γράφει και εκείνος σερφάροντας στο internet. Είναι άδικο νομίζω να του μιλάνε έτσι άτομα που δεν τον ξέρουν. Εκείνος ακόμα μας σκέφτεται και μας στέλνει fw με προσκλήσεις για συναυλίες,εκθέσεις,παρουσιάσεις,ιστοσελίδες κλπ. Απο εκείνον έμαθα για το site σας. Καλή επιτυχία!
Πραγματικός Εμφύλιος… Δε καταλαβαίνω γιατί ακόμα ασχολείστε με τον άνθρωπο που έχει πάψει να σχολιάζει και σας ευχήθηκε με ευγένεια και Καλό Πάσχα! Πιστεύω πως είστε εμπαθής και θα επιχειρηματολογήσω:
1)Διάβασα τα σχετικά σχόλια και φυσικά δε μιλά για τον εαυτό του πάντα αλλά μόνο ως παράδειγμα για να καταδείξει μια κατάσταση.Στο κάτω κάτω μας ενδιαφέρει η γνώμη και οι εμπειρίες ενός νέου ανθρώπου που κάνει τα πρώτα βήματα του στο χώρο. Δε διακρίνω έπαρση απλά ενθουσιασμό. Μας χρειάζεται στις μέρες που διανύουμε.
2)Αν σας ενοχλεί η αυτοπροβολή γιατί δεν είπατε τα ίδια σε έναν κύριο που σε ένα σχόλιο έχει παραθέσει ολόκληρο ποίημα του;
3)Και όποιος ανώνυμα βλέπει ναρκισσισμό σε κάποιον που αν μη τι άλλο εκφράζεται επώνυμα και δείγματα δουλειάς του υπάρχουν εκεί έξω για να κριθεί ή όχι, έχει τουλάχιστον κάποια συμπλέγματα…
Καλό Πάσχα και νισάφι παίδες φίρμα τον κάνατε τον Χριστιανό…
Υ.Γ. Τουλάχιστον εκείνος έδειχνε να ενδιαφέρεται για τα άρθρα που ανεβάζετε αν τα ξαναδιαβάσει γράψτε μου…
Για να επανέλθουμε στο θέμα του άρθρου-μετά το σύντομο μουσικοχορευτικό διάλειμμα-τρία μυθιστορήματα για τον εμφύλιο σπαραγμό δεν είναι πολλά. Για τη Μικρασιατική Καταστροφή τα τελευταία ενενήντα χρόνια έχουν γραφτεί πάρα πολλά και κάτι μου λέει πως θα συνεχίσουν να γράφονται γιατί τι θέμα ακόμα συγκινεί. Ο Εμφύλιος είναι μια άλλη ιστορία όμως… Συμμοριτοπόλεμος, αλληλοσπαραγμός, ούτε οι ιστορικοί δεν έχουν σαφή εικόνα πόσω μάλλον οι πεζογράφοι ε? Οψόμεθα… Εμένα προσωπικά μου αρέσουν τα ιστορίκά μυθιστορήματα ανεξαρτήτως γενιάς συγγραφέα. Είναι ένας ευχάριστος τρόπος να “περάσεις” την ιστορία και την ατμόσφαιρα μιας εποχής στους αναγνώστες.
“Όχι άλλος εμφύλιος, όχι άλλες χαμένες πατρίδες. Το Μεγάλο Ελληνικό Μυθιστόρημα θα γραφτεί κοιτάζοντας μπροστά και όχι πίσω.” Αυτό ακούγεται κάπως ισοπεδωτικό νομίζω. Κάτι σαν τους ντανταϊστές ένα πράμα που πήγαιναν στην όπερα κι έριχναν κουβάδες γεμάτους περιττώματα στους θεατές ή κατέστρεφαν έργα τέχνης παλαιότερων εποχών στα μουσεία… Δε λέω η νεοελληνική πεζογραφία έχει ανάγκη από την καταγραφή του σήμερα και των σύγχρονων προβληματισμών αλλά αυτές οι ιστορικές περίοδοι είναι ακόμα πολύ νωπές για να αγνοηθούν παντελώς.
χάχα, δεν το είχα σκεφτεί έτσι ακριβώς όταν το έγραφα, αλλά ωραία ιδέα αυτό με τους κουβάδες! Αστειεύομαι προφανώς. Σίγουρα το “όχι άλλος εμφύλιος, όχι άλλες χαμένες πατρίδες” είναι προτροπή και όχι απαγόρευση. Πάντως όλες οι έρευνες για χώρες και λαούς σε κρίση δείχνουν το ίδιο: υπερβολική ενασχόληση με το παρελθόν -η λογοτεχνία μας έχει πολύ από δαύτο. Διάβασα κάπου πως ακόμα και οι αναζητήσεις στο γκουγκλ αφορούν περισσότερο το παρελθόν, ενώ στις ακμάζουσες κοινωνίες/οικονομίες οι αναζητήσεις αφορούν το παρόν ή ακόμη και το μέλλον.
“Πάντως όλες οι έρευνες για χώρες και λαούς σε κρίση δείχνουν το ίδιο: υπερβολική ενασχόληση με το παρελθόν -η λογοτεχνία μας έχει πολύ από δαύτο. Διάβασα κάπου πως ακόμα και οι αναζητήσεις στο γκουγκλ αφορούν περισσότερο το παρελθόν, ενώ στις ακμάζουσες κοινωνίες/οικονομίες οι αναζητήσεις αφορούν το παρόν ή ακόμη και το μέλλον.” Πόσο συμφωνώ μαζί σας (είδατε όλα είναι πιθανά σ’ αυτή τη ζωή καλή θέληση να έχουμε). Ο άκρατος εθνικισμός και τα διάφορα φασιστοειδή ξεπηδούν τέτοιες εποχές… Καλό είναι το ιστορικό μυθιστόρημα που κρατά ίσες αποστάσεις και βλέπει, όσο είναι αυτό δυνατόν, πιο αντικειμενικά το παρελθόν. Προγονολατρεία, και εμμονή στο παρελθόν όχι! Κατανόηση και εμβάθυνση ναι!
“Προγονολατρεία, και εμμονή στο παρελθόν όχι! Κατανόηση και εμβάθυνση ναι!” Καλύτερα δε θα μπορούσατε να το είχατε θέσει. Προσωπικά στο ιστορικό μυθιστόρημα δε μου αρέσουν οι πολλές ιστορικές αναλύσεις και οι “πολιτικές” θέσεις. Καλό είναι ο συγγραφέας να χρησιμοποιεί την ιστορία όπως ο σκηνοθέτης τη σκηνογραφία σε ένα θεατρικό. Εννοώ πως περισσότερο με ενδιαφέρει να υπάρχει ως “φόντο” στην αφήγηση παρά ως κύριο θέμα. Αν θέλω να διαβάσω για τον Εμφύλιο διαβάζω ιστορικές πηγές και όχι ένα μυθιστόρημα που στην τελική είναι κάτι το φανταστικό.