Της Ελένης Σβορώνου.
Oι λογοτεχνικοί διαγωνισμοί που οργανώνει ο Κυπριακός Σύνδεσμος Παιδικού Νεανικού Βιβλίου (http://www.cybby.org/) είναι ένας αξιόπιστος θεσμός που αναδεικνύει έργα νέων ή και ήδη καταξιωμένων συγγραφέων από την Κύπρο και από την Ελλάδα. Με πλούσια δραστηριότητα σε πολλά επίπεδα (περιοδικό για την παιδική λογοτεχνία, Ανέμη, σεμινάρια, εκδόσεις κλπ.) ο κυπριακός IBBY έχει στήσει μια γερή γέφυρα επικοινωνίας ανάμεσα στους Ελλαδίτες και τους Κυπρίους που ασχολούνται με τη παιδική και νεανική λογοτεχνία. Πρόσφατα κυκλοφόρησαν από τις εκδόσεις Κέδρος τα μυθιστορήματα που απέσπασαν το πρώτο και το δεύτερο βραβείο στον διαγωνισμό του 2013: Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε, της Άννας Κουππάνου και το Μυστήριο στην αυλή, της Εύας Κασσιάρου.
Η αποδοχή της διαφορετικότητας και η ηθική μιας κοινωνίας που αποκλείει όποιον δεν ταιριάζει στο καλούπι που έχει φτιάξει για τα μέλη της είναι το κυρίαρχο αλλά όχι το αποκλειστικό θέμα και στα δυο έργα. Άλλα κοινά στοιχεία είναι η αρχετυπική σύγκρουση καλού-κακού, η υβριδική μορφή ζώου-ανθρώπου, η ορφάνια από μάνα ως καταλύτης στη διαδικασία ενηλικίωσης, η έμφαση στην περιπέτεια, στον γρήγορο ρυθμό και στις διαρκείς ανατροπές. Είναι χαρακτηριστική η παρουσία λέξεων όπως «μυστήριο» και «απίστευτη», «αποκάλυψη» στους τίτλους. Η αστυνομική πλοκή προσφέρει ένα ελκυστικό καμβά για να αναδειχθούν κοινωνικά θέματα. Ο επιδέξιος χειρισμός του συγγραφέα, ώστε να μη φαίνεται ότι η θεματολογία στριμώχτηκε στο κοστούμι της αστυνομικής πλοκής είναι ένα στοίχημα που κερδίζουν και οι δυο συγγραφείς.
Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφιόρε μας εισάγει σε έναν φανταστικό χωροχρόνο όπου οι σκύλοι έχουν αποκτήσει την ικανότητα σκέψης και ομιλίας χάρη στο έργο του Δρ. Τόμας. Η κυβέρνηση είχε αναθέσει στον φτασμένο αυτόν επιστήμονα να εκπαιδεύσει σκύλους. Ο Δόκτωρ μελέτησε τον εγκέφαλο των σκύλων και ανακάλυψε ότι με μια απλή προσαρμογή, θα μπορούσε ο πιστός φίλος του ανθρώπου να χρησιμοποιεί τον εγκέφαλό του με πιο περίπλοκους τρόπους. Δεν φανταζόταν ότι αυτή η μικρή προσαρμογή θα τους έδινε και τη δυνατότητα σκέψης και λόγου! Ούτε φανταζόταν για ποιο λόγο η κυβέρνηση του είχε αναθέσει αυτό το έργο. Όταν το έμαθε, έκανε πίσω. Τα επιτεύγματά του όμως τον ξεπέρασαν. Όπως ο ιός που φεύγει κατά λάθος από το εργαστήριο και εξαπλώνεται ερήμην του επιστήμονα. Έτσι και τώρα. Οι σκύλοι, κατέκτησαν τη γλώσσα. Και σχεδιάζουν επανάσταση για να διεκδικήσουν τα δικαιώματά τους. Μόνο μία γυναίκα το γνωρίζει αυτό και επικοινωνεί στη γλώσσα των ανθρώπων μαζί τους. Η κόρη του Τόμας, η Σεσίλια, η διάσημη πιανίστρια. Eίναι επίσης η μόνη που γνωρίζει τα σχέδια για την επανάσταση. Μέχρι που ο Μοντεφιόρε, ο γείτονας, ένας στεγνός και μονόχνοτος αναλυτής ρίσκου σε μεγάλη εταιρεία, εμφανίζεται στο προσκήνιο.
Μέσα από μια πολύ γερά δομημένη πλοκή, και με τη φωνή πειστικών και ευφάνταστων ηρώων, η συγγραφέας κεντά μια ιστορία που διαβάζεται με αμείωτο ενδιαφέρον και προβληματίζει. Ποια είναι τα όρια της ανοχής μας σε αυτόν που αποδεικνύεται άλλος από αυτόν που νομίζαμε; Ποιος είναι ο ρόλος της τηλεόρασης στη χειραγώγηση των τηλεθεατών; Πώς μπορείς να αντιδράσεις όταν η αλήθεια από μόνη της δεν αρκεί για να πείσεις; Πότε ο σκοπός αγιάζει τα μέσα; Μήπως χρησιμοποιώντας τα μέσα του εχθρού αρχίζεις και του μοιάζεις; Αξίζει να γνωρίζεις, όταν η γνώση ξεβολεύει την ήσυχη ζωή σου; Τι τρέφει τα ολοκληρωτικά καθεστώτα; Οι «κακοί» δεν εμφανίζονται από το πουθενά, ποια ευθύνη μας αναλογεί; Αξίζει να ρισκάρεις στη ζωή όταν οι πιθανότητες να πετύχεις είναι ελάχιστες; Και όταν έχεις μια οικογένεια να μεγαλώσεις; Δεν είναι τυχαίο που η συγγραφέας έχει διδακτορικό στη Φιλοσοφία της Παιδείας. Ο Μοντεφιόρε μαθαίνει τελικά, κι εμείς μαζί του, ότι η ζωή δε χωράει στα κουτάκια της στατιστικής του “risk management”. Η ζωή θέλει να τολμάς. Να τολμάς να αγαπάς.
Κι αν ο Μοντεφιόρε καταφέρνει να αγαπήσει, επιτέλους, και να αγαπηθεί από μια ιδιότυπη οικογένεια σκύλων και ανθρώπων, ο εντεκάχρονος Νάσος, στο Μυστήριο της αυλής, ζούσε έμπλεος αγάπης με τον πατέρα του και τη νοητή παρουσία της νεκρής μάνας του. Δε φανταζόταν όμως ότι θα δοκίμαζε τα όρια της μεγάλης του καρδιάς όταν χρειάστηκε να αντιμετωπίσει έναν λυκάνθρωπο! Ο Νάσος ένα πρωί βρίσκει τον ταχυδρόμο της γειτονιάς να κείτεται σοβαρά τραυματισμένος στην αυλή του σπιτιού του. Δράστης…ένα ζώο. Όταν οι αστυνομικοί βρούνε στο σπίτι του ταχυδρόμου ένα κουτί με απειλητικά γράμματα που υπογράφει ένας Μαύρος Λύκος, τα πράγματα περιπλέκονται για να οδηγήσουν στην παράγκα στο βουνό όπου ζουν δυο λυκάνθρωποι. Ατμόσφαιρα θρίλερ που απαλύνεται από την τρυφερότητα του Νάσου και του πατέρα του και μιας σειράς άλλων καλών ηρώων.
Τόσο σκύλος-άνθρωπος, στο βιβλίο της Κουππάνου, όσο και ο άνθρωπος-λύκος της Κασσιάρου μας καλούν να ξανασκεφτούμε τα όρια ανάμεσα στον άνθρωπο και το ζώο. Ένα όριο που έχει διερευνηθεί πολύ στη νεανική αλλά και ενήλικη λογοτεχνία. Και που φαίνεται δε θα σταματήσει ποτέ να εμπνέει συγγραφείς και αναγνώστες.
Η Άννα Κουππάνου, διδάκτωρ της Φιλοσοφίας της Παιδείας, εργάζεται στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου. Διδάσκει φιλοσοφία, παιδική λογοτεχνία και δημιουργική γραφή. Έχει εκδώσει τα βιβλία Η Άρια αλλάζει κόσμους, Ο νάνος που αγάπησε τη Χιονάτη, Ο Άγιος Βασίλης θέλει δώρο και Οι Αργοναύτες του χρόνου. Βιβλία της έχουν βραβευτεί από τον Κυπριακό Σύνδεσμο Παιδικού Νεανικού Βιβλίου, τη Γυναικεία Λογοτεχνική Συντροφιά και έχουν συμπεριληφθεί στις βραχείες λίστες του Αναγνώστη.
Η Εύα Κασσιάρου είναι νηπιαγωγός. Εργάστηκε για χρόνια σε δημόσια νηπιαγωγεία και το 2002 πήρε απόσπαση στο Τμήμα Εκπαίδευσης και Αγωγής στην Προσχολική Ηλικία του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει εκδώσει τα βιβλία Αφορμή για όλα ένα μυρμήγκι και Η κυρία Φτούσου σε spa ομορφιάς. Παραμύθια, θεατρικά έργα και διηγήματά της έχουν διακριθεί σε διαγωνισμούς.
Info.
Άννα Κουππάνου, Η απίστευτη αποκάλυψη του Σεμπάστιαν Μοντεφόρε, Κέδρος, 2015
Εύα Κασσιάρου, Μυστήριο στην αυλή, Κέδρος, 2015.
