της Μαρίζας Ντεκάστρο
Παρατηρώντας τα βιβλία στην έκθεση, τη θεματολογία των εκδηλώσεων, τις εκθέσεις και τα βραβεία που απονεμήθηκαν, μπορούσες να πάρεις μια σχετικά καλή ιδέα για το τι διακυβεύεται διεθνώς στο χώρο του παιδικού βιβλίου, τι ενδιαφέρει και τι προτείνεται στους αναγνώστες.
- Διάχυτη ήταν η εντύπωση για το μεγάλο βάρος που δίνεται πλέον στην εικονογράφηση και το εικονογραφημένο βιβλίο, το οποίο παρουσιαζόταν σε ποικίλα σχήματα και μεγέθη (από πολύ μεγάλα ως πολύ μικρά) με κοπτικά, εσωτερικά ριζόχαρτα, αναδιπλούμενες σελίδες, ποικίλες και περίτεχνες βιβλιοδεσίες, ιδιαίτερες εικονογραφήσεις -μινιμαλιστικές, υπαινικτικές, κλασικές, μονόχρωμες, δίχρωμες, ασπρόμαυρες, μικτά υλικά και τεχνικές. Ήταν κάτι που επιβεβαιωνόταν επίσης στις παρεμβάσεις πολλών ομιλητών, οι οποίοι επιχειρηματολογούσαν σθεναρά για την πολυσημία της εικόνας και το πρόσθετο νόημα που παράγεται από τη σύζευξη εικόνας – κειμένου. Οι ατομικές εκθέσεις των τιμώμενων εικονογράφων και η έκθεση με τα έργα των επιλεγμένων από την Έκθεση εικονογράφων συγκέντρωναν πλήθος κόσμου που μελετούσε στιλ, τεχνικές, στησίματα καθώς τις ποιότητες των χαρτιών που είχαν χρησιμοποιηθεί.
- Ο Τοίχος των εικονογράφων, ένας από τους θεσμούς της έκθεσης, είχε καταλάβει κάθε εκατοστό ελεύθερου τοίχου. Εκατοντάδες αφισέτες και κάρτες με έργα πρωτοεμφανιζόμενων και μη καλλιτεχνών στριμώχνονταν διεκδικώντας μια παρουσία. Ήταν σαν μια επιπλέον πολύχρωμη εικαστική παρέμβαση αλλά και ενημέρωση για την πορεία της εικονογράφησης. Παράλληλα, στις masterclasses πήραν μέρος δεκάδες εικονογράφοι οι οποίοι, άλλες προκαθορισμένες ώρες, έκαναν ουρά για να δείξουν τα πορτοφόλιό τους σε εκδότες.
- Σύμφωνα με το επαγγελματικό περιοδικό Bookseller, το οποίο διανεμόταν καθημερινά, αυξημένο ήταν το ενδιαφέρον για τα βιβλία μέσης ηλικίας (τα σύντομα μυθιστορήματα και τα βιβλία γνώσεων που κάλυπταν ένα μεγάλο εύρος θεμάτων -τέχνη, graphic novels, γεωγραφία, ιστορία, βιογραφίες, τεχνολογία…) και τα βιβλία που απευθύνονται σε Νεαρούς Ενήλικες. Με δεδομένο ότι πολλά εφηβικά βιβλία είναι πλέον σύνθετα και απαιτητικά από άποψη περιεχομένου και γραφής, συν το γεγονός ότι η εφηβική ηλικία, ως στάδιο μετάβασης προς την ωριμότητα, προδιαθέτει τους εφήβους να ανοίγονται στη λογοτεχνία ενηλίκων (όπως παλαιότερα που τα βιβλία δεν ήταν αυστηρά ηλικιακά κατηγοριοποιημένα), φαίνεται ότι μάλλον θα αλλάξει σύντομα ο ορισμός αυτού που ονομάζουμε ‘εφηβικό βιβλίο’.
- Προς τιμήν των Ελλήνων εκδοτών, είδαμε τα πρωτότυπα των πολύ καλών τους επιλογών τους στα βιβλία που μετάφρασαν στα ελληνικά. Λίγα παραδείγματα εξαιρετικών μεταφρασμένων βιβλίων: Το Βιβλίο της Σκόνης/ La Belle Sauvage του Φίλιπ Πούλμαν, Ψυχογιός, το Κάθε Μέρα Άλλος του Ντέιβιντ Λέβιθαν, Πατάκης, τα βιβλία της Μπεατρίστε Αλλεμάνια, εκδ. Κόκκινο, Το Χρώμα της Καρδιάς μου, της Alice Brière-Haquet, Παπαδόπουλος, την κλασική σειρά του Eric Carle στο Καλειδοσκόπιο.
- Μεγάλες χώρες όπως η Γαλλία, συστέγαζαν σε ένα κεντρικό περίπτερο-ομπρέλα πολλούς εκδότες, ενώ παραδίπλα εξέθεταν οι μεγάλοι (Gallimard, Hachette, Νathan, κ.ά.). Το ίδιο και στην περίπτωση της Ισπανίας με τους Καταλανούς και τους Βάσκους σε δικά τους περίπτερα.
Η εμφάνιση της Γερμανίας ήταν επίσης εντυπωσιακή καθώς παρούσα με περίπτερο ήταν η Έκθεση της Φρανκφούρτης, η Ένωση Γερμανών Εικονογράφων, κάτι που λείπει δυστυχώς από την Ελλάδα, η οποία δραστηριοποιούνταν στην προώθησή των μελών της και η Νεανική Βιβλιοθήκη του Μονάχου (το μεγαλύτερο αποθετήριο παιδικών βιβλίων στον κόσμο) η οποία παρουσίαζε τις ετήσιες επιλογές White Raven για τα καλύτερα βιβλία του έτους, των ελληνικών συμπεριλαμβανομένων.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες, Καναδάς, Μεγάλη Βρετανία συγκέντρωναν σε χώρο δεκάδων τετραγωνικών τους δικούς τους κολοσσούς. Οι μικρότερες χώρες, όπως η Κολομβία, ή ακόμα χώρες με μεγάλη παραγωγή, όπως το Ιράν με 11.000 τίτλους το χρόνο και 75% πρωτότυπα έργα, αλλά με δυσκολία να προβληθούν, επεδείκνυαν αρκετά βιβλία βραβευμένα με διεθνή βραβεία, εκπροσωπούνταν από τα εθνικά κέντρα βιβλίου.
- Το ελληνικό περίπτερο, υπό την αιγίδα του ΙΕΠ και του ελληνικού τμήματος της ΙΒΒΥ, μας αντιπροσώπευσε επάξια, λειτουργώντας ως χώρος συναντήσεων των Ελλήνων εκδοτών που συμμετείχαν στη διοργάνωση με ξένους εκδότες και προβάλλοντας εικονογράφους και συγγραφείς.
- Η ελληνική παρουσία έγινε ιδιαίτερα αισθητή στην εκδήλωση για τα Άντερσεν, τα κορυφαία βραβεία του παιδικού βιβλίου, όπου η Βασιλική Νίκα, πρόεδρος της ελληνικής ΙΒΒΥ, παρουσίασε το πρόγραμμα του παγκοσμίου συνεδρίου της οργάνωσης που θα διεξαχθεί στην Αθήνα στις αρχές Σεπτεμβρίου.
Στην ίδια εκδήλωση, αίσθηση προξένησε η έντονα πολιτική ομιλία του Wally De Doncker, προέδρου της ΙΒΒΥ, ο οποίος αναφέρθηκε εκτενέστατα στα προβλήματα των παιδιών σε εμπόλεμες περιοχές (Γάζα, Αφρική), στα ζητήματα αναλφαβητισμού και στις οργανωμένες παρεμβάσεις για τη διευκόλυνση των παιδιών να αποκτήσουν βιβλία, βιβλιοθήκες και αναγνωστική συνήθεια.
- Η Κίνα, τιμώμενη χώρα, μαζί με τις κοντινές της χώρες – Ιαπωνία, Κορέα, Ταιβάν, Χονγκ Κονγκ- εξέθεσαν μια θηριώδη παραγωγή χιλιάδων τίτλων κάθε είδους, μορφής, θέματος και ποιότητας, εικονογραφικής και εκτυπωτικής.
Η έκθεση των Κινέζων εικονογράφων εντυπωσίασε για δυο λόγους. Αφενός για το πόσο κοντά είναι στη δυτική εικονογράφηση και αφετέρου στο πώς διαχειρίζονται οι καλλιτέχνες την κινεζική εικονογραφική παράδοση, κάτι που φαινόταν επίσης σε εικονογράφους που είχαν θητεύσει στις μεγάλες εικονογραφικές σχολές της ανατολικής Ευρώπης.
- Οι γυναίκες και η ιστορία τους είχαν την τιμητική τους σε πολλές γλώσσες, παρουσιάζοντας μονογραφίες γυναικείων προσωπικοτήτων από τη Φρίντα Κάλο, την Ώντρεϊ Χέμπορν μέχρι την Φλόρενς Νάιτινγκέιλ. Ίσως αποτελούν συνέχεια του παγκόσμιου best seller Good Night Stories for Rebel Girls των Fr. Cavalo και E. Favilli (ελληνική έκδ. Ψυχογιός και παρόμοιας λογικής το Ιστορίες για Ατρόμητα Κορίτσια, της Κ. Σχινά, εκδ. Παπαδόπουλος). Από το πλήθος των σχετικών βιβλίων, φάνηκε πως η τάση ανάδειξης των επιτευγμάτων των γυναικών είναι το τελευταίο εκδοτικό highlight, παρόλο που δεν έλειψαν οι έντονες αντιρρήσεις οι οποίες θεωρούν λάθος να διαχωρίζονται οι προσωπικότητες σε ανδρικές και γυναικείες γιατί η κατάληξη είναι ο διαχωρισμός των βιβλίων σε κοριτσίστικα και αγορίστικα, κάτι για το οποίο έγινε αγώνας για να αλλάξει.
- Εκείνο που δίνει διεθνές εύρος στην έκθεση βιβλίου της Μπολόνια είναι οι άξονες και οι αριθμοί.
Η έκθεση είχε τέσσερις, την εικονογράφηση, τη συγγραφή, τις νέες τεχνολογίες και τη μετάφραση και για καθέναν υπήρχαν επαγγελματικές ή γενικού ενδιαφέροντος συζητήσεις και εργαστήρια.
Ως προς τους αριθμούς σημειώνουμε ότι πήραν μέρος 1400 εκθέτες από 75 χώρες απλωμένοι σε μια έκταση 20.000 τ.μ. και, σύμφωνα με τους υπολογισμούς της διοργάνωσης, 26.000 επαγγελματίες – εκδότες, συγγραφείς, εικονογράφοι, μεταφραστές, βιβλιοθηκονόμοι, εκπαιδευτικοί, λογοτεχνικοί πράκτορες επισκέφτηκαν τα περίπτερα.
- Εξίσου σημαντικές ήταν οι πολυάριθμες εκδηλώσεις (9 -17.00 καθημερινά έως και 10 ταυτόχρονα, μοιρασμένες σε διάφορους χώρους) προτάσεις ή απολογισμός δράσεων, παρουσιάσεις, μικρές ημερίδες γύρω το βιβλίο με θέματα την προώθηση, τα συμβόλαια, τα πνευματικά δικαιώματα, την ανάγνωση, τις βιβλιοθήκες, την εκπαίδευση.
Τα πολυάριθμα μεγάλα βραβεία (Άντερσεν, Άστριντ Λίντγκρεν, Ragazzi Strega, New York Times, παιδικού βιβλιοπωλείου, εκδότη παιδικών βιβλίων, Digital Award κ.ά.) προδιάγραφαν και πάλι τις διεθνείς τάσεις ως προς το περιεχόμενο, την εικονογράφηση, τη βιβλιοδεσία, την εκτύπωση.
Από τις συζητήσεις, σημειώνω αυτές που παρακολούθησα- σταγόνα στον ωκεανό- με τις εικονογράφους Helen Oxenbury και Beatrice Allemagna, το αφιέρωμα (ανάλυση του έργου και ζητήματα μετάφρασης) στο αριστούργημα Where the Wild Things Are του Maurice Sendak που επανεκδίδεται στην Ιταλία και ελπίζουμε να το δούμε επιτέλους στα ελληνικά, και μια ενδιαφέρουσα συζήτηση για το κατά πόσον τα παιδιά και οι νέοι είναι ρατσιστές και πώς να τους προσεγγίσουμε.
- Στον τομέα της τεχνολογίας, πλήθος εταιρείες παρουσίαζαν καινοτόμα
προγράμματα, εκπαιδευτικές εφαρμογές και πλατφόρμες, ηλεκτρονικά βιβλία, ενώ παράλληλα οργανώθηκαν επαγγελματικά σεμινάρια σχετικά με τη χρήση νέων τεχνολογιών καθώς και νομικά ζητήματα (π.χ. δικαιώματα) που απασχολούν τον κλάδο.
- Επίσης, παρούσες ήταν οι μεγάλες εταιρείες παιχνιδιών και οπτικοακουστικών
μέσων (Disney, Hasbro, κ.ά.) οι οποίες επεδείκνυαν προϊόντα που συνδύαζαν παιχνίδια, ταινίες, κόμικς και βιβλία.
- Η έκθεση δεν μπορούσε παρά να απλωθεί στην πόλη με παράλληλες εκδηλώσεις.
Η νεανική βιβλιοθήκη Salaborsa φιλοξενούσε πλήθος εκδηλώσεων για παιδιά, αφηγήσεις, προβολές, εκθέσεις, παρουσιάσεις, ενώ το μεγάλο παιδικό βιβλιοπωλείο Stoppani πρόβαλλε στις βιτρίνες του την τιμώμενη χώρα και στους πάγκους βραβευμένα βιβλία από την Έκθεση.
Ήταν μια τεράστια διοργάνωση, με πολύ ποδαρόδρομο, ουρές παντού, πλήθη ακόμα και στα αίθρια για μια θέση στον ήλιο που έλαμπε ανάμεσα στα ανθισμένα δέντρα…
Τα μάτια αχόρταγα, τα μυαλά σε εγρήγορση, οι τσάντες βαριές γεμάτες υλικά, σελίδες βιαστικά γραμμένων σημειώσεων και σκέψεων, το πολυσέλιδο πρόγραμμα κατασημειωμένο με ό,τι ενδιέφερε τον καθένα. Και σε μια γωνιά, που ήταν δύσκολο να την ανακαλύψεις, έβρισκες εκτεθειμένα τα βιβλία που αναφέρονταν στο βιβλίο!
Τα βράδια, στις παρέες, κουβέντες για αυτά που είδαμε, παρατηρήσαμε, διαπιστώσαμε…
Τέσσερις μέρες τρομερά γεμάτες και ευχάριστα κουραστικές…
