Αφιέρωμα: Αυτολογοκρίνομαι όταν γράφω για εφήβους;(4.Θοδωρής Κούκιας)

Γράφει ο Θοδωρής Κούκιας (*)

Λογικά σου έχει συμβεί. Βρίσκεσαι σε μια μεγάλη παρέα και συζητάτε. Οι ρόλοι πάνω κάτω γνωστοί. Περιστοιχίζεσαι από τον φωνακλά, τον αντιδραστικό, τον χαβαλετζή, τον ξερολάκη, τον φιγουρατζή και κάπου εκεί καραδοκεί και ο «συμφωνώ με όλα» ο οποίος συνήθως είναι και ο αγαπημένος κάθε παρέας. Ο «συμφωνώ με όλα» δεν τοποθετείται ποτέ σε ζητήματα ταμπού, δε θέλει να κακοκαρδίσει κανέναν, δεν αντιδρά, δεν ενοχλεί, δεν προσβάλει, στρογγυλεύει πάντα τα λόγια του, θα πετάξει και ένα «τι λόγος μας πέφτει εμάς, ας πούμε κάτι πιο ευχάριστο βρε παιδιά…» όταν βλέπει τα αίματα να ανάβουν.

Ε, κάπως έτσι δουλεύει και η αυτολογοκρισία. Εκείνη η φωνούλα μέσα σου που ξαφνικά έχει το ηχόχρωμα του «συμφωνώ με όλα» και σε βάζει να σκεφτείς πώς θα στρογγυλέψεις το κείμενό σου ή με ποιον τρόπο θα θίξεις κάποιο ζήτημα ώστε να μην δυσαρεστήσεις κανέναν. Τι κάνεις τότε; Προσωπικά δοκιμάζω διάφορους τρόπους δολοφονίας του «συμφωνώ με όλα» τουλάχιστον στη νοερή του εκδοχή.

Κι αν ο «συμφωνώ με όλα» είναι εκεί για να σε προστατέψει; Αν δεν είναι και τόσο δόλιος ο ρόλος του τελικά; Τζάμπα το φονικό; Εξαρτάται. Αν ο στόχος σου ως συγγραφέας είναι να δεις το βιβλίο σου σώνει και καλά μέσα σε μια σχολική αίθουσα, να το λατρέψουν γονείς και δάσκαλοι, να εξασφαλίσεις τις εύκολες και τυποποιημένες εγκωμιαστικές κριτικές, να καμαρώσεις απόσπασμά του στο μάθημα της Νεοελληνικής Γλώσσας στις πανελλαδικές εξετάσεις, με τους μαθητές να καλούνται να αναζητήσουν αντώνυμα και συνώνυμα… τότε ναι, απόφυγε το φονικό. Μόνο έτσι θα είσαι ασφαλής και σίγουρος. Αλλά θα έχεις χάσει κάτι. Τους έφηβους αναγνώστες. Και τον σεβασμό τους.

Ναι ξέρω… οι έφηβοι δε διαβάζουν βιβλία. Τους τα κάνουν δώρο οι νονοί και οι γονείς τους. Άρα καμιά ελπίδα για ένα βιβλίο με «βλάσφημο» λόγο ή θέμα ταμπού. Είναι λογικό να θέλεις να κάνεις μια «αναίμακτη» θυσία προκειμένου να δεις το βιβλίο σου να εκδίδεται και να περάσεις τα μηνύματα σου στο ευρύ κοινό.  Αλλά να σε ρωτήσω κάτι; Θα είχε άραγε την ίδια απήχηση ο «Φύλακας στη Σίκαλη» αν ο Σάλιντζερ φίλτραρε τα λόγια του αθυρόστομου πρωταγωνιστή του; Μήπως τελικά διαλέγεις να προστατέψεις τον εαυτό σου και όχι τον αναγνώστη;

Κανένας συγγραφέας εφηβικών βιβλίων δεν πρόκειται ποτέ να μιλήσει τη γλώσσα των νέων αν έχει στο μυαλό του έναν ηθικοπλαστικό κόφτη. Είναι αστείο να λες για παράδειγμα «είσαι μεγάλος κρετίνος» και όχι «είσαι μεγάλος μαλάκας» -μέχρι και το word μου βγάζει κόκκινη υπογράμμιση- περιγράφοντας έναν εφηβικό διαπληκτισμό. Σαφώς και ακούγεται καλύτερο στα αυτιά του γονιού και του δασκάλου αλλά… πώς να το κάνουμε; Δεν απευθύνεσαι σε αυτούς! Θα έχεις ένα ευπρεπές και καλοχτενισμένο κείμενο στα χέρια σου, ωστόσο ψεύτικο και αστείο στα μάτια κάθε εφήβου. Εξίσου αστείο είναι να προσπαθείς να περιγράψεις τη σεξουαλική αφύπνιση ενός νέου μέσα από έναν φιλτραρισμένο comme il faut λόγο. Ή να αγνοείς ζητήματα που πραγματικά τον αφορούν γιατί δε θα μπορούσαν ποτέ να διαβαστούν μέσα σε μια σχολική τάξη. Η κατάληξη; Ένα αυτοσχέδιο κομοδίνο από μισοτελειωμένα βιβλία πάνω στο οποίο φιγουράρουν κινητά και τάμπλετς.

Η αυτολογοκρισία δεν είναι τίποτα παραπάνω από μια ασπίδα προστασίας απέναντι στα κακόβουλα σχόλια και τις αντιδράσεις μιας αλλήθωρης κοινωνίας. Ένα φυλακτό για κάθε βασκανία. Πιάνει τον διδακτισμό αλά μπρατσέτα και προχωράνε με ασφάλεια στη χώρα του καθωσπρεπισμού και του κοινωνικού φαντασιακού. Σκοτώνει σαν σπερματοκτόνο τις αυθόρμητες εκρήξεις και προφυλάσσει από ανεπιθύμητες εγκυμοσύνες.

Έχω πέσει πολλές φορές θύμα της αυτολογοκρισίας μου. Όταν πρωτομαθαίνεις ποδήλατο εκτιμάς πολύ τις βοηθητικές ρόδες και προτιμάς τις επιφάνειες που συγχωρούν τις στραβοπεταλιές. Το διορθώνω όμως σιγά σιγά. Δοκιμάζω, αφουγκράζομαι, παίζω, πειραματίζομαι, σπρώχνω, μαθαίνω τα όριά μου, ανακαλύπτω τα δικά τους. Όμως, ρε γαμώτο, είναι άλλη η αίσθηση να οδηγείς χωρίς ροδάκια σε ανώμαλο έδαφος.

(*) Ο Θοδωρής Κούκιας είναι  Εκπαιδευτικός-συγγραφέας