Της Χρύσας Σπυροπούλου.
Η συμμετοχή της ταινίας «Κάρολ» του Τοντ Χέινς, με πρωταγωνίστριες την Κέιτ Μπλάνσετ και τη Ρούνι Μάρα, στο φεστιβάλ των Καννών, έφερε στον νου το ομώνυμο παλαιό μυθιστόρημα της Πατρίσια Χάισμιθ, στο οποίο στηρίχθηκε η ταινία και η οποία προβάλλεται από σήμερα στη χώρα μας. Το βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε στις ΗΠΑ, κάτω από το ψευδώνυμο Κλερ Μόργκαν, το 1952, αμέσως μετά την κυκλοφορία του επιτυχημένου βιβλίου της και γνωστού από τον κινηματογράφο «Strangers on the train», με τον τίτλο «The price of salt», ένας τίτλος που κάλυπτε το σκαμπρόζικο, για την εποχή, θέμα του, τον έρωτα δύο γυναικών, της πωλήτριας Τερέζας και της κομψής Νεοϋορκέζας Κάρολ.
Η συγγραφέας είχε εξομολογηθεί ότι εμπνεύστηκε την ιστορία όταν εξυπηρέτησε, σε κατάστημα στο οποίο εργαζόταν, μια μυστηριώδη κυρία. Οι περιγραφές, πάντως, είναι συγκρατημένες, η επιθυμία των ηρωίδων της αποδίδονται με το μυστήριο, το οποίο συνήθως περιβάλλει τους ήρωές της, το τέλος είναι αίσιο, κάτι που ενόχλησε αναγνώστες και κριτικούς τη δεκαετία του ’50. Και οι δύο γυναίκες επιδιώκουν να ξεφύγουν από κάτι, από τη μίζερη ζωή η μία, από την πληκτική και τακτοποιημένη καθημερινότητα η άλλη. Η συγγραφέας δημιουργεί ένα πλέγμα προστασίας γύρω από τα δύο κεντρικά πρόσωπα που πλάθει, και τα αντιπαραθέτει με τους κοινωνικούς κανόνες, οι οποίοι ορίζουν την απειλή, ενώ η αντρική παρουσία είναι ισχνή και αδύναμη.
Οταν βρήκα το μυθιστόρημα αυτό στο βιβλιοπωλείο «Η Φωλιά του Βιβλίου», σκέφτηκα ότι πιθανόν η μετάφρασή του στα ελληνικά να προσείλκυε τουλάχιστον τους αναγνώστες εκείνους που αγαπούσαν το έργο της Χάισμιθ, αν και τη δεκαετία του ’80, η συγγραφέας δεν είχε γίνει ακόμη ευρέως γνωστή στο ελληνικό κοινό. Αγοράζαμε, όσοι την παρακολουθούσαμε, στο πρωτότυπο βιβλία της είτε από την «Ατλαντίδα» είτε από τη «Φωλιά». Διέκρινα ότι το εν λόγω βιβλίο έριχνε φως σε προσωπικές επιλογές της συγγραφέως και, πάντως, από τη μια παρουσίαζε μια διαφορετική θεματολογία σε σχέση με τα γνωστά ψυχοθρίλερ της, και από την άλλη έθετε ένα προσωπικό της θέμα, το οποίο αξιοποιούσε με κάποιες τεχνικές που συναντάμε σε άλλα της έργα, όπως την απειλή, τη φυγή και τον μετέωρο κίνδυνο, την αγωνία και την καταδίωξη από πόλη σε πόλη.
Οι λόγοι αυτοί ήταν αρκετοί για να πεισθεί ο ποιητής και εκδότης Τάσος Κόρφης για να εκδοθεί το βιβλίο, υπό τον τίτλο «Κάρολ», τον χειμώνα του 1993, από τις εκδόσεις Πρόσπερος, σε μετάφρασή μου. Η πορεία του, όπως αποδείχτηκε εκ των υστέρων, δεν ήταν εύκολη υπόθεση, μιας και το αναγνωστικό κοινό δεν έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Αλλες εποχές…
Η Πατρίσια Χάισμιθ (ΗΠΑ 1921 – Ελβετία 1995) ανέπτυξε με ξεχωριστό τρόπο το είδος του μυστηρίου και του ψυχοθρίλερ δίνοντας έμφαση στην ψυχολογία των ηρώων, την οποία αναπαριστά με την εκλεπτυσμένη γραφή της, ενώ δημιούργησε πιθανόν τον πιο αμοραλιστή μυθιστορηματικό ήρωα, τον Τομ Ρίπλεϊ, τον πρωταγωνιστή στην πενταλογία της.
Πρόσωπο γοητευτικό, μυστηριώδες, όπως και η Κάρολ, τηρουμένων των αναλογιών, δεν διστάζει να εξοντώσει τον άλλον για να οικειοποιηθεί την περιουσία του, να ταυτιστεί μαζί του και να συνεχίσει να ζει δίχως ενοχές. Οι ήρωες της Χάισμιθ, εξάλλου, αδιαφορούν για τους ηθικούς κανόνες και πάντα κατορθώνουν να ξεφύγουν από την τσιμπίδα του νόμου, το έγκλημα δεν τιμωρείται, ενώ το κακό έχει αντίπαλο μια άλλη εκδοχή του εαυτού του.
Οι λόγοι που οδηγούν τον Ρίπλεϊ μακριά από τη σιγουριά του σπιτιού του είναι η αναζήτηση του κέρδους και ο υπολανθάνων και καταπιεσμένος ερωτισμός.
Η Κάρολ εγκαταλείπει την οικογενειακή εστία για το άλλο, το διαφορετικό, χωρίς και αυτή να έχει ενοχές, ικανές να την οδηγήσουν στον συμβιβασμό και στην αποδοχή όσων έχει αποκτήσει. Γοητεύεται από το άγνωστο και το ρίσκο.
Η συγγραφέας δεν δίνει απαντήσεις, στην «Κάρολ», και πολλά ερωτήματα μένουν αναπάντητα και μετέωρα, όπως και σε άλλα έργα της. Αλλωστε, πρόθεσή της ήταν να δώσει τη δική της εκδοχή για μια ιστορία αγάπης. Και μετέτρεψε τις βαθύτερες επιθυμίες της σε μια πιθανότητα να πραγματοποιηθούν, κάτι που, τουλάχιστον φαντασιακά, ικανοποιεί εκείνους που αναζητούν την απόλυτη ευτυχία στον άλλον.
ΣΗΜ1 Δημοσιεύτηκε στην Καθημερινή 28.6.2015
ΣΗΜ 2 To “Κάρολ” επανακυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο σε μετάφραση Θεόδωρου Τσαπακίδη.
