Άλντα Μερίνι, ποίηση και ζωή (του Γ.Η.Παππά)

0
2559

 

 

Του Γιάννη Η.Παππά

Η Άλντα Μερίνι, γεννήθηκε στο Μιλάνο «μαζί με την άνοιξη» όπως έγραψε η ίδια, στις 21 Μαΐου 1931, σε μια ήσυχη οικογένεια όπου ο πατέρας δούλευε στις Γενικές ασφάλειες , η μητέρα ασχολούνταν με τα οικιακά, και στην οικογένεια υπήρχε ακόμη ένας αδελφός μικρότερος και μια αδελφή μεγαλύτερη.

Η Άλντα φοίτησε από νεαρή κοπέλα στις επαγγελματικές σχολές στο ινστιτούτο Laoura soleraMantegazza και μαζί μελέτησε και πιάνο, όργανο το οποίο θα μυθοποιηθεί πολλές φορές μέσα στην ποίησή της.

Τα πρώτα της ποιήματα τα γράφει στα δεκαπέντε της χρόνια και η πρώτη επαφή με την λογοτεχνία υπήρξε η Σιλβάνα Ροβέλλι, εξαδέλφη της Άντα Νέγκρι, η οποία έδωσε κάποια ποιήματα στον Άντζελο Ρομανό, που με τη σειρά του τα έδωσε στον Τζιακίντο Σπανιολέττι , ο οποίος είναι ο πρώτος που ανακάλυψε την ποιήτρια.

[…] Το καλύτερο σχόλιο είναι αυτό της ποιήτριας: «Η ποίηση είναι ένα είδος παραμυθιού στην νεανική ηλικία όταν κάθε χτυποκάρδι και κάθε ανθρώπινη γνώση γίνονται φιλοσοφία της αγάπης […]. Η αγάπη στα δεκαπέντε χρόνια είναι περιορισμένη, εύθραυστη αλλά άκρως προσεκτική.

 

II

 

Το  ποίημα «Η Καμπούρα», θεωρούνταν,  το πρώτο της ποίημα γραμμένο στα 1948 όταν η Μερίνι είναι δεκαεπτά χρονών. Ως πρώτο της πλέον ποίημα θεωρείται το ποίημα «Άγιοι και ποιητές» το οποίο δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στην εφημερίδα la Repubblica το Σάββατο 1 Νοεμβρίου 2014. Προηγείται κατά 20 ημέρες του ποιήματος «Η Καμπούρα».  Το ποίημα έφερε στο φως της δημοσιότητας για πρώτη φορά ο Vito Mancuso στο άρθρο του   “Είμαι αγία χωρίς θεό. Οι πρώτοι στίχοι της Άλντα Μερίνι».[1] Στην ίδια περίοδο ανάγονται τα κείμενα που αποτελούν την πρώτη της συλλογή, Η παρουσία του Ορφέα (1953), στην οποία η Μερίνι αφιερώνει διάφορα ποιήματα στον μικρό κύκλο των μεγάλων φίλων εκείνων των χρόνων που πίστεψαν σ’ αυτήν.

Στα πρώτα της ποιητικά πονήματα όχι μόνο εξατομικεύονται θέματα που θα αναγνωρίζονται σε όλη την μελλοντική της ποίηση, αλλά κυρίως εντυπωσιάζει η διαπλοκή των ερωτικών και των μυστικιστικών θεμάτων.

Φυσικά η ποίηση της νεαρής Μερίνι δεν είναι δουλεμένη ποίηση· υπάρχει μια κατάσταση ειλικρινούς και βίαιας έκστασης, ένα όλον που διακρίνεται αμέσως στην πολύ γνήσια δημόσια έξοδό της.

 

III

 

Η δεύτερη συλλογή τιτλοφορείται Φόβος Θεού και περιέχει ποιήματα από το 1947 μέχρι το 1953.

 

IV

 

Το 1955 εκδίδεται η συλλογή Ρωμαϊκοί γάμοι. Στο εξώφυλλο διαβάζουμε: «Το έργο αυτής της νεαρής ποιήτριας είναι πέρα από τις τρέχουσες σύγχρονες ποιητικές· δεν φαίνεται να προέρχεται από μια σαφή ποιητική σχολή· ενδεχομένως ο Ρίλκε και ο Ουίτμαν μπορεί να της έδωσαν την αρχή του τραγουδιού αλλά όχι της σκέψης […] Εδώ η προσπάθεια είναι λίγο πολύ για την αίσθηση και την διαίσθηση που, μερικές φορές, έχει το μέτρο και το βάθος μιας προφητείας […]. Μια ποίηση σύνθετη αλλά καθαρή στις αρετές της και στους σκοπούς της· μια φωνή νέα και τυπικά μοντέρνα, όταν από τον μοντερνισμό δεν θέλουμε να αποκλείσουμε την εξυπνάδα».

 

V

 

Το 1961 εκδίδει την συλλογή Εσύ είσαι Πέτρος […]  Η δραματική κατάσταση πάθους που δεν είναι αμοιβαίο, μοναδικό πολύτιμο παράδειγμα στην ποίηση της Μερίνι , που στο βάθος είναι κυρίως ερωτική ποίηση , προσφέρει νέες δημιουργικές διεξόδους.

[…] Αυτή η συλλογή, μετά θα ακολουθήσει μια εικοσαετία σιωπής, είναι ένας συνδετικός κρίκος ανάμεσα στο πριν και το μετά.

 

VI

 

Το 1965 αρχίζει ο εγκλεισμός της στο ψυχιατρείο Πάολο Πίνι, απουσία που θα συνεχιστεί μέχρι το 1972 με κάποιες επισκέψεις στην οικογένεια και τη γέννηση της αγαπημένης της κόρης Μπάρμπαρα.

Ακολουθούν περίοδοι με υγεία και ασθένεια μέχρι το 1979, όταν όπως λέει η ίδια επιστρέφει στο γράψιμο και κυρίως κάνει την αρχή με τα πιο έντεχνα λυρικά ποιήματα όπου περιγράφει την εμπειρία της στο φρενοκομείο. Από κει γεννιέται το έργο Άγιοι τόποι που θεωρείται το αριστούργημά  της, έργο με το οποίο θα κερδίσει το 1993 το βραβείο Librex Montale.[…]

Το 1981 πεθαίνει μετά από οδυνηρή ασθένεια ο άντρας της Εττόρε Καρουίτι με τον οποίο είχε παντρευτεί το 1953 και έκανε τέσσερα παιδιά, και το 1982 μάταια η ποιήτρια, μόνη και ξεχασμένη από τους λογοτεχνικούς κύκλους προσπαθεί να βρει ακροατήριο για την φωνή της. Δεν βρίσκει ανταπόκριση σε κανέναν εκδότη. Τελικά δημοσιεύονται στο περιοδικό Il cavallo di Troia  στο νούμερο 4, τριάντα ποιήματα. Η σιωπή έσπασε και το 1984 ο εκδότης Scheiwiller πήρε τα τριάντα ποιήματα και μαζί με δέκα ακόμη γεννήθηκε η προαναφερθείσα συλλογή.

 

VII

 

Με τον θάνατο του συζύγου της η Άλντα Μερίνι ζει και την μοναξιά του καλλιτέχνη αλλά και την μοναξιά της γυναίκας. Νοικιάζει ένα δωμάτιο στον ζωγράφο Μικέλε Πιέρρι από τον Τάραντα της Σικελίας. Ο Πιέρρι, που έχει περάσει τα ογδόντα, συγκινήθηκε από την μοναξιά και την φτώχεια της νεαρής ποιήτριας και εντυπωσιάστηκε από τα ποιήματά της. Περνούν δύο αβεβαιότητας και αγωνίας[…]

 

VIII

 

Τον Οκτώβριο του 1983 παντρεύεται τον Μικέλε Πιέρρι και μετακομίζουν στον Τάραντα. Στον Πιέρρι αφιερώνει τους Πέτρινους στίχους τον Οκτώβριο του 1983 και άλλα ποιήματα που περιλαμβάνονται στη συλλογή Τα πιο ωραία ποιήματα (1983).

 

IX

 

Ενώ διέμενε στον Τάραντα, προστατευόμενη και με την φροντίδα του Πιέρρι, ο οποίος ως επαγγελματίας ήταν πολύ καλός γιατρός, η Μερίνι έγραψε τα είκοσι ποιήματα – πορτραίτα της συλλογής Η κλέφτρα κίσσα. Κάθε τόσο το ζευγάρι ανέβαινε στο Μιλάνο.

Ήταν ένα μυθικό ζευγάρι, ποιητές επιπέδου και οι δύο που ερχότανε να σε δούνε, σου δωρίζανε τα κείμενά τους και σε αφήνανε στα δωμάτιά τους […]

Τον Ιούλιο του 1986 η Μερίνι επιστρέφει στον Βορρά, μετά από μια πολύ άσχημη περίοδο κατά την οποία κλείστηκε ξανά σε ψυχιατρικό νοσοκομείο, υποφέρει από καταστροφικές ακαταληψίες στο νέο της περιβάλλον έως ότου αφού στάλθηκε ξανά από το νοσοκομείο στο Μιλάνο, είχε μια ψυχιατρική φροντίδα με την γιατρό Μαρτσέλλα Ρίτσο στην οποία είναι αφιερωμένα ορισμένα ποιήματα από την ασθενή που επιστρέφει στο φως […].

 

X

 

Στα τέλη του ’80 και στις αρχές του ’90 παίρνει τα πάνω της, γράφει, πλησιάζει παλιούς φίλους, ξαναρχίζει να δημοσιεύει. Φέρνει κοντά στην ποίηση την πρόζα που είναι γεμάτη  με μεταφορές κάτι που διακρίνει πάντοτε την ποίησή της.

 

XI

 

Το 1991 πεθαίνει ο Τζιόρτζιο Μανγκανέλλι με τον οποίο η Μερίνι έζησε ένα μεγάλο πάθος στα τέλη της δεκαετίας του ’80. Όμως η παραδεισένια περίοδος χάθηκε γρήγορα. Τώρα η Μερίνι βυθίζεται στη μνήμη της και παρατηρεί το φως και το σκοτάδι εκείνης της μοιραίας συνάντησης […]

 

 

 

XII

 

Mε τη συλλογή Απλήρωτες μπαλάντες (1995) η ποίηση ξαναπαίρνει ύψος και ανοίγεται σε πολύπλευρες όψεις της πραγματικότητας των περασμένων χρόνων ή των πιο κοντινών ημερών: άγχος για τον θάνατο των φίλων που την πληγώνει βαθιά […]

 

Δραματικά είναι τα ποιήματα που γεννήθηκαν από το άγχος του θανάτου των φίλων( Μανγκανέλλι, Πιέρρι, Τιτάνο) και κυρίως από τον ξαφνικό , «αφύσικο» θάνατο του Ρομπέρτο Βολπόνι, γιου του συγγραφέα Πάολο Βολπόνι που σκοτώθηκε σε αεροπορικό δυστύχημα […]

 

XIII

 

Το 1997 εκδίδει την ποιητική συλλογή η Αλεπού και η αυλαία. Φανερώνεται εδώ σταθερά εφαρμοσμένη η τεχνική της ποίησης που γεννιέται με την προφορική ροή του λόγου. Είναι για την ώρα μοναδικό φαινόμενο μέσα στο σύνολο της σύγχρονης ποίησης […]

Η τεχνική του αυτοσχεδιασμού συνόδευσε όλη την ύπαρξη της ποίησης της Μερίνι, αλλά σ’ αυτή την τελευταία συλλογή η παρουσία της είναι ισχυρή.

Τα σημάδια της προφορικότητας ταιριάζουν στην Μερίνι, όπως και στους νέους της εποχής μας […]

Η Μερίνι είναι κατά κάποιο τρόπο μια διθυραμβική ποιήτρια , με όλα τα θετικά και τα αρνητικά της […]

 

XIV

 

 

Με αργό τρόπο η προφορικότητα οδήγησε την έμπνευση προς σύντομα κείμενα και ως, τελική έξοδο, προς το απόφθεγμα. Η αποφθεγματική παραγωγή αυτά τα χρόνια είναι πολύ πλούσια.

Η Μερίνι πέθανε στο Μιλάνο την Κυριακή 1 Νοεμβρίου 2009.

_

Όλες οι πληροφορίες που παρατίθενται εδώ αντλήθηκαν από την εισαγωγή της Μαρίας Κόρτι στο βιβλίο Άλντα Μερίνι Fiore di poesia ( 1951-1997) από τις εκδόσεις Einaudiπου εκδόθηκε το 1998.

 

 

 

 

 

 

 

ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΗΣ ΑΛΝΤΑ ΜΕΡΙΝΙ ΣΤΗΝ ΜΑΡΙΑ ΠΙΑΤΣΕΝΤΕ[2]

 

Το ραντεβού

 

 

«Ωραία, έλα κατά τις δύο», μου λέει στο τηλέφωνο η Άλντα Μερίνι. «Ελα μόνη σου. Ναι, το μαγνητόφωνο μπορείς να το φέρεις».

Η συνάντηση έγινε κάτω από το σπίτι της, πέντε λεπτά αφού είχα κτυπήσει το κουδούνι της· ήμουν ήδη ταραγμένη. “Ίσως δεν θέλει να κάνει την συνέντευξη”, σκέφτηκα… Ένας φίλος, με προθυμία, την συνόδευε κρατώντας στο χέρι του τις τσάντες της· εκείνη μόλις δοκίμαζε την πατερίτσα που χρησιμοποιούσε, εκείνη την περίοδο, για να περπατήσει. Όταν χαιρετηθήκαμε πήρα εγώ τις τσάντες, ήταν πολύ ελαφριές· ανεβήκαμε δυο ορόφους με τα πόδια, εγώ ανέβαινα μπροστά από αυτή. Κάθε φορά που, στο πλατύσκαλο του σπιτιού στο Navigli, γυρνούσα το κεφάλι για να την βρω, συναντούσα το χαμόγελό της και τις συγνώμες της για το βάρος που μου έδωσε. Η Άλντα έχει ένα ωραίο φουλάρι, χρώματος κοραλλί σαν το σκουλαρίκι που είχε στο αριστερό αυτί. Στα μάγουλά της, που είχαν ανάψει από το περπάτημα είχε λίγο μακιγιάζ. Τα μάτια της είναι πανέμορφα και ενώ ετοιμάζεται να μιλήσει μαζί μου παραπονιέται λιγάκι: δεν νοιώθε καλά, έχει ένα πρόβλημα στο πόδι. Της λέω ότι την βρίσκω μια χαρά, στα αλήθεια· βάζει τα χέρια της στα μαλλιά, και με μια ελαφριά κίνηση γίνεται όμορφη. Καθώς μιλάει και μου απαντά, ή δεν μου απαντά, με αφήνει και με παίρνει, είναι σιωπηλή ή σιγοτραγουδάει ένα τραγουδάκι το οποίο μου λέει τραγούδησε μαζί με τον Λούτσιο Ντάλλα, γίνεται όμορφη στ’ αλήθεια και το πρόσωπό της καθίσταται η ενσάρκωση της «Ερωτευμένης ψυχής» της.[3]

 

Πιατσέντε: Ετοίμασα τις ερωτήσεις, επηρεασμένες από την ανάγνωση των ποιημάτων σας, τα οποία, εάν κατάλαβα καλά, μιλάνε ….

Μερίνι: Για τα παιδιά;

 

Π.: ….για την ζωή. Σας έχω γνωρίσει, το θυμάστε, στο  Rho, στην Villa Burba και, με την ευκαιρία εκείνη, σας ζήτησα το γιατί του άρρητου της αλήθειας. Μπορείτε να προσθέστε κάτι για το άρρητο της ποίησης;

Μερίνι: τι  παλαβός κόσμος! Χθες διάβασα σε ένα βιβλίο κάτι ουσιαστικό: η ποίηση είναι χαρά. Να την κάνουμε να δημιουργήσει μια άλως… Εν ολίγοις: κάποιος είναι ερωτευμένος, είναι ευτυχισμένος και γράφει, εάν τα καταφέρει να γράψει! Υπάρχει όμως και αυτός που δεν τα καταφέρνει να γράψει και υπομονή… δεν είναι απαραίτητο. Είναι σαν να έπρεπε όλοι να είναι όμορφοι όπως η Σοφία Λώρεν. Εάν δεν είναι… υπομονή!

 

Π.: Διαβάζοντας τα ποιήματά σας ένιωσα να με αγγίζει η αυθεντικότητα των  συναισθημάτων και των βιωμάτων που εσείς έχετε παρουσιάσει.

Μερίνι: τα δικά μου βιώματα δεν μετράνε.

 

Π.: Τι σας συμβαίνει αφού έχετε εκφράσει αυτά τα συναισθήματα;

Μερίνι: Τίποτα, ούτε πριν ούτε μετά· αυτά είναι όλα κατασκευές των γυναικών οι οποίες μου σπάνε τα νεύρα.

 

Π.: Μου είχατε πει ότι επιλεγήκατε από την ποίηση.

Μερίνι: να μην μπερδεύουμε την λογοτεχνία με την ομολογία του Αγίου Αυγουστίνου, να μην πάμε τώρα στα θεολογικά.

 

Π.: Έχετε επιλεγεί με κάποια έννοια.

Μερίνι: Ναι, ο προφήτης, ο βάρδος, είναι μια επιλογή.

 

Π.: Λοιπόν, σε Σας είναι ευχάριστο να γράφετε ποίηση, Σας είναι ….

Μερίνι: … θεσμικό. Ο ποιητής είναι φτιαγμένος με έναν συγκεκριμένο τρόπο· πιστεύω ότι ο ποιητής έχει μια συγκεκριμένη μορφή…

 

Π.: Με ποια έννοια;

Μερίνι: Φαίνεται από το βλέμμα, φωτίζεται με έναν διαφορετικό τρόπο, είναι πιο ευαίσθητος, πιο ευάλωτος, πιο μοναχικός, πιο αυτάρκης, πιο δύστροπος, πιο αλαζόνας, πιο ερωτικός, πάντοτε ένα πιο πολύ, αλλά δεν μπορεί να διδάξει στους άλλους…

 

Π.: Βεβαίως, αλλά είναι ένα περισσότερο το οποίο κάποιος το αισθάνεται περισσότερο και άλλος λιγότερο.

Μερίνι: Υπάρχουν όμως και εκείνοι τους οποίους δεν τους νοιάζει αν υπάρχει το περισσότερο ή το λιγότερο.

 

Π.: Κατά την άποψή σας, ανάμεσα στο δημιουργώ ποίηση και δημιουργώ παιδιά, υπάρχουν κοινά σημεία;

Μερίνι: τι ερώτηση! Πόσες μητέρες δεν έχουν φτιάξει ποιήματα και είναι εξαιρετικές μητέρες.

 

Π.: αναφερόμουνα στην πράξη της δημιουργίας.

Μερίνι: δεν έχει καμία σχέση αυτό! Έχετε παιδί· από δισεκατομμύρια σπερματοζωαρίων, μόνο ένα δημιουργεί ένα παιδί: είναι ένα μυστήριο της φύσης, πώς να στο δώσω για να το καταλάβεις… και η ποίηση είναι το ίδιο πράγμα. Ο ποιητής δεν μπορεί να χαμηλώσει να νιώσει κάθε ξεχωριστό άτομο, μιλάει για τον πολύ κόσμο! Εάν στην συνέχεια, η σκέψη του, ακολουθήσει την δική μου, πρόκειται για μια περίπτωση: εγώ δεν έγραψα γι’ αυτό το πρόσωπο, έγραψα για μένα.

 

Π.: για μας, θα έλεγα.

Μερίνι: για μας, διότι Εσείς είστε κατάλληλη γι’ αυτό. Κοίταξε, άκουσα να λένε ότι  αφότου ήμουνα στο φρενοκομείο, πολλοί που είχαν διαταραχές ήταν ίδιοι με μένα. Ευλογώ τα χρόνια στα οποία οι ποιητές μπορούσαν να προσεγγιστούν από τον καθένα, γιατί κάποτε διαβάζανε τα κείμενα και καληνύχτα, Η εισβολή του περιβάλλοντος του ποιητή είναι πάντοτε αντιπαραγωγική, γιατί το κάθε πρόσωπο μεταφέρει τον αρνητισμό του και ο ποιητής είναι πολύ  ευάλωτος σ’ αυτό.

 

Π.: Και την θετικότητά του, ίσως.

Μερίνι: ο ποιητής δεν έχει ανάγκη την θετικότητα, είναι ήδη θετικός αυτός: μου κάνεις κάτι ερωτήσεις!

Δεν θέλω να προσβάλλω κανέναν, προσπαθώ να εξηγήσω ότι ο καθένας κάνει ερωτήσεις, αλλά, κοίτα, οι απαντήσεις είναι και λίγο τυχαίες: δεν υπάρχει το βάθος που Εσείς ψάχνετε. Ο ποιητής είναι ένας φτωχός Χριστός όπως και Σεις, και λιγότερο από Σας, θέλει να μείνει στην ησυχία του, δεν θέλει να προκαλείται από αυτές τις ερωτήσεις, και μετά να λέει βλακείες που δεν γνωρίζει ούτε αυτός ο ίδιος. Ο Μοράβια έλεγε: «… γράφω γιατί έτσι καταλαβαίνω αυτό που γράφω», γιατί κι αυτός δεν το γνωρίζει.

 

Π.: Στο βιβλίο σας “Η ερωτευμένη ψυχή” αναδύεται με δύναμη η αγάπη σας για τη ζωή, αν και  πάντοτε ποτισμένη με τον πόνο, το αίσθημα ζωτικότητας, της αγάπης για τη ζωή που είναι σχεδόν ανησυχητικό.

Μερίνι: Όμως και σεις αγαπάτε την ζωή, όλοι αγαπάμε τη ζωή.

 

Π.: Κάποιος την αγαπάει πιο πολύ από τους άλλους …

Μερίνι: Το πρόσωπο δεν αγαπάει τη ζωή όταν είναι τσακισμένο, άρρωστο και πρέπει να εξαρτάται από τους άλλους, αλλά ποιος δεν αγαπάει την ζωή; Εσείς δεν είστε ποιήτρια, όμως είναι η ζωή που είναι ένα ποίημα. Εάν Εσείς δεν ξέρετε να την κάνετε να μιλήσει δεν φταίω εγώ. Εάν Εσείς στη ζωή βλέπετε μόνο το μαύρο, δεν είναι δικό μου φταίξιμο, δεν φταίει η Άλντα Μερίνι!

 

Π.: Μερικές φορές αυτή η δυνατή αίσθηση ζωτικότητας δημιουργεί φθόνο, και ο φθόνος μπορεί να καταστρέψει αυτό το αίσθημα ζωτικότητας;

Μερίνι: Μπορεί να το σκοτώσει, είναι ένα είδος βλασφημίας και βλασφημώ σημαίνει: μιλάω άσχημα, κακολογώ· το να μιλάς άσχημα οδηγεί σε γρουσουζιά, οδηγεί σε πολύ κακό! Ο φθόνος για μένα είναι μια βασική αμαρτία όσον αφορά τον Θεό– εγώ ακολουθώ πολύ το Ευαγγέλιο, μου αρέσει πολύ ως κλειδί ανάγνωσης της ζωής.  Εάν εσείς είστε πιο όμορφη από μένα, τόσο το καλύτερο για Σας, δεν θα περάσω τη μέρα μου με το να σκέφτομαι πόσο Εσείς αξίζετε πιο πολύ από μένα, αλλά αντιθέτως θα προσπαθήσω να αποθησαυρίσω αυτό το λίγο που το έχω κάνει να αξίζει πολύ στα δικά μου μάτια, και όχι στα δικά σου: κυρίως για να μην προκαλέσω τον φθόνο.

 

Π.: Έχετε γράψει: «… πάντοτε μίλησαν για τον φθόνο – φθόνο του πέους, στην γυναίκα αλλά δεν μίλησαν για ένα πράγμα, συμπεριλαμβανομένων των μορφωμένων, γι’ αυτό που έχει μια γυναίκα μέσα της, το παραμύθι της, το παραμύθι της γυναίκας …».

Μερίνι: Διότι η γυναίκα είναι ένα παραμύθι, είναι ωραία η γυναίκα, εγώ τις μισώ γενικά τις γυναίκες, γιατί αυτές που γνώρισα ήταν τρομερές, μου κάνανε κακό, είχα την ατυχία να γνωρίσω σκληρές γυναίκες, που είδαν αυτό που είχα μέσα μου και το παρεξήγησαν.

 

Π.: Βρίσκω και γω ότι υπάρχει μεγάλος φθόνος ανάμεσα σε γυναίκες που φαίνονται φίλες.

Μερίνι: Μα ποια φιλία, η λέξη φιλία δεν υπάρχει…

 

Π.: κατά την γνώμη Σας ο άνδρας ζηλεύει την ικανότητα την παραγωγική ικανότητα γενικά …

Μερίνι: όχι, αυτή την έδωσε η φύση.

 

 Π.: Όμως ο άντρας δεν είναι λιγάκι ζηλιάρης;  

Μερίνι: Ο άντρας ζηλεύει τα παιδιά, γιατί όταν γεννιούνται η γυναίκα δεν τον προσέχει πλέον, διότι ο άντρας είναι ηλίθιος, δες την σωματική βία, δες την, αντίληψη του πόνου σαν περιθώριο ασφαλείας, η γυναίκα οικειοποιείται το πέος χωρίς την θέλησή της όταν γεννά …

 

Π.: και το αιχμαλωτίζει.

Μερίνι: όχι, όχι ας μην μιλάμε γι’ αυτά, είναι φροϋδικά ζητήματα που τώρα πια είναι ξεπερασμένα.

 

Π.: με την ευκαιρία του Φρόιντ, διάβασα σε κάποιο κείμενό σας ότι η ποίηση είναι χαρά , είναι μια ψυχολογική μεταβίβαση.

Μερίνι: είναι και πόνος μερικές φορές!

 

P.: Πιστεύετε ότι ο έρωτας, το πάθος, μπορεί να μας βοηθήσει να καταλάβουμε πράγματα που δεν θα καταλαβαίναμε;

 

Στο σημείο αυτό η Μερίνι μου χαμογελάει και μου λέει πόσο ωραίες είναι οι κάλτσες μου· τις απαντώ ότι μου αρέσει να ψάχνω κάτι το ιδιαίτερο και μου απαντάει ότι δεν θα μπορέσει να βρει αυτό το σχέδιο. Ανταλλάσουμε κάποιες πληροφορίες και ξαναπιάνει το νήμα της συνέντευξης με νέα διάθεση…

 

Μερίνι: γυναίκες που είχαν “ερωτική σκέψη”. Όταν η γυναίκα γεννάει ένα παιδί της ανοίγεται μια καινούρια διάσταση· αυτή η γυναίκα, ως γυναίκα αλλάζει και η μητέρα μπαίνει σε μια Τρίτη διάσταση. Θα δεις ότι μια μητέρα καταλαβαίνει τα πάντα για το παιδί της, γνωρίζει τα πάντα, τον αισθάνεται από απόσταση. Αυτή η μοίρα, αυτός ο έρωτας ανάμεσα στην μητέρα και στο παιδί, που είναι κάτι παραπάνω από έναν έρωτα, είναι ένα πάθος.

 

Π.: το ιερό και το βλάσφημο σε έχουν συνοδεύσει στην καλλιτεχνική σου ζωή. Ποια είναι τα στοιχεία που συνεχίζουν αυτό που ξεκίνησε στα πρώτα σου βιβλία.

 

Μερίνι: Εγώ στα 16 μου χρόνια είχα μια πολύ ερωτική γλώσσα, πολύ τολμηρή και ήμουνα ένα κοριτσάκι που δεν ήξερε τίποτα για τον έρωτα. Όμως ήθελα τον έρωτα μ’ αυτόν τον τρόπο, και τον περιέγραψα, όμως ήμουνα εντελώς παρθένα, όπως η Παναγία, δεν γνώριζα άντρα. Όμως- και αυτό ήταν το θαύμα του όμορφου ποιήματός μου που έκανε και τους κριτικούς να μιλάνε για θαύμα – ήμουνα όπως τα παιδιά, ανεπηρέαστη στην γλώσσα. Δεν ήξερα τίποτα, δεν είχα φιλήσει ποτέ ούτε ένα άντρα. Είναι γεγονός ότι μετά, όταν έκανα έρωτα με τον Manganelli, ο Manganelli μου είπε: Μα ήσουνα παρθένα;! Είχε κάνει κι’ αυτός αυτό που κάνατε κι Εσείς, διάβασε τα ποιήματα στην κυριολεξία τους. Και κατάλαβε ότι η Άλντα Μερίνι ήταν μια χαζή γυναίκα, μια οποιαδήποτε γυναίκα. Είναι ένα δώρο, κοίτα, είναι ένα πράγμα που το περιέγραψα καλά και οι άλλοι το πίστεψαν… Πράγματι γράφω το ποίημα σαν ψέμα, γιατί είναι ένα ψέμα, η ποίηση είναι μια ψευτιά την οποία ο ποιητής αφηγείται στον εαυτό του, διηγώντας χοντρά παραμύθια στον εαυτό του και στους άλλους. Είναι λίγο απατεώνας.

 

P.: Νομίζω ναι… Θέλετε να μου μιλήσετε για το τελευταίο σας έργο, Το Τροπάριο; Ξέρω ότι σ’ αυτό το έργο Εσείς μνημονεύετε την Παρθένο Μητέρα, διευρύνοντας κυρίως την ανθρώπινη και γυναικεία πλευρά της: την μητρότητα…

 

Μερίνι: Ο δικός μας ιερές, έλαβε μια ανώνυμη επιστολή γιατί οι καμπάνες ενοχλούσαν. Έκαναν μια έρευνα για να καταλάβουν ποιον ενοχλούν. Ίσως τα παιδιά; Όμως τα παιδιά ξυπνάνε νωρίς το πρωί, βγαίνουν έξω όπου υπάρχει ένας τρελός, εκει όπου μένω και γω, ο οποίος όταν χτυπάνε οι καμπάνες χτυπάει την γυναίκα του.

 

Γελάμε μαζί. «Φανταστικό», λέει αυτή «Φανταστικό» λέω εγώ. Και ενώ ακόμη γελάμε αυτή συνεχίζει …

 

Μερίνι: Τότε για να αποφύγει το ξύλο η γυναίκα έστειλε την ανώνυμη επιστολή στον ιερέα.

 

Π.: Αλήθεια;!

Μερίνι: Αλήθεια! Όταν ο σύζυγος ακούει τις καμπάνες, θυμάται όταν παντρεύτηκε την γυναίκα του, παίρνει ένα ματσούκι κι αρχίζει το ξύλο! Όλοι εδώ φοβούνται και δεν θέλουν να ακούνε τις καμπάνες! Αναρωτιόμουν γιατί δεν χτυπάνε πια οι καμπάνες; Μέχρι που μια φορά, τηλεφώνησα στον ιερές και του λέω: Τι ιερέας είστε, που δεν χτυπάει πια ούτε τις καμπάνες; Και αυτός μου εξήγησε ποια ήταν η αιτία!

 

Π.: Ήταν ευαίσθητος ο ιερές σ’ αυτήν την περίπτωση!

Μερίνι: Αυτές είναι τρελές καταστάσεις. Απ’ όταν έκλεισαν τα τρελοκομεία, άφησαν έξω πολύ κόσμο που έχει αυτά τα προβλήματα… η ζήλεια είναι μια σοβαρή παθολογική κατάσταση.

 

Π.: Είναι ένα συναίσθημα….

Μερίνι: Όχι, δεν είναι ένα συναίσθημα, είναι ένα μη συναίσθημα, επειδή το συναίσθημα είναι πάντοτε αγάπη. Το συναίσθημα είναι σαν μια μεγάλη ειρήνη, μια ειρήνη που αγκαλιάζει τους ανθρώπους. Η αγάπη του Θεού δεν κάνει διακρίσεις. Ο φθόνος είναι να αρνείσαι αυτό που είναι προφανές. Και  τότε φτάνεις στο έγκλημα, φτάνεις στην ζήλεια… Και πράγματι, κατά την άποψη μου, οι Εβραίοι, όταν έλεγαν ότι η γυναίκα ήταν ακάθαρτη, δεν είχαν και πολύ άδικο, αλλά ακόμη και οι Ταλιμπάν όταν την καλύπτουν, γιατί πιο πολύ είναι ξεσκέπαστη, και κάνει περισσότερες μαλακίες. Όχι; Τι λες εσύ;

 

Π.: Θέλω να προκαλέσω λιγάκι; Όμως, πράγματι, μια υπερβολική έκθεση του σώματος, δεν είναι στην συνέχεια ελκυστική: ίσως, είναι καλύτερα λίγο να καλύπτεται….

Μερίνι: Όλη αυτή η έκθεση από βυζιά και γάμπες, είναι σαν μια γυναίκα να θέλει να πάει αγκαλιά με κάποιους άντρες… Θυμάμαι ένα γεγονός που συνέβη στον Άγιο Βαλεντίνο. Μια από τις συνήθεις δημοσιογραφικές εξυπνάδες η οποία λέει σε μια ηλικιωμένη: «Εσείς, γιαγιά, γνωρίζεις τον οργασμό;». Όχι κοίταξε, λέει η γιαγιά, πάντοτε έπλενα στο χέρι. Ήταν πολύ ωραία! Κάποτε οι γυναίκες χρησιμοποιούνταν από τους συζύγους· ο σύζυγος ήταν και σεξουαλικός εκπαιδευτής. Όταν μια γυναίκα έμενε χήρα, όπως συνέβη σε μένα, τουλάχιστον ήξερε τον μαραγκό ή κάποιον τέτοιον, και ανακάλυπτε μια καινούργια διάσταση, έβγαινε έξω αλλόφρων γιατί δεν σκεφτόταν ότι πέρα από το συζυγικό «πήδημα», υπάρχει και η σαρκική ηδονή. Να λοιπόν αυτό που λέω εγώ, το οποίο ονομάζεται αμαρτία, είναι μια διάσταση της σαρκικής ηδονής που δεν αποσκοπεί στην τεκνοποίηση. Είναι ένας σαρκικός έρωτας, ένα πάθος που μπορεί, ίσως, να σε οδηγήσει στον θάνατο·

 

Της ζητάω να μου πει τι είναι πάθος για την Άλντα Μερίνι.

 

Μερίνι: Είναι κάτι που πάει πέρα από τις δικές μας δυνατότητες και μας καταστρέφει συχνά και μάλιστα με την θέλησή μας. Και είναι και πολύ όμορφο! Και επικίνδυνο.

 

Π.: Το πάθος στον συζυγικό έρωτα, φεύγει καθόλου, κυρία Μερίνι.

Μερίνι: Αντικαθιστά τον έρωτα.

 

Π.: Εσείς, διαχωρίζετε τον έρωτα από το πάθος;  

Μερίνι: Είναι δύο πράγματα διαφορετικά: όμως, προτιμώ τον έρωτα.

 

Π.: Γράφετε κάπου ότι η τρέλα είναι ο τρόπος για να κηρύξεις τον πόλεμο σ’ αυτόν που δεν θέλει την ζωή μας.

Μερίνι: Είναι μια άμυνα η τρέλα.

 

Π.: Τι μπορείτε να προσθέσετε σήμερα;  

Μερίνι: η τρέλα είναι μια άμυνα: είναι μια ακραία άμυνα. Είναι ένα τράβηγμα προς τα κάτω.

 

Π.: Ας μιλήσουμε για την προδοσία:

Μερίνι: Ω, μου κάνεις κάτι ερωτήσεις …

 

Π.: Σε έναν στίχο σας λέτε: « οδηγήθηκα στον σταυρό γιατί σαν τον Χριστό περίμενα το φιλί του Ιούδα».

Μερίνι: Τώρα έβαλες τον δάκτυλο επί των τύπων των ήλων και μπορείς να φανταστείς πώς ένιωθα μπροστά στην προδοσία. Ένα πρόσωπο μπροστά στην προδοσία χάνει την αγάπη για τον εαυτό του, χάνει την αυτοεκτίμηση. Δεν ξέρω γιατί, και κει βρίσκεται το μυστήριο, αλλά έχει σε μεγάλη εκτίμηση την γνώμη αυτού που την έχει προδώσει. Θα έμοιαζε σαν να τιμωρούσαν αυτή, η οποία δεν είναι ικανή να καταλάβει ότι ο άλλος είναι ένας κρετίνος και υποφέρει για έναν κρετίνο· τιμωρούν πιο πολύ αυτή  από τον κρετίνο, γιατί αυτή δεν είχε αρκετή εκτίμηση για τον εαυτό της.

 

Π.: Πράγματι ο πόνος είναι τόσο δύσκολο να τον υπομένεις: όλοι προσπαθούν να μείνουν μακριά ενώ είναι απαραίτητος για να δημιουργήσεις.

Μερίνι: Αλλά υπάρχει και η δόξα.

 

Π.: Λέτε κάπου ότι όλα τα δυνατά συναισθήματα πρέπει να μπορεί να τα διαχειρίζεται κάποιος.

Μερίνι: H διαχείριση του συναισθήματος. Χρειάζεται να ξέρεις να διαχειρίζεσαι  την περιουσία σου είτε γενετική είτε συναισθηματική. Για παράδειγμα ακόμη και η χαρά μπορεί να σε σκοτώσει: έχεις δει ποτέ δύο που συναντιούνται μετά από χρόνια και ο ένας πεθαίνει από την συγκίνηση;. Τις συγκινήσεις πρέπει να τις συγκρατείς ή όχι;

 

Π.: Αλήθεια είναι αυτό, όμως μερικές φορές θέλουμε να κατακλυστούμε από συγκινήσεις για να τις αισθανθούμε και μετά να μάθουμε να τις διαχειριζόμαστε και τότε εκεί, με πόνο, ίσως, διαμορφωνόμαστε.

Μερίνι: Αυτό είναι πολύ επικίνδυνο: Δεν ξέρουν όλοι να το κάνουν.

 

Π.: όμως εσείς αφεθήκατε να οδηγηθείτε στο πάθος, στον έρωτα;

Μερίνι: Ναι, αλλά όμως το πλήρωσα.

 

Π.: Το πληρώσατε και όλοι το πληρώνουμε, πιστεύω

Μερίνι: Εγώ μπλέχτηκα με το πάθος, έπεσε ακριβώς πάνω μου και το πλήρωσα, όπως όλοι ίσως. Γι’ αυτόν τον λόγο έχω πολλές γυναίκες θαυμάστριες γιατί πλήρωσα. Τώρα δεν θα το έκανα πια, δεν έχω πλέον τις δυνάμεις για να το κάνω. Ένα κύμα τρέλας σήμερα θα με συνέτριβε, θα με σκότωνε σε μια μέρα. Τότε ήμουν νέα, το καταλαβαίνεις; Ονειρευόμουνα την δόξα όταν ήμουν νέα. Τώρα με ενοχλεί πολύ.

 

Π.: Τώρα τι υπάρχει …

Μερίνι: Δεν μου χρειάζεται τώρα πια. Έχω παρατηρήσει ότι οι άνθρωποι είναι σαν τους ανεμοδείκτες: εάν είσαι στην μόδα τότε σ’ αγαπώ, εάν όχι πέφτεις χαμηλά…

 

Π.: Ο πόνος είναι μια κατάσταση αναπόφευκτη;

Μερίνι: Ο Θεός δεν μας έκανε για τον πόνο. Μας έκανε για τη χαρά, γι’ αυτό και μας δοκιμάζει.: η δοκιμασία δεν είναι πόνος, Η δοκιμασία είναι να ξέρεις να ξεχωρίζεις το καλό από το κακό, είναι να ξέρεις να επιλέγεις: χρειάζεται διαίσθηση. Εγώ την έχω λόγω ηλικίας, εσύ είσαι πιο νέα.

 

Η γυναίκα λατρεύει την τέχνη. Κάποιες βέβαια είναι σαχλές, όμως η γυναίκα έχει γούστο, γιατί η γυναίκα είναι δασκάλα, δασκάλα στο να φροντίζει, να τοποθετεί ένα πράγμα όμορφο με την αισθητική έννοια. Ξέρεις γιατί στο φρενοκομείο σώζονται περισσότερο οι γυναίκες παρά οι άντρες; Γιατί η γυναίκα είναι πιο πονηρή: ο άντρας είναι ένας Ζαμπανό σε σχέση με μας. [4]

 

Π.: Είναι αλήθεια, ένας άντρας όταν τον εγκαταλείπει μια γυναίκα την αφήνει να φύγει…

Μερίνι: Ο μεγάλος εραστής της γυναίκας, ξέρεις ποιος είναι; Είναι ο γιος της και το αντίστροφο. Ένας ιερές μου είχε πει: κοίτα μια μητέρα που θηλάζει το παιδί, το παιδί ρουφάει το γάλα, αλλά κοιτά την μητέρα δηλαδή πίνει το πρόσωπο της μάνας.

 

Π.: Λέγεται συνέχεια, πράγματι, στις μητέρες να κοιτάνε τα παιδιά ενώ τα θηλάζουν.

Μερίνι: Αυτά εισπράττουν την μητρική εικόνα …

 

Π.: Μια επιστροφή;

Μερίνι: υπάρχει μια επιστροφή στο παρελθόν. Κοίτα η κόρη μου η Μπάρμπαρα, είναι αυτή εκεί. Κοίτα τι όμορφη κόρη που έχω!

 

Π.:Είναι αυτή που είχα δει στην βίλλα Burba;

Μερίνι: Ναι, ναι. Πρέπει όμως να περπατήσω λιγάκι: χθες δεν ήμουν καλά, αυτός είναι ο Ντάβιντε ο εγγονός μου. Να τελειώνουμε όμως για να ξεκουραστώ λιγάκι.

 

Π.: Διάβασα τα ποιήματα που αφιερώσατε στις κόρες σας. Πως ήταν για σας η μητρότητα;

Μερίνι: ήταν ένα πολύ ωραίο πράγμα, εκτός από τις δύο που είχα στο φρενοκομείο, που ήταν μια τραγωδία. Πως μου συμπεριφέρθηκαν στην εγκυμοσύνη… Η εγκυμοσύνη, για μένα, ήταν μια περίοδος μεγάλης αποκάλυψης, μεγάλων ανακαλύψεων.
Π.: Σε ένα κείμενό σας μιλάτε για τον καλλιτέχνη σαν αυτόν ο οποίος για να προ…(στο σημείο αυτό ένα ωραίο λάθος απροσεξίας με οδηγεί σχεδόν να πω: προσευχηθεί αντί δημιουργήσει) για να δημιουργήσει έχει ανάγκη να μην βασανίζεται, να μην μένει ήσυχος και έτσι ακόμη και να επιθυμεί. Τι είναι για σας η επιθυμία;

Μερίνι: Είναι ένα παιχνίδι για μένα, επιθυμώ πράγματα που αγαπώ, που μου αρέσουν. Δέστε το τραγούδι “αρώματα και παιχνίδια”: η ενήλικη μητέρα παίρνει τα αρώματα ως παιχνίδια και η κόρη, το παιδί, το καταλαβαίνει και το κάνει για να αρέσει στους άντρες. Είναι ερωτική πρόταση, κατά βάθος! Όχι; Και το παιδί το καταλαβαίνει.

 

 

 

[1]

http://ricerca.repubblica.it/repubblica/archivio/repubblica/2014/11/01/essere-santa-senza-dio-i-primi-versi-di-alda-merini54.html

 

[2] Η Μαρία Πιατσέντε γεννήθηκε το 1948. Πήρε πτυχίο στην Κοινωνική Υπηρεσία, και εργάστηκε ως οικογενειακή θεραπεύτρια σε δημόσιες υπηρεσίες.  Είναι δημοσιογράφος και διαφημίστρια και διευθύντρια του τριμηνιαίου περιοδικού παιδαγωγικής www. Pedagogika.it. Ασχολείται επίσης με την ταυτότητα των φύλων.http://www.pedagogia.it/index.php?p=articles&o=view&article_id=354

[3] H ερωτευμένη ψυχή είναι ένα βιβλίο με πεζά κείμενα της Μερίνι, που κυκλοφόρησε το 2000 από τις εκδόσεις Φελτρινέλλι.

[4] Ήρωας του Φελίνι στην ταινία Ο δρόμος. Συμπεριφέρονταν με βίαιο τρόπο στην γυναίκα του Τζελσομίνα (Τζουλιέτα Μαζίνα) η οποία ήταν ένα ονειροπαρμένο και καλοκάγαθο πλάσμα που βλέπει μόνο το καλό στους άλλους.

 

Προηγούμενο άρθροΑλήτικη ψυχή, γυρνάς στ’ Ωραίο (ανθολογεί ο Θ.Χατζόπουλος)
Επόμενο άρθροΑπό τη γέννηση στη μεταμόρφωση  (της Μαρίζας Ντεκάστρο)

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ