Του Στρατή Χαβιαρά. (Η προσφώνηση στη Μάρω Δούκα κατά την απονομή του Βραβείου Ν. Θέμελη).
Στις χειρότερες στιγμές του μπορεί να πει, «Προς τι»; στις καλύτερες του, «Δεν πειράζει. Λίγο». Αλλά αυτό το «λίγο», επειδή τόσο συχνό και πυκνό, δεν αργεί να απαιτήσει από τον συγγραφέα υπερωρίες, ακόμα και ξενύχτι.
“Arbeit macht frei”, έγραφε με γοτθικούς χαρακτήρες η πινακίδα στην πύλη του Άουσβιτς, παραφράζοντας το Χριστιανικό «…και η αλήθεια ελευθερώσει υμάς».
Αλήθεια;
Κι όταν το «λίγο» εκείνο, για τα πράγματα που δεν πάνε καθόλου καλά, γίνεται «πολύ»; τόσο πιο ανελέητος και o αγώνας του συγγραφέα στη ζωή και την τέχνη. Διμέτωπος, συχνά πολυμέτωπος. Αν είναι και γονιός; Mε το μωρό ζαλίκα.
Η τέχνη, αν είναι τέχνη, θέλει αντοχή, αλλά αυτό είναι ένα από τα μυστικά της που δεν μαθαίνονται εγκαίρως.
Και «πόσο ματαιόδοξο μοιάζει το να κάθεται κανείς και να γράφει του καλού καιρού αν ποτέ του δεν έχει ορθώσει ανάστημα στη ζωή», όπως έγραψε ο Thoreau.
Η Μάρω Δούκα, σαν να γράφει ακάθιστη, με το μυθιστόρημα Έλα να πούμε ψέματα (ο τελευταίος τόμος της τριλογίας της Στις γραμμές του μύθου και της ιστορίας μετά το Αθώοι και φταίχτες όπου ξεθάβει μεταξύ άλλων τον ξεριζωμό των Τουρκοκρητών στο πλαίσιο της ανταλλαγής πληθυσμών με την Τουρκία, και Το δίκιο είναι ζόρικο πολύ, με το οποίο τιμά την αντίσταση και ξετυλίγει τον Εμφύλιο στην Κρήτη, στα πρωταγωνιστικά, συναγωνιστικά Χανιά), ολοκληρώνει το μεγαλύτερο σε έκταση τουλάχιστον έργο της.
Μπορεί κανείς εύκολα να φανταστεί τη δημιουργική πρόκληση για τη συγγραφέα και την αφηγηματική μαστοριά που ανέπτυξε παραπέρα για την υλοποίηση των επιμέρους τής εκτεταμένης αυτής ιδεοφορίας.
Χαλαρά δομημένο, αυστηρό στην τήρηση των αναλογιών του, το magnum opus της Δούκα, Έλα να πούμε ψέματα, ενεργοποιεί καίριες ελληνικές και ευρωπαϊκές ψηφίδες χρόνου, κλίμακες, μέτρα και σταθμά, για μια πλήρη πανοραμική απεικόνιση – ποτέ εις βάρος της παραμικρής λεπτομέρειας, χωρίς την οποία η μεγάλη εικόνα δεν γίνεται ορατή.
Έτσι, για τους τέσσερις αφηγητές και άλλους ζωτικούς χαρακτήρες του Έλα να πούμε ψέματα, που κινούν νήματα ή συμπάσχουν· για την αφηγηματική σκυταλοδρομία που δεν τερματίζει ασθμαίνοντας· για τη διαύγεια του λόγου παρά τις διαφορές στο χρώμα και τον τόνο της φωνής όπως διαφοροποιείται από το ένα στόμα στο άλλο· Για την ψυχή, την ενόργανη αύρα της γραφής και την ένταξη στη ροή του λόγου των ορυκτών της φαντασίας και της μνήμης: εμπειρίες και ιδέες από τον κοινό προβληματισμό για την κοινή μοίρα· για τη γραπτή προφορικότητα της γλώσσας που διαβάζεται, μιλιέται και ακούγεται, σπάζοντας κόκαλα.
Για την δυναμική πληρότητα του Έλα να πούμε ψέματα: Στις γραμμές του μύθου και της ιστορίας, και τη στοχαστική οικουμενικότητα που το διακρίνει, εκ μέρους της Κριτικής Επιτροπής του ηλεκτρονικού περιοδικού για το βιβλίο oanagnostis.gr, είναι τιμή και χαρά μου να καλέσω τη συγγραφέα Μάρω Δούκα να παραλάβει το Βραβείο Νίκος Θέμελης.
