Paul Celan και Theodor Adorno (της Πέλας Σουλτάτου)

0
1268
O Paul Celan, η Gisele Celan και ο Klaus Demus

της Πέλας Σουλτάτου (*)

 

«Ο μονόλογος Υπάρχει επίσης βασίζεται στην αντιφατική σχέση που είχε ο ποιητής Paul Celan με τον φιλόσοφο Theodor Adorno. Μελανό σημείο στη σχέση τους, ο πολύ γνωστός αφορισμός του Adorno ότι το να γράφεις ποιήματα μετά το Άουσβιτς είναι βαρβαρότητα. Κεντρικό γεγονός, μία συνάντηση που δεν έγινε τελικά ποτέ», όπως  διαβάζουμε στην εισαγωγή του βιβλίου.

Ένα πρώτο εύλογο ερώτημα είναι ποιος παράτολμος θεατρικός συγγραφέας αναλαμβάνει την ευθύνη και τον κίνδυνο να σταθεί ανάμεσα στα δύο ιερά τέρατα της Φιλοσοφίας και της Ποίησης; Ο Θωμάς Συμεωνίδης αποφοίτησε από την Πολυτεχνική Σχολή του ΑΘΠ και την Ανωτάτη Εθνική Σχολή Αρχιτεκτονικής στο Παρίσι (ENSAPVDS), πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές στο LSE και στο ΕΜΠ όπου και υποστήριξε τη διδακτορική του διατριβή με θέμα την ερμηνεία που επιχειρεί ο Theodor Adorno στο “Τέλος του παιχνιδιού” του Samuel Beckett. Έχει εκδώσει το μυθιστόρημα «Γίνε ο ήρωάς μου» (Γαβριηλίδης) και θεωρητικό πόνημα  «Όλα είναι παρεξήγηση» (Αρμός) και έχει μεταφράσει τα έργα του Μπέκετ «Η τελευταία τριλογία» και «Τρεις διάλογοι» (Γαβριηλίδης), ενώ συμμετείχε με ένα δοκίμιο για το θέατρο και τη φιλοσοφία στο συλλογικό έργο Μεταμοντέρνο Σώμα (Γαβριηλίδης, 2016). Όπως είναι φανερό, ο συγγραφέας έχει εντρυφήσει στη Φιλοσοφία του Αντόρνο, έχει επίσης ευρύτατες εγκύκλιες σπουδές και τριβή με την λογοτεχνική μορφή. Με λίγα λογια, διαθέτει τις προδιαγραφές μετάβασης στην θεατρική γραφή. Ωστόσο δεν υπάρχουν εχέγγυα στο συγκεκριμένο είδος της τέχνης. Ο συγγραφέας διάλεξε να κάνει ένα άλμα στο κενό, αποτολμώντας να μιλήσει όπως ο Τσελάν.

Για την σύνθεση της προφορικής υπόστασης του Ποιητή, ο συγγραφέας δανείζεται στοιχεία του γραπτού λόγου του ποιητή. Παρατηρούμε τις γνώριμες αποσιωπήσεις, τις επαναλήψεις, την αφαιρετικότητα, τη λιτότητα της τέχνης του Παούλ Τσελάν, όπως επίσης και γνώριμα σύμβολα και εκφράσεις.

Ο μονόλογος δομείται σε μία ιδιαίτερη ψυχική κατάσταση ενός ήδη διαταραγμένου ψυχισμού. Σε αυτή τη βάση, διακρίνονται η αγωνία, οι εμμονές, η ταραχή, οι μεταπτώσεις, η αμφιθυμία αλλά οι επιθυμίες του Ποιητή. «Ηθελα μια συνάντηση, ελπίζοντας πως μπορεί να υπάρξει μία συνομιλία». Δηλώνεται με διαύγεια η επιθυμία της συνομιλίας.

Σε ποιον όμως απευθύνεται ο Τσελάν επί σκηνής; Στον Κανένα, στον εαυτό του, σε ένα νοερό κοινό, στο είδωλο του Φιλοσόφου; Σε όλους και σε κανέναν; Ή μήπως στην πέτρα; Υπάρχει μία αμφιβολία ως προς την απεύθυνση, της οποίας η λειτουργία εναπόκειται στην σκηνοθετική προσέγγιση όταν το έργο παρασταθεί.

Ο Ποιητής προσδοκά αυτόν που δεν έρχεται, που ποτέ δεν θα έρθει, μολονότι στην πραγματικότητα ο Τσελάν ήταν εκείνος που «δραπέτευσε» από την προγραμματισμένη συνάντηση με τον Αντόρνο. Στο «Υπάρχει επίσης» η πραγματικότητα αντιστρέφεται, υιοθετώντας μια διπλά μπεκετική προσέγγιση, όχι μόνο τοποθετώντας τον Φιλόσοφο στη  θέση του Γκοντό, οπότε έχουμε δάνεια συνθήκη, αλλά και υφολογικά, όταν η «ανοιχτότητα» του Παούλ Τσελάν εναρμονίζεται με την ασφυκτική αγωνία μιας επαπειλούμενης έλευσης του διφορούμενου Άλλου.

Όμως τελικά ο Παούλ Τσελάν, ο άνθρωπος τον οποίο θα κληθεί να ενσαρκώσει ο ηθοποιός, έχοντας διέλθει μέσα από τα μπεκετικά τούνελ και εκφέροντας έναν λόγο ο οποίος προσιδιάζει στην ποίησή του και δεν γνωρίζουμε αν συνάδει με τον προφορικό του λόγο, είναι πιθανώς ένας θεατρικός χαρακτήρας που πόρρω απέχει από τον άνθρωπο που υπήρξε.

Το έργο «Υπάρχει επίσης» φαίνεται να εντάσσεται σε μία ενδιαφέρουσα θεατρική προοπτική του «μη γεγονότος» ανάμεσα σε υπαρκτές σημαίνουσες προσωπικότητες.  Ενδεικτικά, ο Μάικλ Φρέιν στην «Κοπεγχάγη» επινοεί τη συζήτηση μία πραγματικής συνάντησης ανάμεσα στους δύο νομπελίστες φυσικούς, τον Γερμανό Βέρνερ Χάιζενμπεργκ με τον Δανό Νηλς Μπορ και τη γυναίκα του Μαργκρέτε. Ο Γιάννης Λάσπιας στο «Camille, Claudel: Mudness» (Κάπα Εκδοτική) δημιουργεί μία φανταστική συνάντηση της διάσημης Γαλλίδας γλύπτριας Καμίλ Κλωντέλ με τη Ρουμάνα ψυχίατρο Κονστάνς Πασκάλ. Ο Θωμάς Συμεωνίδης αρδεύεται από μία συμφωνημένη συνάντηση, η οποία ωστόσο ποτέ δεν συντελέστηκε, όπως προαναφέρθηκε. Το συγκείμενο εξηγείται διεξοδικά στο αναλυτικό και εμβριθές επίμετρο.

Σημειώνεται τέλος ότι το έργο παρουσιάστηκε στις αρχές του έτους στο Γαλλικό Ινστιτούτο σε σκηνοθεσία Σάββα Στρούμπου και απαγγελία του Δαυίδ Μαλτέζε. Ακολούθησε η έκδοση ενός καλαίσθητου βιβλίου από τις Εκδόσεις Γαβριηλίδης σε  δίγλωσση απόδοση του μονολόγου, στα γαλλικά και στα ελληνικά.

info: Θωμάς Συμεωνίδης, «Υπάρχει επίσης/ Il y a aussi» , βασισμένο στη ζωή και το έργο του Paul Celan, Εκδόσεις Γαβριηλίδης

(*) H Πέλα Σουλτάτου είναι συγγραφέας. Τελευταίο της βιβλίο το μυθιστόρημα “Ανκόρ” (Καστανιώτης)

Προηγούμενο άρθροΒία στο Περού (της Δήμητρας Ρουμπούλα)
Επόμενο άρθροΠρόσω ή πίσω; (συμπεράσματα από τη μάχη δικαιωμάτων στη Βουλή)

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ