Κριτικές κατευθύνσεις- με αφορμή τα Βραβεία Αναγνώστη (του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου)

2
1647

                                

 

Του Βαγγέλη Χατζηβασιλείου.

 

Θα είναι καταφανής κοινοτοπία να πω ότι από τις απονομές λογοτεχνικών βραβείων δεν μένει σχεδόν ποτέ κανένας ευχαριστημένος (πλην, εννοείται, των εκάστοτε βραβευμένων). Οι λόγοι είναι πολλοί: οι εύλογες φιλοδοξίες όσων δεν έφτασαν μέχρι το βραβείο ή όσων δεν μπήκαν στην τελική λίστα, οι μεγάλες (κάποτε χαώδεις) διαφορές γύρω από,τι ονομάζουμε «λογοτεχνικό γούστο», αλλά και μια μόνιμη (πολύ γνωστή στους παροικούντες την Ιερουσαλήμ) διάθεση για γκρίνια και διαμαρτυρία. Αυτά, όμως, είναι τα αναπόφευκτα χαρακτηριστικά οποιουδήποτε λογοτεχνικού θεσμού αναλαμβάνει να κάνει διακρίσεις – κι εδώ την απόλυτη ευθύνη για ένα πιθανό παραστράτημα (για την υποβάθμιση ή την αποσιώπηση ενός έργου το οποίο για κάποιον λόγο διέφυγε της προσοχής τους) φέρουν οι κριτικές επιτροπές, που κρίνονται όσο και (αν όχι και παραπάνω) οι κρινόμενοι. Καμιά επομένως κριτική επιτροπή και κανένας κριτικός δεν νοείται να αποτιμήσουν τα πεπραγμένα τους (αν ήταν καλά ή κακά) επί συγκεκριμένων λογοτεχνικών βραβείων – ει μη μόνον να μιλήσουν για τις γενικές κατευθύνσεις προς τις οποίες κινήθηκαν οι επιλογές τους.

Για τις γενικές ακριβώς κατευθύνσεις που υπέδειξαν τα φετινά λογοτεχνικά βραβεία ενηλίκων του Αναγνώστη θέλω να κάνω λόγο στο ανά χείρας σχόλιο, διευκρινίζοντας εκ των προτέρων ότι εκφράζω μόνο μια προσωπική εκτίμηση – μια γνώμη ούτως ή άλλως υποκειμενική την οποία θέτω για όσους ενδιαφέρονται σε δημόσιο διάλογο. Ένα πρώτο, λοιπόν, στοιχείο των φετινών επιλογών-προτάσεων του Αναγνώστη είναι το άνοιγμα προς την αστυνομική λογοτεχνία: ένα είδος που παρά την ομόθυμη αναγνώριση την οποία απολαμβάνει τις τελευταίες δεκαετίες, στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό, δεν είχε κατορθώσει ποτέ μέχρι τώρα να διεκδικήσει το κύρος μιας διάκρισης έξω από τις επιβραβεύσεις οι οποίες έχουν καθιερωθεί ειδικώς για τη λογοτεχνική του κατηγορία. Είναι ίσως ένα έναυσμα για να ξεφύγει το αστυνομικό μυθιστόρημα οριστικά από την ειδική του σφαίρα (που δεν αποκλείεται κατ’ αυτόν τον τρόπο να λειτουργεί και κάπως συγκαταβατικά), αποκτώντας το καθεστώς της ελευθερίας τού να κρίνεται όπως και όλη η υπόλοιπη λογοτεχνία.

Ένα άλλο στοιχείο των βραβείων του Αναγνώστη είναι πως ενώ στις τελικές λίστες τόσο της πεζογραφίας όσο και της ποίησης υπήρχαν ονόματα εγνωσμένου βάρους με έργα τα οποία είχαν κάθε δυνατότητα να καταλάβουν την πρώτη θέση, οι κριτές προτίμησαν να δώσουν προτεραιότητα σε βιβλία και ονόματα τα οποία είτε προέρχονται από τις νεώτερες γενιές είτε δεν έχουν συζητηθεί (για λόγους που δεν είναι η ώρα να εξετάσουμε) επαρκώς. Σε ό,τι, αφορά, τέλος, το βραβείο του δοκιμίου, τα μέλη της κριτικής επιτροπής κατέληξαν σε ένα βιβλίο το οποίο δεν ήταν ακριβώς της αρμοδιότητάς τους (κι ας υπήρχαν και πάλι ισότιμα έργα στη λίστα – αυτή τη φορά εντελώς της δικής τους αρμοδιότητας).

Ως κριτικός που συμμετείχε στη διαδικασία της διαλογής και της βράβευσης (και ο οποίος είχε συχνές και πολλές διαφωνίες με τους συναδέλφους του, όπως κι εκείνοι μαζί του), μένω με την αίσθηση πως έλαβα μέρος σε μια διεργασία μέσω της οποίας καταβλήθηκε προσπάθεια να μην περιοριστεί η επιτροπή στα γνωστά και τα εγγυημένα, και να παρακολουθήσει εκ του σύνεγγυς αυτό που αποτελεί πάντοτε το στοίχημα για την κριτική: τα λογοτεχνικά φαινόμενα και τις λογοτεχνικές τάσεις εν τη γενέσει τους. Ως προς τα υπόλοιπα, θα κλείσω ξανά με μια κοινοτοπία: ο καθείς και η κρίση του.

Προηγούμενο άρθροΒραβεία Αναγνώστη 2017: οι τρεις πρώτοι σε κάθε κατηγορία
Επόμενο άρθροΤο βίντεο από την εκδήλωση των Λογοτεχνικών Βραβείων του Αναγνώστη 2017

2 ΣΧΟΛΙΑ

  1. Συμφωνώ και επαυξάνω με τον αγαπητό κ. Χατζηβασιλείου: Δικαίωμα διαμαρτυρίας έχει όποιος πιστεύει πως έγραψε το βιβλίο της ζωής του, που θα διαβάζεται μετά από πενήντα, εκατό χρόνια, και η εν λόγω κριτική επιτροπή τον αδίκησε. Να βγει όμως και να το δηλώσει δημόσια, για να γνωρίζουμε και οι υπόλοιποι το βαθμό ματαιοδοξίας του καλλιτέχνη. (Αλλά σε αυτή την περίπτωση γιατί να στεναχωριέται κανείς;)
    Αλέξης Παπαδιαμάντης

  2. Λογοτεχνικό Γούστο και Λογοτεχνικοί Χυμοί και Καρποί, εξωτικοί και εδώδιμοι. Συνεπώς, τοόποιο βραβείο ΔΕΝ είναι αυτοσκοπός. Άλλωστε, “de gustibus non disputandum est, αλλά κι από την άλλη “NEVER-Say…never…Your Life is Your Story. Write well. Edit often and don’t be jealous.

ΑΦΗΣΤΕ ΜΙΑ ΑΠΑΝΤΗΣΗ

εισάγετε το σχόλιό σας!
παρακαλώ εισάγετε το όνομά σας εδώ